Dan tal-lum huwa eżempju ta' bniedem li jikteb il-poeżija fuq kollox bħala passatemp iktar milli għall-pubblikazzjoni. Dawn ta' Emmanuel Cachia huma poeżiji li drabi dehru fil-paġni letterarji ta' gazzetti lokali. Bħal Emmanuel Cachia hawn bosta li jiktbu l-versi biex ħafna drabi jħalluhom magħluqin fil-kexxun. Kemm huwa aħjar li joħorġu għad-dawl ix-xogħol tagħhom, dejjem bl-idea li jistgħu dejjem iktar itejbuh?
Nota
Bijografika:
Emmanuel Cachia għandu 48 sena. Imwieled l-Isla u jgħix
f’Ħ'Attard. Huwa miżżewweġ lil Marisa u għandu tifel ta' 16-il-sena, Ryan.
Jaħdem bħala Principal – Knowledge Services fil-Bank Ċentrali ta' Malta. Huwa
dilettant ta' dak kollu li għandu x'jaqsam mal-Isla u supporter kbir
tat-timijiet tal-Manchester United u tal-Cagliari. Iġemma’ l-ingravati u statwi
tal-allat Griegi u Rumani. Iħobb jaqra, l-arti u t-teatru. Jidher li hu bniedem
ferħan u pożittiv imma bħal bosta minna jgħaddi minn perjodi spissi ta'
delużjoni u vojt ġewwieni. Terapija biex jimla dan il-vojt hija l-istudju
tal-psikoloġija u tal-filosofija, u l-poeżija.
Il-poeżija
tiegħu:
L-14-il
poeżija huma kollha msejsin fuq metrika u prosodija tradizzjonali. L-għażla
tal-poeta tmur fuq il-kwartina b’rima mqabbża, mela ABĊB. Il-versi jvarjaw
fit-tul, imma huma kollha versi sempliċi: senarji, settenarji, ottonarji u
novenarji. Jinħass li r-ritmu tal-ottonarju huwa anki dak tal-marċ (ara Back
to Innocence – Poeżija tal-Milied) u l-passi jew daqqiet tiegħu huma
b’saħħithom tant li jibqgħu jidwu f’moħħ dak li jkun.
Mill-ewwel
Emmanuel Cachia juri wkoll familjarità
mal-opri tal-arti f’rabta mal-pittura u l-fotografija. Dan billi ma’ kull
poeżija jorbot immaġni partikulari li b’xi mod jew ieħor tirrifletti l-kontenut
tal-poeżija jew parti minnha. Poeti u pitturi minn kull epoka u minn pajjiżi
differenti jispiraw ruħhom mill-istess ħwejjeġ li ilhom madwarna sa mill-bidu
nett. Dan jinħass f’Qamar fejn il-poeta solitarju jsib kenn u kumpanija
anki fil-ħlejjaq naturali. Huwa jaqsam mal-qamar ġrajjiet personali, imma anki
umani u għalhekk universali. Hawnhekk imgħoddi, preżent u ġejjieni jitwaħħdu
f’sensibbltà unika li hija
maħkuma minn din il-preżenza li tnissel sentimenti u tifkiriet ta’ mħabba fil-poeta.
Eros (imħabba) u Thanatos (mewt) isiru ħaġa waħda, bħalma jsiru waħda s-sens
tal-ħtija fuq naħa u x-xewqa fuq in-naħa l-oħra.
Hemm
imbagħad waqt meta l-poeta jispira ruħu wkoll mill-qasam tal-mużika
kontemporanja: dan narawh fil-poeżija El Tango di Roxanne, ispirata
mill-kanzunetta tal-grupp Police, Roxanne. Quddiem il-prostituta Roxanne
l-poeta jħoss li jixtieq iqabbadha t-triq it-tajba: dik li joffrilha ħajja
mill-ġdid u mkenna mid-dnub.
Jinħass
mill-ewwel li Cachia huwa bniedem sensittiv u li japprezza s-sabiħ filwaqt li
jitnikket bil-ħażin u bl-ikrah. Spiss jinħass li l-poeżija sservi bħala duwa
kontra l-uġigħ u s-solitudni tal-poeta. F’Invierno hemm sens ta’ vojt
ġewwieni li ġej mill-fatt li l-“int” tbiegħed mill-“jien”. Huwa sens li
jitwassal permezz ta’ referenzi għal sensazzjonijiet bħalma huma r-“riħ” u
l-“kesħa”, imma anki bis-saħħa tal-istaġun xitwi.
Spiss
Cachia jitlaq mill-ambjent naturali u mill-istaġuni biex wara jgħaddi
għall-ħsus personali u ġewwiena. Dan jagħmlu wkoll f’Ħarifa fejn
l-ilwien naturali (il-griż, l-isfar) jirriflettu burdati ġewwiena. Il-ħarifa
ġġib magħha ċ-ċpar u b’hekk bidla fil-burdata ta’ dak li jkun. Huma f’waqtiet
ta’ “ċpar” jew ta’ diffikultà meta
l-poeta jirrikorri għall-fidi (“Mulej, int għadek tħobbni?/ Fil-każ, ħenn ftit
għalija.”) Il-ħajja hija ppreżentata bħala ċirku, mela tintrabat ma’ sens ta’
diqa u monotonija. Il-poeta jħossu barrani u forsi għalhekk, soluzzjoni għal
dan kollu tista’ tkun il-mewt (“Inħossni f’dinja żejjed,/ Qed naħli biss
iż-żmien,/ Mhux ħlief mifni bid-dwejjaq,/ Forsi... l-aħjar it-tmiem.”)
Il-faxxinu
tal-ambjent naturali fuq il-poeta narawh ukoll f’Baħar (B’dedika lil M).
Hawn Cachia jaħrab mill-għagħa biex isib ftit kwiet ħdejn il-baħar. Nassistu
għat-twaħħid finali tal-poeta mal-baħar. Anki hawn element naturali (il-baħar)
jirrifletti l-burdati differenti tal-bniedem. Il-baħar jinftiehem ukoll bħala
dak l-ispazju li jesa’ s-sigrieti u l-ħtijiet tal-poeta, imma anki bħala
terapija kontra l-problemi tal-preżent. L-ottonarju b’xi mod jew ieħor
jirrifletti r-ritmu ħafif tal-istess mewġiet.
Il-mewt,
jew aħjar is-suwiċidju, jissemmew f’Tislima lil Gary Speed (Manager tat-Tim
Nazzjonali tal-futbol ta’ Wales 1969-2011). Hija poeżija marbuta ma’ żmien
u persuna partikolari, mela mar-realtà. Anki
l-bniedem tal-ikbar suċċessi għandu l-waqtiet ta’ wġigħ u ta’ kriżi tiegħu, u
dawn kapaċi jwassluh għal soluzzjonijiet estremi.
Il-versi
tat-twemmin jidhru f’Il-Madonna u Ommi. Cachia jindirizza lill-Madonna,
omm Kristu tarbija. Jagħmlilha wkoll għadd ta’ mistoqsijiet proprju f’Jum
il-Milied. Aktar tard tidħol il-figura tal-omm bijoloġika li tibqa’ toffri kenn
lill-iben anki meta jikber jew tiġi nieqsa minn din id-dinja. F’versi bħal dawn
Cachia jesprimi ċ-ċokon tiegħu. F’waqtiet ta’ “toqol” jirrikorri għax-xewqa
t’ommu, dik li jiftakar fil-Madonna u jirrikorri għall-fidi. Il-figura tal-omm
li toffri kenn lil binha tidher ukoll f’Baħar (B’Dedika lil M): hawn
il-poeta jsib il-kenn anki fl-imgħoddi jew fit-tifkira tat-tfulija: “Kemm
nixtieq inniżżel sieqi,/ u nċafċaf ftit bħal dari,/ waqt li ommi trossni
magħha,/ b’idha l-oħra tmelles xagħri.” Versi ta’ twemmin oħra huma Il-Grampun:
hemm ix-xbihat tal-grampun (dak li miegħu tqabbad ħwejjeġ differenti) u
tal-istilla (simbolu tad-dawl, rigal dirett minn Alla). Il-poeta hawn jammetti
li kien hemm waqtiet meta “Għall-istilla li bagħat Alla,/ Jiena bqajt
indifferenti” u “Il-grampun li mlejtu b’kollox,/ Ħlief bl-imħabba tal-Mulej.”
Fuq bażi
ta’ xbihat u lessiku Cachia jagħżel li jkun sempliċi u dirett. Hemm biss il-piż
tas-sinċerità u tal-umiltà, tal-bniedem li jagħraf fuq kollox id-dgħjufijiet
tiegħu bħala tali.
Il-Milied
jerġa’ jissemma f’Back to Innocence – Poeżija tal-Milied, imma fuq kollox
dawn huma versi ta’ natura soċjali għax jikxfu n-nuqqasijiet tas-soċjetà moderna u materjalista (jissemmew ix-xalar,
il-ġirja għar-rigali, id-droga, ix-xorb u l-“Inċidenti tal-karozzi”). Cachia
jqiegħed f’kuntrast il-preżent korrott (l-ewwel parti tal-poeżija) mal-imgħoddi
innoċenti (it-tieni parti). Għalhekk din il-poeżija tieħu l-għamla ta’ talba
biex il-bniedem jerġa’ lura għall-oriġni sempliċi, mhux mittiefsa minn “niket
żejjed” u mix-“xjaten ġewwa l-menti”.
Quddiem
ħajja li m’għandha xejn mill-ideali, Cachia jiftaħ il-poeżija Kieku l-Ħajja
Kienet bl-ipotetiku. Huwa jistħajjel jew jixtieq ħajja ideali fejn jaħkmu
l- hena, l-imħabba, il-ħbiberija, u l-bilanċ f’dak kollu li jsir u nagħmlu.
Alla hu preżenti anki hawnhekk: l-utopija hi frott Alla, imma hu l-bniedem
stess li biegħed lilu nnifsu minn stat ideali bħal dan.
Cachia
ma jibżax ikun introspettiv u jikteb versi qrara. Hekk jagħmel f’Forsi
Dementia? Naraw mill-ġdid ir-relazzjoni bejn il-“jien” u l-“int”. Mhux
kollox sejjer sewwa, anzi l-“jien” bħal lest li jġorr it-toqol tal-ħtija ta’
dak li mar żmerċ. Hemm l-idea tal-ħajja anki bħala illużjoni; dik li jekk
tidher kif verament hija tista’ taqsam qalb il-poeta. Allavolja hi poeżija dwar
l-imħabba u t-tradiment, il-firda, l-uġigħ. Ir-ripetizzjoni insistenti fuq
il-kelma “Allavolja” trid twassal lill-qarrej il-fatt li t-tifkira tal-persuna
maħbuba tippersisti f’moħħ min qed jikteb.
L-“int”
f’O Kemm Hu Sabiħ jista’ jkun kemm preżenza femminili daqskemm Alla.
Żgur li l-“int” hawn inissel fil-poeta sens ta’ kenn, armonija, hena, serħan u
ċertezza. Dawn ta’ Cachia huma versi pożittivi, imnissla minn min hu mġarrab u
b’hekk jaf japprezza tassew it-tajjeb u s-sabiħ tal-ħajja.
F’48
sena Cachia jfakkar li t-tiftixa tal-“jien” tibqa’ għaddejja minkejja li
l-bniedem ikun laħaq l-età
tal-maturità. Il-bniedem għaref huwa dak li jaf li l-proċess tat-tagħlim ma
jispiċċa qatt, u li jagħraf in–nuqqasijiet tiegħu. Mill-ġdid għalhekk għandna
l-awtodikjarazzjoni tal-umiltà: “Għad jibqa’ biss il-kliem,/ Ta’ raġel mill-komuni”.
Huma wkoll versi eżistenzjali: il-vjaġġ tal-ħajja xi darba jintemm u jibqgħu
biss it-tifkiriet tat-tiġrib permezz tal-poeżija. Il-poeta jikteb għalih, imma
fl-aħħar mill-aħħar bis-saħħa tal-poeżija jaqsam tiġribu mal-qarrejja. Anki f’Allavolja
l-kitba tinftiehem bħala serħan imma wkoll bħala dikjarazzjoni ta’ fatt jew
stat ġewwieni.
Dawk ta’ Emmanuel Cachia huma versi ħfief, sbieħ,
sempliċi, li jitwieldu f’qiegħ qalbu sensittiva għall-aħħar. Għandhom ħafna
mill-poeżija Romantika tal-ewwel nofs tas-seklu 20, imma fihom tinħass ukoll
ċerta sensittività li tintrabat ma’ żminijiet aktar reċenti. F’waqtiet ta’
kriżi l-poeżija sservi bħala tieqa li meta tinfetaħ tħalli dak kollu li jtaqqal
lill-poeta minn ġewwa joħroġ barra u b’hekk jistrieħ. Huma versi personali li
fl-aħħar mill-aħħar jilħqu l-universali ladarba mhumiex biss riflessjoni ta’
dak li għadda u għaddej minnu Emmanuel Cachia, imma mera ta’ dak li ngħaddu
minnu jew għad inġarrbu lkoll kemm aħna bħala bnedmin tad-demm u l-laħam xi
darba jew oħra.
(April 2012)
Żewġ poeżiji ta’ Emmanuel Cachia:
Il-Madonna u Ommi
Meta l-ewwel weġgħa?
Kien jagħtik bis-sieq?
Kien jitqalleb f’ġufek?
Kellek ħin tistrieħ?
X’deherlek meta rajtu?
Min jaf kemm thennejt!
B’dak li qallek l-anġlu
Kien dak li stennejt?
Meta sqejtu b’sidrek?
B’ħarqa madwar dahru?
Meta kien jitbekka?
Meta mellist xahru?
Meta rajt il-kewkba
Smajt tal-anġlu l-kant?
Meta kont issaħħnu
Madwar dak il-mant?
Meta qallek mamma
Ħassejt xi skoss ġo qalbek?
Meta ġew ir-rgħajja
Moħħok sewwa qallek?
Int lil min kont titlob?
Qatt ma naqsek xejn?
Dejjem sibt tweġiba
X’ħin fittixt fl-għajnejn?
Int li safja w pura
Kemm tfakkarni f’ommi
Kemm inħossni rridha
Biex ġo ġufha żżommni!
Jiena biċċa bniedem,
Mhux bħal Ibnek, Alla!
Veru għandi ismu,
Imma s’hemm... Imnalla!
Taf li anke ommi,
Kellha d-dinja bija,
Mimmi kont t’għajnejha,
Sa ma kont tarbija.
Forsi, anzi nemmen,
Ommi qiegħda ħdejk,
Trid li meta mtaqqal,
Nafda jien f’idejk.
Issa aħjar niskot,
U nisma’ x’jgħid is-skiet,
Is-skiet li għandu leħnu,
Illum, Jum il-Milied.
Tislima lil Gary Speed
Manager tat-Tim Nazzjonali tal-futbol ta’ Wales
(1969-2011)
Min jaf x’ġegħlek tagħmilha?
Raġuni għala xbajt
X’kellek qiegħed inawrek
Tisbit tar-ras mal-ħajt.
Suċċessi wieħed f’wieħed,
Dhert kont tant maħbub,
Bil-logħob qisu maġija,
Min jaf kemm ferraħt qlub.
Ħabel dawwartu m’għonqok,
L-uġigħ int ma flaħtux,
Forsi ħadd ma fehmek
Fhimt li Alla trux.
Minn qalbi xtaqt infakkrek,
Avolja nafek ftit,
Strieħ int fejn qiegħed,
Tislima xtaqt nagħtik.
