1.
Ir-Raġel Stramb huwa l-iktar
rumanz reċenti tiegħek. Meta u minn fejn twieled?
Iva! Dan huwa l-aħħar rumanz mitbugħ.
B’danakollu ma jfissirx li huwa l-aħħar wieħed miktub. Fil-fatt hemm tliet
rumanzi oħra jistennew għand il-pubblikatur. Inbeda jinkiteb fit-30 ta’ Jannar
u ntemmet il-kitba tiegħu fit-2 ta’ April tas-sena 2015 u pubblikat minn
Horizons fis-sena 2016. Ġie moqri minn
Manwel Cassar fuq Radju RTK.
Ġejt imnebbaħ niktbu wara li qrajt novella dwar raġel li kien iġib ruħu
ħażin ħafna ma’ tliet nisa. Ovvjament, il-ġrajja tar-rumanz tiegħi hija
totalment differenti u kompliet tissaħħaħ aktar ma l-karattri mmaturaw
fil-ġrajja.
2.
Rumanz bħal dan għandu
ċerta importanza fuq livell politiko-soċjali. Xi tgħid dwar dan?
Bħar-rumanzi ta’ qablu, it-tema ewlenija dejjem tkun dik soċjali.
Il-qofol ikun it-tiswira tal-karattri fid-diversità fil-psikoloġija tagħhom. Dan ir-rumanz jgħid it-trawma li għadda minnha
l-karattru prinċipali għax kien altruwista u kif baqa’ mxiegħef meta ġie
milgħub. Dan il-fatt wasslu biex jistkerrah lin-nisa kollha u jibża’ jkollu
kuntatt magħhom speċjalment żgħażagħ u ħelwin. Minkejja dan, l-iffittar ta’
tfajla oħra jerġa’ jgħin biex fl-aħħar jinkiseb l-għan aħħari tagħha bl-aktar
mod stramb imma fl-istess ħin altruwistiku.
Minkejja dan, l-element tar-relazzjoni tibqa’ dejjem waħda ta’ distanza.
Fih ukoll hemm l-element tat-twemmin ideoloġiku kemm dak reliġjuż u kemm dak
politiku u kif dawn jistgħu jgħixu flimkien jekk tabilħaqq jitwarrbu d-differenzi
fl-egoiżmu tal-bniedem. Il-ħajja soċjali bit-taqlib tas-sistema totalitarja ma’
dik liberali f’pajjiżi ’l bogħod minn xulxin.
3.
Semmi tnejn jew tliet
temi għal qalbek fin-narrattiva tiegħek.
Il-laqta romantika li tibqa’
dejjem valida għax tgħaqqad il-ħlejjaq flimkien u tnissel fihom mhux biss
imħabba imma wkoll rabta dejjiema ’l bogħod mit-tfixkil tal-ħajja. Il-psikoloġija
li l-bniedem huwa msawwar biha u li turi d-diversità fil-psike tiegħu. Inħobb ħafna l-ħolqien fis-sempliċità tiegħu u nħossni nieħu r-ruħ meta l-karattri tiegħi
nitfagħhom f’dak l-ambjent mhux mittiefes mill-id qerrieda tal-bniedem. Imbagħad
hemm l-awtentiċità. Jiġifieri li għalkemm
il-ġrajja hija fittizzja mhijiex waħda li ma tistax isseħħ. Minbarra dan, hemm
ir-riċerka jekk se nidħol f’xi aspett storiku. Fl-aħħar iżda żgur mhux l-inqas,
l-ambjent soċjali li l-ġrajja tinbena fuqha għax kif nemmen jien - il-kittieb huwa l-ġurnalista ta’ żmienu.
4.
Min huma l-qarrejja
tar-rumanzi ta’ Salv Sammut? X’tip ta’ feedback
ikollok mingħandhom?
Il-qarrejja tiegħi huma n-nies normali ta’ ebda pretensjoni flimkien ma’
dawk kollha li jagħrfu jevalwaw l-istil u l-mod tal-binja ta’ kif tiżvolġi
l-istorja. Huma nies ta’ kull età u
klassi fl-istrata soċjali kif ukoll oħrajn aktar intellettwali li mhumiex
maħkuma mill-element tal-lagħqiżmu li nsibu madwarna fiċ-ċrieki letterarji.
Huma qarrejja li jixtarru u jistħajlu lilhom infushom qed jgħixu l-ġrajja huma
u jibqgħu jaħsbu fuqha. Ħlejjaq li kapaċi jifirħu meta l-karattri jkunu ferħana
u jitnikktu meta l-karattri jinħakmu min-niket.
Ir-rumanzi, speċjalment l-aħħar tlieta qabel dan, intlaqgħu tajjeb ħafna
mill-qarrejja. Jien inkun naf kemm min-nies li jkellmuni, mill-kummenti li
nirċievi fuq il-midja soċjali u kemm mir-riċensjonijiet. Iżda l-ikbar sodisfazzjon
ikun meta l-kitba tiegħi nippreżentaha lill-pubblikatur u dan, jilqagħha
mill-ewwel u wara l-pubblikazzjoni jgħidli li kellu domanda għalihom u li
spiċċaw il-kopji miċ-ċirkolazzjoni.
5.
Ir-rumanz fuq naħa u
l-poeżija fuq l-oħra. Xi tgħid dwar dawn iż-żewġ imħabbiet tiegħek?
Fir-rumanz għandi fejn nimraħ aktar u niżvolġi kemm il-ġrajja u kemm
il-karattri. Fil-bidu nħossni f’limbu, iżda, imbagħad nibda ngħix mal-karattri
u narahom jiżviluppaw quddiemi u esperjenzi kemm personali li seħħewli u kemm
oħrajn li nkun naf bihom jissawru fir-rumanz. Bħal trabi li tarahom jitwieldu,
jikbru u jimmaturaw fi ħlejjaq adulti. Fir-rumanz, inħossni li nista’ nwassal
messaġġ soċjali u l-fatt li jien żort bosta pajjiżi u rajt ambjenti differenti
għamluni iżjed konxju tar-realtajiet tal-ħajja.
Fil-poeżija nħossni aktar ristrett iżda nistqarr li hija element wisq ogħla
f’dik li hi arti, kultura, intellettwaliżmu u ta’ ispirazzjoni emozzjonali.
Fil-poeżija nista’ fi struttura aktarx qasira nesprimi ruħi b’aktar intellett u
livell aritistiku fejn il-ħsieb irid jintagħġen b’mod elevat minn dik
tal-proża. Il-poeżija hija l-għanja moħbija tar-ruħ li toħroġ tiġri
bħan-nixxiegħa tgelgel fil-widien. Fiha s-sbuħija tal-kelma mirquma u
dixxiplinata imma fl-istess ħin espressiva tar-ruħ. Il-proża hija l-libsa
sabiħa li tidher minn barra imma l-poeżija hija d-diwi tal-emozzjonijiet
tal-ġewwieni.
6.
Messaġġ qasir tiegħek
lill-ġenerazzjoni żagħżugħa rigward il-qari, il-ktieb u l-letteratura.
Il-qari huwa l-muftieħ li bih tiftaħ bieb ġdid ta’ għarfien mhux maħsub.
Il-ktieb huwa l-ħabib sieket u leali li dejjem jista’ jibqa’ ħdejk jekk int tridu
maġenbek. Miegħu tqatta’ l-ħin u għal ftit waqtiet tinsa t-tfixkil tad-dinja
ta’ madwarek. Il-letteratura hija t-tiżjin tal-kultura miktuba u moqrija li
ssebbaħ mhux biss il-karattru ta’ min jaqraha iżda wkoll lis-soċjetà fejn jgħix il-bniedem ċivilizzat. Soċjetà mingħajr letteratura hija soċjetà bla ruħ tiġġerra bla identità.
Il-messaġġ tiegħi liż-żgħazagħ huwa biex iħobbu l-qari, jibżgħu għall-ktieb
u jgħożżu l-letteratura. Mingħajr dawn it-tlieta, il-bniedem huwa dak l-istess
bniedem li ħareġ mill-għerien għarwien kemm fiżikament u kemm fl-għarfien
individwali u intellettwali tiegħu.
No comments:
Post a Comment