“Il-kitba hija ħolqien mix-xejn”
M. Xi tfisser il-kitba għalik?
T. Nista’ nazzarda definizzjoni bħalma hi: li tikteb ifisser tilħaq l-ambizzjoni tiegħek. Imma normalment wieħed ma jistaqsix għaliex jikteb. Jiena bdejt nikteb l-ewwel poeżiji tiegħi sa minn meta kont immur l-iskola Primarja u qa
tt ma għaddieli minn moħħi li xi darba kont se nippubblika x-xogħol tiegħi. Il-kitba kienet u għadha b’xi mod jew ieħor bżonn. Nista’ anki ngħid li li tikteb ifisser li toħloq mix-xejn, bħalma tgħidilna l-etimoloġija tal-kelma poeżija, li ġejja minn verb bil-Latin li jfisser “toħloq”.
M. Liema humal-kotba għal qalbek?
T. Hemm ħafna. Wieħed – dan jista’ jidher banali – huwa l-ġabra tal-Canti ta’ Leopardi. Tista’ tinkludi r-Rakkonti ta’ Edgar Allan Poe, Delitt u Kastig ta’ Dostoevski u ħafna aktar klassiċi tas-seklu 19, fuq kollox dawk Russi u Franċiżi. Aktar qrib tagħna, ħafna mill-poeti tas-seklu 20, partikolarment Sinisgalli, Cardarelli e Quasimodo. Fost ir-rumanzi hemm Il Gattopardo ta’ Tomasi di Lampedusa u Il Deserto dei Tartari ta’ Dino Buzzati.
M. Liema huwa l-isbaħ ktieb li qrajt f’dawn l-aħħar tliet snin?
T. Jeħtieġ li nerġa’ ngħaddi l-kotba li qrajt u nsibha diffiċli niftakarhom u aktar u aktar nagħmel klassifika tagħhom. F’moħħi bħalissa għandi ktieb li laqatni ħafna: Quattro mele annurche, rumanz qasir ta’ Maria Rosaria Valentini, kittieba żagħżugħa u poetessa minn San Biagio Saracinisco u li toqgħod fl-Isvizzera. Huwa isem magħruf mhux ħażin, imma naħseb li għad jissemma iktar fil-ġejjieni fil-qasam tal-letteratura.
Fost il-kotba tal-poeżija, ktieb sabiħ li qrajt dan l-aħħar hu L’orto del poeta ciociaro ta’ Gerardo Vacana.
M. X’inhi r-rabta tiegħek mar-reġjun fejn toqgħod u mar-raħal tiegħek?
T. Naħseb li kulħadd fil-ħażin u fit-tajjeb iħallas xi tip ta’ kera lil artu. U huwa inevitabbli li għal wieħed bħali, li rari tbiegħed mir-reġjun fejn joqgħod, tispiċċa biex tinħoloq relazzjoni ta’ mħabba u mibegħda ma’ art twelidu. Mibegħda għal dawk il-ħwejjeġ li jmorru ħażin u li wieħed jixtieq li jinbidlu, imma ma jista’ jagħmel xejn. L-imħabba ma tistax tispjegaha għaliex. Imma forsi wieħed isir iħobb l-affarijiet li jara ta’ kuljum, il-muntanji, it-toroq, id-djar, is-siġar, u forsi anki ċerti wċuħ jispiċċaw biex isiru parti mill-memorja tagħna.
M. Ir-relazzjoni tiegħek mal-belt fejn tgħix?
T. Jekk qed tirreferi għall-belt fejn ngħix, irrid ngħid li fir-realtà l-post huwa raħal ċkejken u r-relazzjoni tiegħi miegħu hu l-istess bħal dak li għandi mar-reġjun ċkejken li ngħix fih: nista’ ngħid l-istess affarijiet li għedt dwar arti.
Jekk tridni nitkellem dwar il-belt in ġenerali, irrid ngħid li ma jiddispjaċinix li kull tant żmien inżur il-belt għal dak kollu li tista’ toffri, u mhux biss bħala servizzi u kummerċ, imma anki għall-ħajja kulturali u għal-laqgħat siewja li wieħed jista’ jkollu.
Però ma naħsibx li nieħu gost ngħix għat-tul f’belt kbira: fiha tintilef, hemm wisq konfużjoni u ħwejjeġ li jtellfuk, u ħadd ma jaf lil ħadd.
M. Kif wasalt għall-pubblikazzjoni tax-xogħol tiegħek?
T. Wieħed jista’ jagħmel diskors twil ħafna dwar il-qasam tal-pubblikazzjoni u fuq l-għażliet editorjali tal-edituri kbar u mhux daqshekk kbar, li moħħhom biss fil-bejgħ u mhux fil-prodott ta’ kwalità.
Imma jiena, kif inti taf, immexxi dar tal-pubblikazzjoni żgħira u l-kotba nippubblikahom jiena stess.
Min-naħa l-oħra biex nippubblika l-ewwel ktieb tiegħi, ġabra ta’ poeżiji bl-isem ta’ Pensieri della sera, li ħarġet fl-1980, kulma għamilt kien li qbadt manuskritt u ħadtu għand l-istampatur.
M. Qatt attendejt xi korsijiet tal-kitba kreattiva?
T. Le, qatt ma attendejthom, imma flimkien ma’ kollegi oħra, f’xi żewġ okkażjonijiet, għamilna kors flimkien mal-istudenti u r-riżultati kienu ta’ inkuraġġiment. Xi wħud mill-istudenti bdew jiktbu f’dik l-okkażjoni u baqgħu jiktbu. Wara li għamilna seminar f’Caiazzo, fil-provinċja ta’ Caserta, kien ġie ppubblikat volum interessanti bl-isem ta’ La scrittura creativa, flimkien ma’ interventi minn tagħna u reazzjonijiet tal-istudenti.
M. Taħseb li korsijiet bħal dawn huma utli?
T. Nibda billi ngħid li jekk m’hemmx it-talent li wieħed ikun twieled bih, ma hemm l-ebda kors li jista’ jaħdem. Minkejja kollox nemmen li korsijiet ta’ dan it-tip jistgħu jkunu utli, għax għandhom funzjoni partikoari, dik li lil dak li jkun tgħinu jagħraf ċerti kwalitajiet li diġà jkollu moħbijin ġewwa fih. Jistgħu jgħinu lil dak li jkun jagħraf il-kapaċitajiet tiegħu.
M. Liema taħseb huwa l-iktar aspett kumpless tal-kitba narrattiva?
T. Nippreferi ma nitkellimx dwar aspetti kumplessi, imma aktar dwar it-tiftixa tal-ideat u l-mod kif wieħed jirnexxilu jibdilhom f’kitba li taħkmek permezz tal-istil tagħha.
M. Kif tikteb, bil-pinna jew fuq il-kompjuter? Filgħodu jew bil-lejl? Għandek xi “riti” partikolari?
T. Mingħajr kompjuter, trid jew ma tridx, ma tista’ tagħmel xejn. Meta nkun id-dar nikteb – ili diġà numru ta’ snin – direttament fuq il-kompjuter, għax huwa komdu: tista’ tħassar, tikteb mill-ġdid, tkompli fejn tkun ħallejt, u l-bqija. Imbagħad issib it-test diġà lest għall-istampa, għall-gazzetta jew biex tibagħtu permezz tal-posta elettronika. Minkejja dan, il-pinna ma nwarrabhiex, l-aktar meta ma nkunx id-dar, matul xi vjaġġ jew x’imkien ieħor. Dejjem inġorr miegħi aktar minn pinna waħda u spiss insibni bil-bwiet mimlijin b’biċċiet tal-karti b’noti miktubin fuqhom.
L-ebda rit, imma ġeneralment matul il-lejl naħdem aħjar, għax ma jkunx hemm affarijiet xi jtellfu: m’hemm it-telefown idoqq, min iħabbat il-bieb, m’hemm it-tentazzjoni li tieqaf minn xogħlok biex toħroġ jew tiddedika ruħek għal ħwejjeġ oħra.
M. Kif twieldet l-idea li tikteb il-ktieb Il Paese a rovescio?
T. Il-ktieb ta’ rakkonti qosra, Il Paese a rovescio e altre fiabe, twieled bħala “divertissement”, jew aħjar bħala numru ta’ “divertissement”, ladarba t-testi ġew miktuba fuq numru ta’ snin u nġabru f’volum uniku dan l-aħħar. Minkejja dan ittieħed bis-serjetà u ġie apprezzat mill-kritiċi, mhux biss minħabba l-laqta umoristika, imma anki minħabba l-ironija, is-satira meqjusa u minħabba l-intenzjoni li jgħallem li spiss tinħass bejn il-linji mingħajr ma tgħajjik. Forsi mhux sewwa li jiena stess nitkellem hekk dwar il-ktieb tiegħi, imma fir-realtà kulma qed nagħmel hu li nirrepeti dak li qalu ċerti kritiċi jew qarrejja.
M. Tippreferi r-rakkont jew il-poeżija?
T. Naħseb li “tippreferi” mhux il-verb adattatt. Jiddependi mill-waqt. Ejjew ngħidu li nalterna. Minkejja dan, il-kitba poetika, indipendentement mill-valur li l-poeżija tiegħi jista’ jkollha, tagħtini aktar sodisfazzjon. Wara li nikteb poeżija nħossni trankwill u appagat. Irrid ngħid però li darba waħda qarrejja tax-xogħlijiet tiegħi qaltli li r-rakkonti tiegħi donnhom “poeżiji fit-tul” (kienet qed tirreferi għall-ktieb tiegħi Microracconti tal-1991), ħaġa li ħadt gost biha ħafna, u li ġagħlitni naħseb. U fil-fatt m’hemmx qtugħ nett bejn ir-rakkonti u l-poeżiji, bħalma jista’ jkun hemm bejn poeżija u artiklu ta’ ġurnal (għax jiena ħdimt ukoll bħala ġurnalista).
M. Tista’ tagħtina definizzjoni ta’ poeżija u ta’ rakkont?
T. Dan hu verament diffiċli. Jekk tipprova taqra d-definizzjoni tal-kelma “poeżija” f’għaxar dizzjunarji differenti, issib għaxar definizzjonijiet differenti, xi drabi kontradittorji, u tinduna li l-ebda waħda ma tissodisfak. Nistgħu ngħidu x’mhijiex il-poeżija? Mhix passatemp ta’ nhar ta’ Ħadd, mhix żvog fiha nnifisha, mhijiex hobby. Il-poeżija hija fl-istess natura tal-poeta. U hemm il-poeżija meta l-qarrej li jaqra test isib ftit minnu nnifsu.
Ir-rakkont huwa narrazzjoni li jkollha kontenut validu u li tagħti pjaċir permezz tal-istil użat.
M. Kif għażilt it-titlu tal-ktieb Il Paese a rovescio?
T. Huwa l-isem ta’ ħrafa li mbagħad għażilt ukoll għall-ktieb sħiħ. Imma t-titlu hu Il Paese a rovescio għax fir-rakkonti spiss hemm it-taqlib ta’ taħt fuq tar-realtà jew għallinqas tal-mod kif naraw ir-realtà, kważi dejjem fuq nota ironika jew awtoironika.
M. Għandek proġetti f’moħħok għall-ġejjieni?
T. Iva, għandi bosta ħwejjeġ f’moħħi, anki jekk bil-ħajja frenetika li ngħixu u li ta’ kuljum tisfurzana nagħmlu affarijiet li faċilment ngħaddu mingħajrhom (il-kju fl-uffiċċju tal-posta, iż-żjara għand id-dentist, il-faċendi tal-familja...) u li tisforzana nkunu f’postijiet li nippreferu nżommu ’l bogħod minnhom, mhux dejjem insib il-ħin u s-sliem biex niddedika ruħi għall-kitba.
Fost ix-xogħlijiet mibdijin, ġabra tal-poeti li jgħixu fil-provinċja tiegħi, dizzjunarju ta’ personaġġi importanti ta’ Venafro ta’ kull żmien, antoloġija tal-poeżija bl-Esperanto bi traduzzjoni għat-Taljan. Xi ħaġa li għalissa għad m’hemmx: min ma jafx l-ilsien m’għandu l-ebda mod kif joqrob lejn il-produzzjoni poetika bl-Esperanto li anki hija għandha l-importanza tagħha. U għandi affarijiet oħra mibdijin jew ippjanati li nispera li jaraw id-dawl jekk ikolli s-saħħa u nibqa’ ħaj.
Bijografija qasira:
Amerigo Iannacone twieled fl-1950,jgħix f’Venafro, fil-provinċja ta’ Isernia, fir-reġjun ta’ Molise, u jgħallem fil-livell sekondarju. Huwa direttur tal-folju letterarju li joħroġ kull xahar, Il Foglio Volante – La Flugfolio, imwaqqaf minnu stess fl-1986. Hu awtur ta’ aktar minn tletin ktieb li jintrabtu ma’ ġeneri letterarji differenti, fosthom in-narrattiva, il-poeżija, it-traduzzjoni u l-esej. L-ewwel ktieb tiegħu hu tas-sena 1980. Fost il-kotba tal-poeżija l-aktar reċenti għandu Mater (1995), L’ombra del carrubo (2001), Semi (2004), Stagioni, ġabra ta’ ħajku (2005), Versetti e versacci, ġabra ta’ epigrammi (2006), Oboe d’amore – Ama bobojo, ġabra ta’ poeżiji bilingwi, bit-Taljan u bl-Esperanto, u Luoghi (2009). Għandu wkoll ġabriet ta’ rakkonti bħal Cronache reali e surreali (2008) u Il paese a rovescio (2008).
Qaleb bosta kotba, mill-Franċiż għat-Taljan u mit-Taljan għall-Esperanto. Il-poeżiji tiegħu ġew maqluba f’diversi lsna. Irċieva darbejn il-“Premio della Presidenza del Consiglio per la Critica Letteraria”. Għandu wkoll blog: www.amerigoiannacone.wordpress.com
(Din l-intervista saret minn Nadia Turriziani. Maqluba mit-Taljan għall-Malti minn Patrick Sammut)
Żewġ poeżiji ta’ Amerigo Iannacone bit-Taljan:
Sogno
Sogno un tuo caldo bacio
mentre le labbra
effondono parole che non sento.
Tento un sorriso
e non mi viene bene,
non sono certo
quell’io che vorrei.
Sogno quel bacio
che non avro` mai.
Rotola
Rotola il tempo,
precipita
e tutto travolge.
Alle spalle
una scia di rovine
davanti
il mistero.
