Kulħadd barra Fajża hu l-ewwel
rumanz tiegħek wara li inti ppubblikajt numru ta’ ġabriet ta’ poeżija. Meta u
minn fejn twieled dan ix-xogħol narrattiv?
Veru li dan hu l-ewwel
rumanz tieghi. Imma mhux l-ewwel attentat tal-proża għax f’Marzu li għadda ħriġt
ġabra ta’ 55 novelli qosra, Inkontri ta’
Kuljum. Imma li tikteb rumanz huwa differenti ħafna milli tikteb stejjer
qosra. It-tnejn għandhom il-valur tagħhom, imma rumanz jitlob konċentrazzjoni
fit-tul. Dan ir-rumanz twieled mix-xogħol akkademiku riċenti tiegħi. Jiena
bħala professur fl-Università ta’ Toronto ngħallem unit ta’ 36 siegħa dwar
in-narrattiva tal-emigrazzjoni u l-eżilju. U f’dan il-unit niffoka fuq
ir-rumanzi ta’ Tahar Ben Jelloun u Laila Lalami, żewġ kittieba Maghrebini,
stupendi u rebbieħa ta’ diversi unuri. Twieled ukoll mill-konvinzjoni li wasalt
għaliha meta għalaqt is-60 sena 4 snin ilu, jiġifieri l-konvinzjoni li
l-letteratura toffri aktar spazju miftuħ għal diskussjoni intellettwali u
wiesgħa mill-kitba akkademika li fil-ġeneru tagħha ippublikajt 11-il ktieb!
Jekk qed nikkritika, qed nikkritika lili nniffsi.
Semmi tnejn jew tliet
temi għal qalbek f’dan l-ewwel rumanz tiegħek. Kif jintrabtu dawn ma’ jew
ivarjaw minn dak li diġà ktibt fil-versi tiegħek?
Tema ewlenija hija l-esperjenza
varjata tal-emigrant għax l-istorja tiffoka fuq il-ħajja ta’ żewġ familji
emigranti Maltin fil-Kanada. Sintendi, familji maħluqa minni. It-tema tal-emigrazzjoni tidher qawwija ħafna
fil-kitba tal-poeżiji. Tema oħra hija li qatt ma nistgħu nkunu certi mija
fil-mija x’jiġri fil-ħajja tal-bnedmin.
Ta’ barra mhux dejjem jirrefletti kollox. U aħna dejjem noħolqu
r-realtaijiet ta’ dak li naħsbu li ġara. U din hi tema qawwija ħafna
fl-istejjer qosra. It-tielet tema hija l-element eżistenzjali li nsibu wkoll
fil-kitba kollha tiegħi.
Għal min hu mmirat
l-aktar xogħol bħal dan? X’tip ta’ lingwa/stil użajt u liema huma l-ispazji li
fihom ambjentajt l-azzjoni tal-istorja tiegħek?
Ir-rumanz hu miktub
b’Malti mexxej. Jiena nemmen li l-letteratura għandha tkun miftuħa għal kulħadd.
Il-biċċa l-kbira tar-rumanz huwa ambjentat f’Toronto, imma hemm avvenimenti li
jiġru Malta wkoll. Hemm ukoll diversi riflessjonijiet mill-karattri dwar
ġrajjiet storiċi riċenti f’Malta.
Issa li dħalt ukoll
fil-kitba tal-proża, x’differenza tħoss bejn meta wieħed jiġi biex jikteb rumanz
jew novelli, u meta jikteb il-poeżija? F’liema kamp iħossok l-iktar komdu? Għaliex?
Qed nibda nħossni komdu
fiż-żewġ ġeneri. Imma l-poeżija ma nsejthiex. Fil-fatt qed naħdem fuq ġabra
oħra ppjanata għall-2019. Kif għidt qabel, ir-rumanzi jitolbu konċentrazzjoni
differenti minn dik tal-poeżiji. Imma t-tnejn
li huma jitolbu ħafna u ħafna paċenzja u tirqim u tqaċċit, u diskussjoni
miegħek inniffsek u ma’ oħrajn.
Kemm tħoss li
r-rumanzier/poeta għandu jinvolvi ruħu fil-qasam politiku-soċjali permezz
tax-xogħlijiet letterarji tiegħu?
Nemmen bis-sħih li
r-rumanzier u l-poeta għandu jinvolvi element politiku-soċjali għax wara kollox
dan hu aspett integrali fil-ħajja ta’ kuljum. U xinhi l-letteratura mingħajr
il-ħajja? Mhux qed ngħid li l-kittieba għandhom ikunu xi profeti. Imma l-analiżi,
il-ħsieb u l-emozzjonijiet tagħhom għandhom ikunu parti integrali
mid-diskussjoni demokratika. Nemmen
ukoll li ħadd mhu newtrali u lanqas qatt nistgħu nkunu newtrali. Nippruvaw
inkunu ġusti iva; newtrali le. U din hi raġuni oħra favur it-tlaqqigħ tal-letteratura
mal-element politiku-soċjali.
Messaġġ qasir tiegħek
lill-ġenerazzjoni żagħżugħa rigward il-qari, il-ktieb u l-letteratura?
Taqtghu qalbkom qatt.
Illum għandkom ħafna letteratura varjata minn fejn tagħżlu. Ibdew b’dik li
tolqotkom u togħġobkom, imma bil-paċenzja varjaw ukoll. Huwa kruċjali li l-qari
li ndaħħlu fl-iskejjel ikun qari li jgħaqqad mal-ħajja tal-istudenti u jkunu
varjati, inkella se nibqgħu ngerrxuhom mil-letteratura kif ilna nagħmlu għal
ħafna snin!
No comments:
Post a Comment