Ic-censura u l-paladini tal-liberta' tal-espressjoni

Bhalissa ghaddejja l-polemika tahraq dwar ic-censura. Ic-censura hija kerha f'certi kazi, f'kazi ohra hija perikoluza, f'kazi ohra hija bzonn. Jiddependi. Pero'... hemm min jaf jisfrutta okkazjoni bhal din mija fil-mija biex imexxi prodott, ibiegh, jigbed l-attenzjoni fuqu, anki jekk il-prodott li jkun qed joffri mhux bilfors ikun tajjeb, decenti (u hawn qed nirreferi ghal valuri estetici aktar milli morali), anzi medjokri. U dan anki bl-ghajnuna tal-gazzetti, tal-medja, tal-internet, ta’ “kritici minn ta’ gewwa”. Hokkli dahri u nhokk tieghek.

L-idea llum hija din. Barra minn Malta l-hamallati, il-pastazati, il-lingwagg baxx u offensiv, il-pornografija, id-dagha u l-bqija ilhom moda snin shah, fic-cinema u fit-televizjoni l-aktar, imma anki fil-qasam tal-letteratura. Barra minn Malta din hija wkoll il-letteratura li qed tigi ppremjata (imma mhux biss din, tinsewx!) Mela d-difensuri tal-liberta' tal-espressjoni jghidulek ghaliex ahna l-Maltin ma nistghux naghmlu bhall-barrani? Huwa fatt li l-ikrah, il-baxx, il-medjokri jigbed l-akbar attenzjoni, mela ghaliex ma nikkuppjawhx? Inkunu mal-kurrent, insiru parti mill-villagg globali anki f'dan il-qasam. U addijo originalita'. Wara kollox il-massa dan li tfittex, hemm qieghed is-suq u l-bejgh.

Imma min ghandu ghajnejh hallih jara, u min ghandu mohh hallih jifhem... U minn dawn hemm bosta, anki jekk - kontra l-ftit (imma li jafu jaghmlu hoss) li bhalissa jimmonopolizzaw is-suq tal-ktieb - jippreferu jibqghu fis-silenzju.

Huma bosta d-difensuri u l-paladini tal-liberta' tal-espressjoni. Ma ninsewx pero' li hemm arti, hemm letteratura, u fuq in-naha l-ohra hemm il-medjokrita', u anki d-difensuri tal-medjokrita'. Il-medjokrita' tibqa' medjokri, anki jekk tigi ppremjata bl-oghla premji li jistghu jezistu fil-pajjiz. Ghandha tinghata hafna iktar attenzjoni meta l-awtoritajiet ikkoncernati jigu biex jaghzlu l-membri tal-gurija li jiddeciedu liema pubblikazzjonijiet se jwarrbu u liema se jippremjaw.

Il-ktieb u s-suq. Min isuq lil min? Liema hija l-letteratura vera? Min se jaghti spazju lil dawk il-kittieba li m'ghandhomx ix-xorti li jigu mbuttati minn min ghandu l-kapital x'jinvesti, minn min ghandu l-mikrofonu f’idu, ir-rih fil-qala?

Hawn jidhol il-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb. Naf li hemm elementi li jhobbu s-sewwa, jahdmu bil-qalb u li huma IMPARZJALI. Imma l-imparzjalità hija d-don tal-ftit fuq din il-gzira skoll.

Ic-censura u d-difensuri tal-liberta' tal-espressjoni. Wara dan kollu hemm dawk li jigri x'jigri jaghmlu dejjem profitt. Staqsu z-zghazagh tal-lum x' "letteratura" lokali qed jixtru. Investiment iehor ghall-gejjieni taghhom...

Holm Qabel l-Irqad - Jiktbu Alfred Massa u Alfred Palma

(Joseph Sant u Patrick Sammut: ĦOLM QABEL L-IRQAD. Stejjer. Pubblikazzjoni: Five Star Ltd, 2009. pp.35)

Min ma jħobbhomx l-istejjer! Mhux biss, imma aktar mal-istorja tkun sempliċi biex tifhimha, aktar tinżel għasel lil dak li jkun. Id-dinja tagħna saret tant mimlija kumplikazzjonijiet u problemi, li l-bniedem sar jippreferi jaqra storja ħafifa biex taqtgħu ftit mir-realtajiet ta’ madwaru u ddaħħlu fid-dinja tal-immaġinazzjoni li tirrilassah imqar għal ftit minuti biss. Proprju għalhekk, il-ħrafa baqgħet attwali u popolari sa llum.

ĦOLM QABEL L-IRQAD huwa ktejjeb ta’ dan it-tip. It-12-il rakkont li jħaddan, miktubin minn Joseph Sant u Patrick Sammut, żgur li jogħġbu kemm lill-kbar kif ukoll liż-żgħar. Huma rakkonti ħfief, qosra, mexxejja u ma jitolbu ebda taħbil il-moħħ żejjed; dawn huma kollha ingredjenti adattati għall-ħrafa kif nafuha lkoll.

Forsi l-aktar kittieb li rabat ismu ma’ din it-tip ta’ letteratura kien il-leġġendarju Grieg Esopu, li għex madwar is-seklu Sitta. Warajh ġew oħrajn. F’pajjiżna, l-aktar popolari kien il-Patri Ġiżwita Manwel Magri, li ħafna mill-ħrejjef tiegħu għadhom jinqraw saħansitra fi żmenijietna.

Iż-żewġ awturi Joseph Sant u Patrick Sammut (it-tieni huwa n-neputi tal-ewwel) tawna sitt rakkonti kull wieħed. Joseph Sammut huwa isem kemmxejn ġdid fil-letteratura tagħna, iżda ċertament jidher li għandu ħażna ta’ ħrejjef li ġabarhom tul is-snin u llum adattahom jew aħjar ħa l-ideat minnhom biex ħoloq oħrajn ġodda.

Min-naħa l-oħra, Patrick Sammut huwa forsi aktar marbut mal-poeżija peress li huwa l-Viċi-President tal-Għaqda Poeti Maltin, u wieħed mill-aktar membri ħabrieka tagħha. Huwa tana wkoll pubblikazzjonijiet oħra, kemm ta’ poeżija, kif ukoll ta’ kritika.

Sant ibbaża l-maġġoranza tar-rakkonti tiegħu dwar xi annimali partikolari. Naturalment, għax hekk għamlu kittieba oħra tal-ħrejjef tradizzjonali. Daqqa t’għajn lejn l-ismijiet ta’ wħud mir-rakkonti tiegħu Il-Qattus Misterjuż, Il-Ġurdien Żaqqieq, Min ma jħobbx il-Kelb u Il-Bagħal ta’ Nikola huma xhieda biżżejjed ta’ dan.

Sammut, imbagħad, ikkonċentra aktar dwar persuni u daħħalhom f’ċirkostanzi komuni marbutin mal-ħajja kontemporanja. L-istejjer Bessie ma titkerrahx aktar, Il-mobajl speċjali ta’ Alfred, Peter tiġih idea, kollha jikkonfermaw b’mod ċar dan li rrid ngħid.

Kull ħrafa, barra milli toffri okkażjoni divertenti lejn tmiemha, għandha messaġġ morali siewi ħafna. Ħaġa li llum qiegħda tisparixxi fil-kitbiet li qegħdin jiġu f’idejna. L-iskuża? Dik ħaġa tal-passat. Il-letteratura hekk imsejħa “moderna” trid tħaddan għadd ta’ kliem vulgari, pastaż, doppju sens, baxx u saħasitra tagħti dettalji sesswali biex tkun ta’ ċertu livell. Għax wara kollox, dan hu l-mod kif tisraq l-aptit tal-qarrej “miskin”!

F’dawn ir-rakkonti ma nsibu xejn minn dan. Għalhekk fil-bidu għedt li dan il-ktejjeb tajjeb għal idejn il-kbar u ż-żgħar. Jiena nemmen li biex tagħti gost lill-qarrej u tedukah ma tridx tħammiġlu moħħu, anqas jekk tpoġġi tabella “Għall-kbar biss”! Jaqaw il-pornografija tilfet il-veru tifsir tagħha?

ĦOLM QABEL L-IRQAD, barra mill-preżentazzjoni pulita li għandu, hu mżewwaq bi stampi ħelwin; xogħol ta’ Clifford Xuereb. Fih ukoll bijografiji tal-awturi u Daħla tiegħi.

Jiena naħseb li li kieku xi ħadd kellu jaqra mqar rakkont minnu qabel jorqod, jidħol fis-saltna tal-ħolm bi tbissima, joħlom ħolm sabiħ u jistenbaħ bl-istess tbissima li jkun raqad biha.

ALFRED MASSA

OF DREAMS AND CHILDHOOD DAYS

Joseph Sant/Patrick Sammut: Ħolm qabel l-irqad : a collection of short
stories for children; a FiveStar publication, 2009, 35pp.


In his introduction to this little book of short stories for children of all
ages, Alfred Massa says that this kind of literature will never lose its
popularity, and adds that it not only appeals to children but, as is
certainly true, also to adults. And I fully concur with these contentions.


Childhood is the happiest phase of our life, those happy-go-lucky years
that seem so long and yet are so short and elusive. And it is this phase that
keeps us adults dreaming on, cherishing whatever our memory recaptures
for us from those days, which somehow seem to fade farther and farther
away as we grow older.


This delightful little book deals with a series of short stories, fables, written
in the usual style of stories for children; yet both authors seem to have
abandoned completely the run-of-the-mill style that usually forms the whole
concept of the tale for children. I’d say they were out to please not only
children but also, as Massa says, adults.


These stories are far removed from the realm of fantasy, although a certain
element of fantasy prevails and is very often added for effect; but there
is practically none of the traditional fairy-tale, particularly the Maltese
fairy-tale. These tales rather recall those delightful gems written by Maltese
authors of yonder years such as Dun Xand Cortis, Temi Zammit and Alfons
Maria Galea, many of which very often featured in the old school text-
books Ġabra ta’ Ward , edited by E.B. Vella, a series so popular with us
children way back in the forties and fifties.


Times have changed, of course, so has the back-drop. Yet there is that
subtle element of sweet-sad nostalgia, particularly when the narrator is
Sant, a nostalgia which, whenever a writer puts pen to paper, and particular-
ly when he is recalling his childhood days, will inevitably betray a longing
for vanished days. Sammut, on the other hand, much younger than Sant,
complements perfectly within his own dimension of things as he sees them,
the more so in his own conception of what a story for children should be
all about. And this factor makes these stories even more interesting.


The cover of this book depicts the stereo-typed Grandpa narrating a tale
to his nephews before bedtime. And this is indeed a book one should read
to children; a book children of all ages should read. It is written in excellent
Maltese, in a clear print, is handsomely illustrated and the moral is there,
very often hardly noticeable, subtle, but it is there nonetheless.

ALFRED PALMA

Please see also this link:

http://www.timesofmalta.com/articles/view/20101114/opinion/lost-in-maltese-translation

Il-Fiera tal-Ktieb Novembru 2009

Il-Hadd filghodu. Jum bnazzi mill-isbah. L-10a.m. Id-Dar tal-Mediterran. In-nies qed jingabru bil-mod il-mod. Adulti u tfal, awturi u pubblikaturi, persuni li jahdmu fid-Dipartiment tal-Libreriji pubblici. Fuq kollox stands shah mimlijin b'kotba ta' kull tip. U n-nies tizdied, taffolla, niezla u tielgha s-sala ewlenija tara x'jista' jolqot lill-ghajn, x'jista jattira l-kurzita', x'tista' tixtri.

Jiena ghamilt l-istess, imma din id-darba tajt kas iktar x'gie ppreparat mill-organizzaturi tal-Fiera tal-Ktieb. Hadt gost tassew u ghaddejt naqra hin sewwa nifli t-taqsimiet differenti bil-bords iddedikati lill-Biblijoteka Pubblika, lid-Drammaturgi, lit-Tradutturi u lill-Monumenti flimkien mal-poeziji Maltin marbutin maghhom.

Din kienet inizzjattiva interessanti tassew. Il-pubbliku ghalhekk ma attendiex biss biex jara u jixtri l-kotba, imma anki biex jiltaqa' ma' bosta kittieba Maltin (hajjin u mejtin), u anki poeziji, marbutin mal-letteratura Maltija.

Hadt gost ukoll naqra xi kwotazzjonijiet mehudin minn xoghlijiet ta' kittieba u hassieba barranin, kwotazzjonijiet dwar il-ktieb, imma anki indirizzi elettronici, blogs u siti ta' kittieba lokali. U dan fuq l-iskrins digitali li kien hemm imxerrda matul is-sala tal-espozizzjoni.

Iktar ma jghaddi z-zmien iktar wiehed jinduna li event bhal dan qed jigi ppreparat b'imhabba u b'inventiva. Ma ninsewx ukoll is-serati ta' tnedija li sehhu matul dawn il-hamest ijiem tal-Fiera tal-Ktieb. Saru wkoll inizzjattivi ta' Story Telling minn pubblikaturi partikolari, u din zgur hija okkazjoni importanti biex it-tfal joqorbu iktar lejn id-dinja tal-ktieb.

Hadt gost nara lil certi kittieba jiffirmaw kotba taghhom li ghadhom kemm gew ippubblikati. Il-kuntatt dirett tal-kittieb mal-pubbliku huwa necessarju. Suggeriment tajjeb huwa li d-Dipartiment tal-Libreriji jeghleb kull ostaklu burokratiku jew bsaten fir-roti li jistghu jigu anki minn gewwa stess, jaghmel il-kuragg u jibda jorganizza Laqghat apposta fejn il-pubbliku jibda jiltaqa' regolarment mal-kittieba kollha. KOLLHA, u mhux biss mas-soltu ghazla limitata ta' awturi, imma l-awturi KOLLHA. Anki ma' dawk li m'ghandhomx l-ispinta ta' pubblikaturi li bhalissa ghandhom ir-rota tal-marketing f'idejhom u b'hekk jistghu jiddettaw huma liema hija l-letteratura tajba u liema hija dik hazina; liema hija dik il-letteratura li ghandha tidhol fid-djar tan-nies.

Bhalissa ghaddejja l-polemika tahraq dwar ic-Censura. Ic-Censura hija kerha f'certi kazi, f'kazi ohra hija perikoluza, f'kazi ohra hija bzonn. Jiddependi. Pero'... hemm min jaf jisfrutta okkazjoni bhal din biex imexxi prodott, ibiegh, jigbed l-attenzjoni fuqu, anki jekk il-prodott li jkun qed joffri mhux bilfors ikun tajjeb, decenti, anzi medjokri. U dan anki bl-ghajnuna tal-gazzetti, tal-medja, tal-internet. Imma min ghandu ghajnejh hallih jara, u min ghandu mohh hallih jifhem... U minn dawn hemm bosta, anki jekk kontra l-ftit li bhalissa jimmonopolizzaw is-suq tal-ktieb, jippreferu jibqghu fis-silenzju.

Il-ktieb u s-suq. Min isuq lil min? Liema hija l-letteratura vera? Min se jaghti spazju lil dawk il-kittieba li m'ghandhomx ix-xorti li jigu mbuttati minn min ghandu l-kapital x'jinvesti?

Hawn jidhol il-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb. Naf li hemm elementi li jhobbu s-sewwa, jahdmu bil-qalb u li huma IMPARZJALI. Imma l-imparzjalita` hija d-don tal-ftit fuq din il-gzira skoll.

Il-Fiera tal-Ktieb qed issir ukoll ESPERJENZA li ma tispiccax mal-gheluq tal-hames jum taghha. U dan permezz tad-dedikazzjoni ta' persuni genwini. Prosit lil dawn. Naghlaq hawn.