Intervista mal-kittieb u traduttur Godwin Ellul

     Godwin Ellul twieled l-Imtarfa fl-1959. Studja l-Amministrazzjoni Pubblika, in-Negozju u l-Industrija fl-Universitajiet ta’ Malta, ta’ Warwick u ta’ Bradford. Huwa għalliem. Kien viċi-president tal-Għaqda Poeti Maltin u editur ta’ VERSI. Jikteb poeżiji (li xi wħud huma miġburin f’Ilħna ta’ Qalb Imnikkta (2008) u huwa traduttur ta’ xogħlijiet letterarji mill-Malti għall-Ingliż, u minn ilsna barranin għall-Malti.

      1.     Xi tgħid dwar l-importanza tat-traduzzjoni u tal-għarfien t’ilsna differenti llum, anki f’kuntest ta’ Malta fl-Ewropa? Xi rwol għandhom l-ilsien Malti u anki l-letteratura Maltija f’rabta ma’ dan kollu?

It-traduzzjoni hija mezz importanti kif letteraturi jistgħu jitkellmu ma’ xulxin u kif qarrejja differenti jistgħu jgawdu mil-letteraturi internazzjonali nkluża dik Maltija. Mingħajr it-traduzzjoni ħafna letteratura tista’ tibqa’ moħbija u ma titgawdiex minn popli differenti. Aħna hawn Malta anke jekk gżira nazzjon ċkejken għandna l-ilsien tagħna u anke jekk dan illum qed ikun studjat saħansitra mill-barranin għadu mhux magħruf minn bosta u għalhekk it-traduzzjoni tiftaħ tieqa biex il-letteratura sabiħa tagħna tkun apprezzata mill-barranin, ukoll f’lingwi li huma aktar mifruxin madwar id-dinja, bħall-Ingliż. Il-Gvern illum ukoll irrikonoxxa dan il-fenominu meta warrab fondi għal dan l-iskop. Dan pereżempju kien il-ħsieb tiegħi meta qlibt għall-Ingliż l-istejjer qosra ta’ Sir Temi Zammit (The Collected Short Stories of Sir Temi Zammit), Is-Salib tal-Fidda (The Silver Crucifix) ta’ Patri Wistin Born u Selina (Selina) rumanz ta’ J.J. Camilleri.

Madanakollu dan huwa proċess wieħed għax ovvjament hemm letteratura barranija ta’ livell mondjali li mhix preżenti fil-letteratura tagħna. Kellna awturi Maltin ukoll li kitbu f’ lingwi oħrajn, bħal per eżempju t-Taljan u l-Ingliż, u li x-xogħol tagħhom kien jistħoqqlu jkun f’ilsienna wkoll, bħal per eżempju, l-awtobijografija ta’ Sir Arturo Mercieca (Il-Mixja ta’ Ħajti). Storja b’dettalji storiċi uniċi li jkomplu jżidu t-tagħrif tagħna fuq dak kollu li Malta u niesha għaddew minnu dawk iż-żminijiet.

Kif jidher, dan kollu jieħu dimensjoni importanti fi ħdan Malta Ewropea fejn il-Ġnus saru nazzjon wieħed filwaqt li kull wieħed baqa’ jżomm l-identità partikolari tiegħu. Għaldaqstant l-għarfien ta’ ilsna differenti biex ikun jista’ jsir dan ix-xogħol huwa importanti wkoll. Iżda tajjeb li wieħed jgħid li biex issir it-traduzzjoni dak li jkun mhux biss irid ikun jaf il-lingwa imma mkisser f’dik il-lingwa li jkun qed jittrasporta lejha u dan minħabba l-użu ta’ kliem kif użat minn nies tal-post, kif ukoll l-idjomi. L-użu tad-dizzjunarji għandu rwol importanti wkoll. Hawn ma nistax ma nsemmix ix-xogħol kolossali tal-Profs. Gużè Aquilina. Frankament ma nafx x’konna nagħmlu mingħajr ix-xogħol ta’ Erin Serracino-Inglott u Gużè Aquilna.

    2.     Kif tirrikonċilja l-attività tiegħek ta’ għalliem ma’ dik ta’ traduttur u poeta  u/jew liema jistgħu jkunu l-punti ta’ kuntatt bejn il-qasam tat-tagħlim u dak tat-traduzzjoni u tal-poeżija?

Nibda biex ngħid li l-letteratura hija dimensjoni li tħaddan varjetà immensa tal-ħajja. Il-letteratura mhux biss tedukak imma wkoll timmaturak. Dak kollu li int titgħallem mill-qari tal-letteratura huwa dejjem utli biex tapplikah fil-ħajja ta’ kuljum. Din hija r-relazzjoni li nara - illi mela l-letteratura tagħmlek bniedem aħjar u allura għalliem aħjar.

Irrid ngħid ukoll li t-traduzzjoni, bħall-poeżija, tagħtini wkoll ċertu serħan u ferħ. Imma dik fuq bażi personali aktar milli professjonali.

    3.     Inti għamilt snin twal attiv fi ħdan il-Għaqda Poeti Maltin (anki bħala viċi-president), kont editur tar-rivista VERSI u ktibt ukoll poeżiji bil-Malti u anki bl-Ingliż. Liema huwa l-qasam li jagħtik l-akbar sodisfazzjon minn dawn kollha?

Il-kitba tal-poeżija għalija hija attività importanti. Bħala volum ta’ poeżiji jien forsi b’xorti ħażina ma tantx nikteb poeżiji, mhux għax ma jiġunix versi f’moħħi jew fil-ħsus ta’ qalbi, imma nħossni tqil biex naqbad il-pinna u nniżżel ħsibijiet. Għalhekk b’xorti ħażina, ħafna poeżiji mietu fuq xufftejja. Madanakollu, meta vers jew versi jew ħsibijiet nibqa’ niftakarhom, mela dak huwa mument li ma nistax naħarbu u rrid jew ma rridx ikolli nikteb dawk il-versi. Ħafna drabi mbagħad inħossni kuntent illi ktibthom imma mhux neċessarjamanet li nerġa’ nirrikori għalihom. Iżda dawn il-mumenti uniċi bil-mod il-mod jinġemgħu f’għadd ta’ poeżiji li jista’ jkun ’il quddiem ikunu ppubblikati.

Iż-żmien li jien għamilt kemm bħala viċi-president tal-Għaqda Poeti Malti u anke editur tar-rivista VERSI kien żmien sabiħ u ta’ sfida. Dak ta’ editur huwa xogħol partikolari u interessanti fejn inti tiftaħ tieqa għal ħafna xogħlijiet ta’ awturi differenti biex dawn jitgawdew mill-qarrejja.

    4.     Naf li inti ttraduċejt għall-Malti xogħlijiet letterarji minn ilsna barranin, u qlibt għall-Ingliż xogħlijiet letterarji miktubin oriġinalment bil-Malti. Liema kienu dawn ix-xogħlijiet? Liema kienet dik ix-xintilla li kkonvinċietek tagħżel qabel xejn lilhom u mhux lil xogħlijiet oħrajn, u mbagħad taħdem fuqhom?

Fost ix-xogħlijiet tiegħi wieħed isib Kjaroskur, Is-Salib tal-Fidda, L-istejjer ta’ Sir Temi Zammit, Leli ta’ Ħaż-Żgħir, Selina u Il-Mixja ta’ Ħajti. Kif diġà għidt, it-traduttur irid ikollu xi ħaġa xi jgħid. Ma naħsibx li jeżistu tradutturi li jidħlu għal xi xogħol għax m’ għandhomx xi ħaġa aħjar x’jagħmlu. Kif wieħed jista’ japprezza mill-kotba li semmejt hawn fuq, dawn il-pubblikazzjonijiet huma kollha xogħlijiet klassiċi ta’ awturi magħrufin u li huma importanti fil-letteratura tagħna. L-iskop kien fil-fatt proprju dak li aħna għandna letteratura sabiħa u interessanti u rridu naqsmuha ma’ ħaddieħor biex tkun apprezzata mill-barranin ukoll. Bħal ma aħna naqraw awturi barranin fi lsien li nafu. Min-naħa l-oħra hemm pubblikazzjonijiet li huma miktubin minn awturi Maltin kif diġà semmejt li huma importanti għalina l-Maltin li dak ix-xogħol ikun rrappreżentat fil-letteratura tagħna fi lsienna għax jifforma parti mill-istorja tagħna.

    5.     It-traduttur veru hu dak li mhux biss jittraduċi mill-ilsien oriġinali għal ieħor, imma anki dak li jagħmel ir-riċerka neċessarja dwar ix-xogħol li jkun se jaħdem fuqu qabel ma jibda t-traduzzjoni. Kemm taqbel ma’ dan?

Iva, jien naħseb li huwa importanti tkun taf fuq ix-xogħol li wieħed jidħol għalih. Ħafna drabi x-xogħol minnu nnifsu jqabbdek kurżità u jġiegħlek tfittex u tkun taf aktar fuq is-suġġett, l-awtur, l-epoka u l-bqija. It-traduttur mhux magna,  huwa bniedem li jrid jagħti l-letteratura l-ewwel post u li fl-aħħar it-traduzzjoni minnha nfisha tkun xogħol letterarju indipendenti li wieħed jieħu gost jaqra. It-traduzzjoni jrid ikollha ruħ. Jien ma nemminx fi traduzzjoni  mekkanika. Importanti li qalb it-traduttur tkun f’dak ix-xogħol li jkun qed jagħmel. Kemm ix-xogħol kif ukoll it-traduzzjoni iridu jkunu ta’ valur u li int tkun sodisfatt bihom.

    6.     Dwar il-poeżjija tiegħek: inti tippreferi fuq kollox is-sempliċità fuq livell ta’ lessiku u xbieha, jew int favur il-poeżija ermetika li tinftiehem mill-ftit? Għaliex dan?

Jien nemmen f’poeżija universali. Il-kliem li nuża huwa apposta sempliċi  u nemmen li aktar ma jkun sempliċi fuq temi ċkejknin li kulħadd jista’ jarahom u jmisshom aktar aħjar. Il-gwaj huwa li dawn l-affarijiet il-ħin kollu jdawruna u aħna tant aħna aljenati li ma nagħtux kashom. Mela l-poeżija tiegħi tfittex li tikxef dawn it-teżori moħbijin imma li fil-fatt huma fil-qabda ta’ kulħadd. Dan l-aħħar bl-elezzjoni tal-Papa l-ġdida Franġisku reġgħet telgħet fil-wiċċ il-filosofija Franġiskana. X’għamel lil San Franġisk kbir? Is-sempliċità, ix-xejn. Dak li kien jara Franġisku u dak li għadna naraw illum għadu jarah kulħadd però mhux kulħadd jidħol fil-qalb tal-misteru tas-sempliċità. Is-soluzzjoni tinsab f’idejna u ma nafux.

Jien naħseb li l-poeżija li ma tiftihemx mhix poeżija. Il-poeżija qiegħda hemm biex tiftiehem anke jekk tinbet mill-qigħan kkumplikati tal-qalb, tar-ruħ u tal-moħħ. Poeżija li ma tiftihemx ma tistax tillumina, ma timlikx. Jista’ jkun li ġġiegħlek tistaqsi ħafna mistoqsijiet imma hekk ukoll is-sempliċità u l-universalità tal-poeżija.

    7.     X’jagħmel Godwin Ellul waqt il-ħin liberu tiegħu meta ma jkunx qed jikteb? Kif tiddeskrivi lilek innifsek bħala bniedem?

Jien pjuttost bniedem li ma nfittixx il-folla. Inħobb immur passiġġata fil-ftit kampanja li fadlilna, l-aktar ħdejn il-baħar. Il-baħar isaħħarni. Il-kulur kaħlani tiegħu, il-qilla u s-saħħa tiegħu jħalluni niskanta lejh. Inkun naf li m’inix qiegħed id-dar meta nkun ħdejn il-baħar. Il-qari ovvjament huwa passatemp ieħor tiegħi li jirrillassani.

 

8. Xi proġetti għall-ġejjieni?

Bħalissa qed naħdem fuq ir-rumanz Piccolo Mondo Antico ta’ A. Fogazzaro. Rumanz mill-isbaħ, maħdum b’reqqa kbira u bi storja intensa b’ħafna stejjer ta’ mħabba, storja, politika, u għira li jitwaħħdu f’xulxin sabiex iżommu l-istorja tal-qarrej ħajja. Il-ktieb mistenni li joħroġ jew lejn l-aħħar ta’ din is-sena jew il-bidu tas-sena d-dieħla.

(Mejju 2013)

A poem by Zacharoula Gaitanaki

          GREECE

For  you,  my country, I’ll be proud for ever,

I have inside me a deep grief and a fervent wish.

I feel sorry for the glorious past that declines,

I feel sad for the present and the bad that leaves behind.

Your immortal monuments are not covered with dust ,

they are not destroyed by the earthquakes the chill doesn’t bother them.

Sounio, the Acropolis, your ancient theatres, 

sing your glories and your achievements.

            Your green mountains, your beautiful islands, 

your helmets, your temples, your perfect beauty,

they have, my sweet country, the blessing of God,

the eternal light and joy, the perfect harmony.

            Reflections of the sun on your blue waters,

the light of the moon on your holy grounds,

something of the mysteries, attractive, they reflect,

the dreams are like small boats that they are sailing the Aegean Sea.

My Greece, all through I can’t have enough of your light  

and near the waters of your springs I relax a little.

Like a migrant bird I would like to go all over you,

singing, my country.

But my verses are poor to portray you,

they are unable to make the painting of your beauty.

You encourage my soul, you dismiss all of my pains,

walking on my heart’s road, I meet you.

                   ZACHAROULA GAITANAKI, IWA

ZONI Dimou Megalopolis * 22022  * Arcadia  *  Greece

             e-mail: zgaitanaki@yahoo.gr

       Visit us: www.zounati.wordpress.com

Spiros K. Karamountzos’ poems - a selection

English translation by Zacharoula Gaitanaki

                                      zgaitanaki@yahoo.gr

   WHEN POETRY BECOMES A BEAUTIFUL GARDEN

               OPEN TO ALL THE PEOPLE…

     “Blessed poet,  /  now and for ever, /   your garden is in flower,

 your mind creates…”.

SPIROS K. KARAMOUNTZOS is a famous and charismatic Greek poet and writer. His poetry is an open window to the world and all the people. His garden is a beautiful place too. Wandering in it (reading his poem by the same title), we can see a lot of trees and flowers: sunflowers, basils,  carnations, geraniums, dahlia, violets, daisies, chrysanthemums, cyclamens, pomegranate trees, roses, vines, fir trees, almond tress, olive trees, walnut trees, fig trees, bay…

               “Poet’s garden is a small heaven on earth…”

The harmony of colours in nature calm us, a wealth of words, feelings, memories and pictures gain our estimation. The poet help us to become more profound too. If we want it, of course.

His poetry is pervaded by love for the nature, people and life. The theologian and writer Mr. Antonis Mentes, writes about this: “In the whole of his poetic work, we read poems with personal deposit of heart, a living testimony of love”. We’ll add that his work has a clear orientation in light and life. The big gift of life. The poet has enclosed in a few or more verses, all “the light of words”, a heartbeat, the blossoming of hope, love’s words, the morning dewdrops, a double joy, an intellectual inquiry, a smile, the past and the present…

“POET’S GARDEN” the latest collection of poetry by Spiros K. karamountzos, includes quintessence  of loving poetry and pictures of natural beauty, all priceless of value. His verses are not only a deposit but also a clear proof of an inspired poet and a man of feeling whom it’s worth to know the profundity of his thoughts and his emotions.

Zacharoula  Gaitanaki

Zoni, Arcadia, May 2013

THE POET

                          Now, that you planted on the earth

seeds with your name,

Poet, what else do you want?

Reflect on the harvest time.

  DEWDROPS of LOVE

                                    Tell me “I love you” 

with feeling and tone,

nothing else. 

                      

Chalice

you can brim over

only with love.

Be, my heart,

only if you are in love.

The fragrance of life.

Your love 

is anchorage

for all my life.

At nights, I go for a stroll

on dream-streets

with my star. 

                                                                     

                                    Your love is for me

Japanese allspices

before sundown.

    

                                    Ship’s captain

on the love boat.

With fair wind for ever.

                                     

Love street.

At the end there is happiness

for couple of lovers.

                                    Bell’s ring

for me and you.

Let’s kiss.

                                    Love’s words.

Balsam for hearts

in pain.

With your silence

and the sweetness of your eyes,

you told me everything.

                                    Endearments.

                                    Sweetness and spooning

sweet-sounding words.

                                   

                                    Moonlit

night  walking 

and love’s oaths.

                                 

                                    A fragrant rose  

full of dewdrops.

A gift of love.

                                  

Night of dreams

may it never ends

and the stars fade out.

                                    “Almont-tree street”

with snows and flowers.

One –way street.

Swallow’s chirping…

spring’s song.

A beauty of hearing.

                                    Dewdrops.

Water and ornament,

without… clouds.

With a smile

say “good-morning”.

How much does it cost you?

                                    The chimney

sends a life’s message

with its smoke.

                                    Tears.

                                    Gushes from the eye’s

                                    inexhaustible fountain.

                                   

                                    At the seashore,

poets and halcyons

make dreams.

                                    The stallion of poetry

gallops in the mind.

Unbridled.  

Some information about the poet:

Spiros K. Karamountzos is a famous Greek poet and author. He was born in Karya, a village in Argolida. He was a teacher of the elementary education. Now he is retired.

He is a member of the “Greek Writers Society”, of the “International Writers Association” (I.W.A.) and of the “World Poets Society” (W.P.S.).

His poems have been translated into English, Chinese, Russian and have appeared in national and foreign Anthologies. His writing has received awards from national and international poetry competitions.

He has published the books “WORDS of KARYA” with memories of his village, “KNOWLEDGE LEND WINGS TO INSPIRATION – Spiros Karamountzos is interviewed by  Zacharoula Gaitanaki” (2011) and the collections of poetry: “HALCYONS” (2000), “STROKES OF THE BOW” (2004), “DEWDROPS” (2006), “SHEDDING OF LEAVES”(2006), “SUNFLOWERS” (2010) and “POET’S GARDEN” (2013).