IR-RAĠEL STRAMB: PATRICK SAMMUT JINTERVISTA LIL SALV SAMMUT

1.           Ir-Raġel Stramb huwa l-iktar rumanz reċenti tiegħek. Meta u minn fejn twieled?

Iva! Dan huwa l-aħħar rumanz mitbugħ. B’danakollu ma jfissirx li huwa l-aħħar wieħed miktub. Fil-fatt hemm tliet rumanzi oħra jistennew għand il-pubblikatur. Inbeda jinkiteb fit-30 ta’ Jannar u ntemmet il-kitba tiegħu fit-2 ta’ April tas-sena 2015 u pubblikat minn Horizons fis-sena 2016. Ġie moqri  minn Manwel Cassar fuq Radju RTK.

Ġejt imnebbaħ niktbu wara li qrajt novella dwar raġel li kien iġib ruħu ħażin ħafna ma’ tliet nisa. Ovvjament, il-ġrajja tar-rumanz tiegħi hija totalment differenti u kompliet tissaħħaħ aktar ma l-karattri mmaturaw fil-ġrajja.

2.           Rumanz bħal dan għandu ċerta importanza fuq livell politiko-soċjali. Xi tgħid dwar dan?

Bħar-rumanzi ta’ qablu, it-tema ewlenija dejjem tkun dik soċjali.  Il-qofol ikun it-tiswira tal-karattri fid-diversità fil-psikoloġija tagħhom. Dan ir-rumanz jgħid it-trawma li għadda minnha l-karattru prinċipali għax kien altruwista u kif baqa’ mxiegħef meta ġie milgħub. Dan il-fatt wasslu biex jistkerrah lin-nisa kollha u jibża’ jkollu kuntatt magħhom speċjalment żgħażagħ u ħelwin. Minkejja dan, l-iffittar ta’ tfajla oħra jerġa’ jgħin biex fl-aħħar jinkiseb l-għan aħħari tagħha bl-aktar mod stramb imma fl-istess ħin altruwistiku.  Minkejja dan, l-element tar-relazzjoni tibqa’ dejjem waħda ta’ distanza. Fih ukoll hemm l-element tat-twemmin ideoloġiku kemm dak reliġjuż u kemm dak politiku u kif dawn jistgħu jgħixu flimkien jekk tabilħaqq jitwarrbu d-differenzi fl-egoiżmu tal-bniedem. Il-ħajja soċjali bit-taqlib tas-sistema totalitarja ma’ dik liberali f’pajjiżi ’l bogħod minn xulxin.

3.           Semmi tnejn jew tliet temi għal qalbek fin-narrattiva tiegħek.

 Il-laqta romantika li tibqa’ dejjem valida għax tgħaqqad il-ħlejjaq flimkien u tnissel fihom mhux biss imħabba imma wkoll rabta dejjiema ’l bogħod mit-tfixkil tal-ħajja. Il-psikoloġija li l-bniedem huwa msawwar biha u li turi d-diversità fil-psike tiegħu. Inħobb ħafna l-ħolqien fis-sempliċità tiegħu u nħossni nieħu r-ruħ meta l-karattri tiegħi nitfagħhom f’dak l-ambjent mhux mittiefes mill-id qerrieda tal-bniedem. Imbagħad hemm l-awtentiċità. Jiġifieri li għalkemm il-ġrajja hija fittizzja mhijiex waħda li ma tistax isseħħ. Minbarra dan, hemm ir-riċerka jekk se nidħol f’xi aspett storiku. Fl-aħħar iżda żgur mhux l-inqas, l-ambjent soċjali li l-ġrajja tinbena fuqha għax kif nemmen jien - il-kittieb huwa l-ġurnalista ta’ żmienu.

4.           Min huma l-qarrejja tar-rumanzi ta’ Salv Sammut? X’tip ta’ feedback ikollok   mingħandhom?

Il-qarrejja tiegħi huma n-nies normali ta’ ebda pretensjoni flimkien ma’ dawk kollha li jagħrfu jevalwaw l-istil u l-mod tal-binja ta’ kif tiżvolġi l-istorja. Huma nies ta’ kull età u klassi fl-istrata soċjali kif ukoll oħrajn aktar intellettwali li mhumiex maħkuma mill-element tal-lagħqiżmu li nsibu madwarna fiċ-ċrieki letterarji. Huma qarrejja li jixtarru u jistħajlu lilhom infushom qed jgħixu l-ġrajja huma u jibqgħu jaħsbu fuqha. Ħlejjaq li kapaċi jifirħu meta l-karattri jkunu ferħana u jitnikktu meta l-karattri jinħakmu min-niket.

Ir-rumanzi, speċjalment l-aħħar tlieta qabel dan, intlaqgħu tajjeb ħafna mill-qarrejja. Jien inkun naf kemm min-nies li jkellmuni, mill-kummenti li nirċievi fuq il-midja soċjali u kemm mir-riċensjonijiet. Iżda l-ikbar sodisfazzjon ikun meta l-kitba tiegħi nippreżentaha lill-pubblikatur u dan, jilqagħha mill-ewwel u wara l-pubblikazzjoni jgħidli li kellu domanda għalihom u li spiċċaw il-kopji miċ-ċirkolazzjoni.

5.           Ir-rumanz fuq naħa u l-poeżija fuq l-oħra. Xi tgħid dwar dawn iż-żewġ imħabbiet tiegħek?

Fir-rumanz għandi fejn nimraħ aktar u niżvolġi kemm il-ġrajja u kemm il-karattri. Fil-bidu nħossni f’limbu, iżda, imbagħad nibda ngħix mal-karattri u narahom jiżviluppaw quddiemi u esperjenzi kemm personali li seħħewli u kemm oħrajn li nkun naf bihom jissawru fir-rumanz. Bħal trabi li tarahom jitwieldu, jikbru u jimmaturaw fi ħlejjaq adulti. Fir-rumanz, inħossni li nista’ nwassal messaġġ soċjali u l-fatt li jien żort bosta pajjiżi u rajt ambjenti differenti għamluni iżjed konxju tar-realtajiet tal-ħajja.

Fil-poeżija nħossni aktar ristrett iżda nistqarr li hija element wisq ogħla f’dik li hi arti, kultura, intellettwaliżmu u ta’ ispirazzjoni emozzjonali. Fil-poeżija nista’ fi struttura aktarx qasira nesprimi ruħi b’aktar intellett u livell aritistiku fejn il-ħsieb irid jintagħġen b’mod elevat minn dik tal-proża. Il-poeżija hija l-għanja moħbija tar-ruħ li toħroġ tiġri bħan-nixxiegħa tgelgel fil-widien. Fiha s-sbuħija tal-kelma mirquma u dixxiplinata imma fl-istess ħin espressiva tar-ruħ. Il-proża hija l-libsa sabiħa li tidher minn barra imma l-poeżija hija d-diwi tal-emozzjonijiet tal-ġewwieni.

6.           Messaġġ qasir tiegħek lill-ġenerazzjoni żagħżugħa rigward il-qari, il-ktieb u l-letteratura.

Il-qari huwa l-muftieħ li bih tiftaħ bieb ġdid ta’ għarfien mhux maħsub. Il-ktieb huwa l-ħabib sieket u leali li dejjem jista’ jibqa’ ħdejk jekk int tridu maġenbek. Miegħu tqatta’ l-ħin u għal ftit waqtiet tinsa t-tfixkil tad-dinja ta’ madwarek. Il-letteratura hija t-tiżjin tal-kultura miktuba u moqrija li ssebbaħ mhux biss il-karattru ta’ min jaqraha iżda wkoll lis-soċjetà fejn jgħix il-bniedem ċivilizzat. Soċjetà mingħajr letteratura hija soċjetà bla ruħ tiġġerra bla identità.

Il-messaġġ tiegħi liż-żgħazagħ huwa biex iħobbu l-qari, jibżgħu għall-ktieb u jgħożżu l-letteratura. Mingħajr dawn it-tlieta, il-bniedem huwa dak l-istess bniedem li ħareġ mill-għerien għarwien kemm fiżikament u kemm fl-għarfien individwali u intellettwali tiegħu.

PATRICK SAMMUT JINTERVISTA LIL ANDREW SCIBERRAS

1. El Duende hi l-iktar ġabra ta’ poeżiji reċenti tiegħek. Meta u minn fejn twieldet? Il-poeżiji li nsibu hawn huma kontinwazzjoni tal-vjaġġ riflessiv/spiritwali tiegħek jew hemm ukoll elementi ġodda?

Staqsejtni dwar l-isem tal-ktieb El Duende, hux hekk? L-esej ta’ Federico García Lorca intitolat Play and Theory of the Duende​ (1933) hu xogħol artistiku tal-ogħla livell. Jien qed nislet ħsieb dwar dan it-terminu mill-ambjent Malti li twelidt fih, imbagħad se nberrħu għall-poeżija tiegħi. Meta kelli bejn wieħed u ieħor għaxar snin, ommi kienet tgħidli biex ma mmurx nilgħab waħdi fil-ġnien ta’ ħdejna, għax fih hemm mistoħbi għafrit ikrah u jiblagħni. Illum naf li dan kienet tagħmlu biex nibqa’ ġewwa u ngħinha fix-xogħol tad-dar.

Fir-realtà l-għefieret jeżistu tassew f’kull wieħed u 

waħda minna, u ta’ kuljum irridu nissieltu magħhom 

biex ma jagħmlux ħajjitna u ħajjet l-oħrajn 

miżerabbli. Fil-Buddiżmu dawn jissejħu 

emozzjonijiet afflittivi (afflictive emotions) li 

jikkawżaw xi forma ta’ tbatija. Dawn huma r-regħba 

(lobha), il-mibegħda (dosa), id-delużjoni (moha), il-vanità (māna), il-fehmiet żbaljati (micchāditthi), 

id-dubju (vicikicchā), l-apatija (thīnaṃ), in-nuqqas ta’ sabar (uddhaccaṃ), in-nuqqas ta’ mistħija 

(ahirikaṃ), u n-nuqqas ta’ ħsieb korrett (anottappaṃ).

Fil-poeżiji tiegħi (b’mod konxju u aktar inkonxju) jirnexxili noħloq kwadri li t-tema prinċipali 

tagħhom hija t-tbatija, l-aktar dik eżistenzjali. B’xi mod jew ieħor dawn l-għaxar emozzjonijiet 

afflittivi li semmejt hawn fuq isibhom inċiżi f’xogħlijieti, b’dak kollu li tirrikjedi l-poeżija. Il-kitba 

tiegħi żgur li ma tridx twassal xi kmandament ġdid jew toħloq xi strutturi  kif wieħed għandu 

jġib ruħu moralment. Dan qed jagħmluh ferm u ferm tajjeb l-istituzzjonijiet organizzati ta’ kull 

tip għal skapitu ta’ poter. Imma jekk wieħed ifittex sew fil-qiegħ nett tal-poeżija tiegħi għandu 

jsib il-kunċett tal-‘ispiritwalità kożmika’ li tappartjeni lill-umanità kollha. U din l-ispiritwalità 

ilha li ġiet mifhuma fl-Orjent ferm qabel il-filosfi tal-Oċċident. Illum anki n-nozzjoni ta’ 

‘Konoxxenza Unifikatriċi’ qed issib bosta appoġġ mix-xjenzati. Skont il-matematiku Ingliż, 

Sir Roger Penrose, iż-żerriegħa tal-Konoxxenza tinsab propju fil-qalba tal-univers. U din 

l-asserzjoni ġejja mill-fatt li t-teorija tal-quantum iġġagħalna bilfors inħarsu lejn il-kożmu mhux 

bħala kollezzjoni ta’ oġġetti fiżiċi, imma bħala xibka kumplessa ta’ relazzjonijiet bejn kull partiċella 

subatomika li teżisti fih. Min studja ftit newroxjenza jaf li dan il-kunċett jgħodd ukoll għall-moħħ 

il-bniedem. Dan kollu li għedt hawn jirrelata flimkien. Il-vjaġġ poetiku tiegħi jsegwi din in-nixxiegħa 

ta’ kuxjent, u se jkompli jagħmel dan għax fil-frejm mentali tiegħi nemmen li ma jistax ikun mod

ieħor.

2. Semmi tnejn jew tliet temi għal qalbek fil-versi tiegħek?

Dak kollu li jaqa’ taħt is-sensi tagħna, kif ukoll dak kollu li ma nistgħux nipperċepixxuh bihom.

 3. Min huma l-qarrejja ta’ Andrew Sciberras? X’tip ta’ feedback ikollok mingħandhom?

Staqsejtni min huma l-qarrejja tiegħi bħala poeta, hux hekk? Imma l-ewwel se nibda billi ngħid li l-mantell ta’ poeta jbeżżagħni qatigħ u żgur li mhux faċli li nxiddu. Fih toqol immens li ħafna drabi anki meta nikteb ikolli ma nilbsux. Nistqarr li kienu ftit il-mumenti li rnexxieli nilbsu u kienu ta’ turment tremend. Il-qarrejja tiegħi huma dawk li għandhom paċenzja ta’ Job biex jaqraw ħsus ruħi, għax dawn ma nwassalhomx b’mod dirett imma b’metafori, b’simboli, bi xbihat u b’għadd ta’ referenzi varji. Nemmen li għad jasal iż-żmien li ħadd aktar ma jinteressa ruħu fil-poeżija tiegħi, u għalija din ma tkunx sorpriża. Iżda sakemm l-inkwetudnijiet jew il-ħsejjes li għandi f’moħħi jibqgħu jippersegwitawni – u nħoss il-kilba li niktibhom – ma jkollix triq oħra għajr li nwettaq dan. Tal-anqas ikolli waqtiet qosra ta’ rilass mill-ansjetajiet eżistenzjali li jkidduni qatigħ.

4. Kotba oħrajn reċenti tiegħek huma Amor Fati u Titwila mit-Tieqa ta’ Ruħhom (bis-sehem ta’ Tarċisju Zarb), fejn naraw lilek anki bħala kritiku u kummentatur tal-letteratura. X’hemm li jorbot il-poeżija u l-ħsieb kritiku tiegħek flimkien? X’hemm li jiddistingwihom, anki fil-fażi meta tkun qed tiktibhom?

Nemmen li l-ktieb Amor Fati (l-imħabba tad-destin) hu xogħol uniku fil-letteratura Maltija, u dan mhux jien għedtu imma bosta kittieba u l-aħjar kritiċi li għandu dan il-pajjiż. Kull min qara dan il-ktieb jaf li l-ewwel parti tiegħu hija introduzzjoni kemxejn twila bl-Ingliż biex wieħed jifhem ħajjet u xogħol il-filosfu Friedrich Nietzsche. Fit-tieni parti tal-ktieb wieħed isib poeżiji tiegħi bil-Malti li sawwarthom fuq xi wħud mill-ħsibijiet ta’ dan il-filosfu kbir, biex inkompli nuri kemm kien dinamiku u artistiku f’xogħlijietu. Dan hu forsi l-aktar ktieb li ngħożż għal bosta raġunijiet varji.

Fil-ktieb Mit-Titwila ta' Ruħhom naqbel kompletament mar-riċerka li ġabar Tarċisju Zarb dwar id-differenza bejn il-poeti u l-kritiċi. U hawn taħt se nislet silta minn studju xjentifiku li jikkonferma dan. Nissuġġerixxi lil dawk kollha li għandhom kopja ta’ dan il-ktieb biex jaqraw din il-kitba dettaljata li tibda minn paġna 71 u tispiċċa f’paġna 76. Dan l-istudju ta’ hawn taħt isostni li moħħ il-bniedem għandu l-fakultà li joltera minn sistema għal oħra meta wieħed ikun qed jikteb poeżija jew xi xogħol kritiku. (Dan jgħodd ukoll fejn jidħlu kunċetti oħra). Nemmen li dan ikun qed iseħħ f’moħħi meta nwettaq dawn iż-żewġ proċessi.

“Ta’ min jgħid, għall-inqas hekk isostni Jerry McGuire, li hemm iċ-ċans li filwaqt li dawk li aħna nsejħulhom kritiċi huma kkonċernati l-aktar f’aspetti bħalma huma r-ripetizzjonijiet u l-kuntrasti tat-temi u t-tifsiriet, il-poeti hemm ċans li jkunu aktar interessati f’dawk li huma ripetizzjonijiet u kuntrasti tal-vokali u l-konsonanti, il-fasliet ritmiċi, u kull tip ieħor ta’ ħoss tal-poeżija. Jew, biex inkunu aktar ċari, dawn iż-żewġ naħiet jidħlu f’xulxin, imma ċ-ċans hu li poeti u kritiċi jaqraw il-poeżija b’modi differenti.

Hemm ċans, hawnhekk, mingħajr ma nidħlu f’ħafna dettall, li l-kritiku u l-poeta jużaw sistemi differenti tal-moħħ. Kenneth Heilman, newropsikologu mill-Università ta’ Florida, jitkellem dwar tmien blokok interkonnettjati ma’ xulxin, li xi wħud minnhom jirreferu għal reġjunijiet tal-moħħ li huma magħrufa sew u definiti b’mod ċar, filwaqt li hemm oħrajn li l-ġeografija tagħhom mhijiex daqshekk ċara. Huwa jitkellem, fost ħwejjeġ oħra, dwar dak li jissejjaħ il-kortiċju awditorju (il-giru Heschl/Heschl’s gyrus) li b’xi mod – li ħadd ma jaf – jaqsam il-ħsejjes li jkunu deħlin fil-moħħ f’fonemi. Imbagħad ikun hemm il-lessiku tal-input – tidħil fonoloġiku (phonological input lexicon) li jikkorrispondi għall-erja Wernicke, li tiftakar il-ħsejjes tal-kliem varju. L-erja Broca għandha funzjoni motorja, li l-għan tagħha huwa li tagħmel il-ħsejjes tal-ħdit/taħdit (speech) u l-programmi tal-movimenti tal-ħdit-fonetiku (phonetic-speech movement programs). Fiha nsibu l-programmi biex niffurmaw kliem ġdid u ħsejjes oħra. Dawn iż-żewġ sistemi jiddependu fuq il-phonological output lexicon – li xogħlu hu li jiftakar il-kliem u ħsejjes oħra – u dak li jkun jistenna li jinterpretahom kif suppost għandhom jinstemgħu.

F’livell ogħla ta’ pproċessar tas-sistemi intenzjonali tal-moħħ (iċ-ċingulat anterjuri u l-lobi frontali) joħolqu dak li Steven Pinker isejjaħlu l-mentalese u jistimulaw is-sistemi tal-produzzjoni tal-ħdit (speech) biex ibiddlu dawk il-ħsibijiet mentali jew proto-utterances fi kliem fiżiku u sentenzi.

Fuq is-sit tal-input, hemm unitajiet ta’ għarfien ta’ oġġett (object recognition units) li jissejħu ventral temporal occipital lobe, li jassoċjaw kliem mal-perċezzjonijiet tal-oġġetti. Għaldaqstant, fl-ogħla livell tas-sistema verbali, hemm għalqa konċettwalment-semantika li għandha x’taqsam mat-tifsiriet (probabbilment imferrxa sew fil-lobi parjetali u temporali).

Quddiem dan it-tagħrif, wieħed jasal biex jgħid, f’termini sempliċi, li l-poeti jaqraw il-poeżiji primarjament f’termini tal-erjas Broca u Wernicke, filwaqt li l-kritiċi jaqraw primarjament f’termini ta’ għelieqi kunċettwali semantiċi fil-livell ta’ fuqu. Il-poeti huma aktar ikkonċentrati fuq l-output tal-ħwejjeġ, u dak li huwa speċjali fuq il-poeżija huwa l-ħoss.”

5. Messaġġ qasir tiegħek lill-ġenerazzjoni żagħżugħa rigward il-qari, il-ktieb u l-letteratura.

Il-messaġġ tiegħi huwa għall-poeti t’għada. Fl-ewwel lezzjoni li tani l-Prof. Oliver Friggieri – li għadha stampata ġo moħħi sal-lum – kien qalli dawn il-preċiżi kelmiet: “Aqra kemm tiflaħ minn sferi ta’ għerf differenti, ara x’inkiteb qablek, u biex tikteb poeżija moderna tajba trid titkisser fuq il-metrika tradizzjonali.” Fl-aħħar nozzjoni Oliver Friggieri ried ifisser li kull tip ta’ kitba – f’dan il-każ il-poeżija – hija kontinwazzjoni ta’ dak li nkiteb qabilha. Fi kliem ieħor il-kitba hija bħal katina, li jekk tinqata’ ħolqa jew tnejn minnha ma tibqax sħiħa imma ssir bċejjeċ li jitferrxu ’l hemm u ’l hawn.

FITTIXNI FL-ILMA ĠIERI: PATRICK SAMMUT JINTERVISTA LIL ĠORĠ BORG

1.      Fittixni fl-Ilma Ġieri hi l-iktar ġabra riċenti ta’ poeżiji tiegħek. Meta u minn fejn twieldet? Il-poeżiji li nsibu hawn huma kontinwazzjoni tal-vjaġġ riflessiv tiegħek fuq din id-dinja jew hemm ukoll elementi ġodda?

Naħseb li l-poeżiji tal-istess poeta b’xi mod huma dejjem kontinwazzjoni tal-vjaġġ riflessiv tiegħu waqt li għaddej fil-ħajja għax il-poeta huwa minnu nnifsu bniedem li jirrifletti b’mod profond fuq dak li qed jiġri lilu jew madwaru. Iżda naħseb li staqsejtni hekk għax f’din l-aħħar ġabra, filwaqt li ma tonqosx il-poeżija lirika, li jien magħruf għaliha, hemm iżjed elementi filosofiċi mill-ġabriet ta’ qabel. Din il-ġabra ġdida, li hi s-seba’ ġabra poetika li pubblikajt s’issa, tibqa’ għaddejja bl-ispontanjetà tal-emozzjoni u fl-istess ħin tqanqal, tfittex u tipprova twieġeb ħsibijiet eżistenzjali li jiġu lil kull individwu matur. Hawn, billi jien Nisrani konvint, inħares lejn il-ħajja mill-punto di vista ta’ bniedem li jemmen. Mill-banda l-oħra dan mhuwiex xi ktieb mgħobbi bi ħsibijiet reliġjużi għax jien nimraħ ħafna minn suġġett għal ieħor u nħossni ħieles li nikkummenta, kultant b’linja filosofika fina, fuq il-ħajja li ngħixu lkoll kemm aħna.

2.      Semmi tnejn jew tliet temi għal qalbek fil-poeżija tiegħek.

Billi l-poeżija hi miktuba biex tikkomunika nħoss li l-komunikazzjoni u l-imħabba bil-komponenti varji tagħhom, huma fost l-ewwel temi li jiġuni f’rasi. Is-solitudni hija n-naħa l-oħra tal-komunikazzjoni u nikteb fuqha wkoll, l-aktar biex infakkar tifkiriet-ħelwa mnikkta tiegħi u riverenza lejn l-ambjent u n-natura. Ma’ dawn inżid ix-xewqa għat-tiftix tal-ħwejjeġ li ma jgħaddux, u allura tal-infinit. Meta nikteb fuq dawn il-ħwejjeġ normalment inlibbes il-ħsieb b’xi metafori jekk mhux ukoll poeżija sħiħa tieħu forma ta’ metafora waħda u hemmhekk ikolli metafora estiża (mifruxa) u l-qarrej jeħtieġ li jintebaħ għal xiex inkun qiegħed nirreferi f’kull każ.

3.      Min huma l-qarrejja ta’ Ġorġ Borg? X’tip ta’ feedback ikollok mingħandhom?

Minn dak li nisma’ u minn kif jgħiduli bil-fomm u bil-miktub xi qarrejja nfushom naħseb li l-qarrejja/semmiegħa tiegħi jħobbu t-tip ta’ poeżiji qosra u ta’ xejra lirika fejn wieħed jesprimi xi jkun iħoss u li, għad li jidhru sempliċi fil-wiċċ, fihom ċerta profondità li jħallu l-bniedem jaħseb. Il-qarrejja/semmiegħa li jħobbu dan it-tip ta’ poeżiji aktarx li jassoċjaw xi emozzjonijiet li jiltaqgħu magħhom f’dawn il-poeżiji. Għalhekk iħossu qrubija u affezzjoni mal-versi li jaqraw jew jisimgħu. F’dan is-sens il-poeżija ma tibqax tiegħi iżda ssir tagħhom ukoll.

4.      Il-konċiżjoni u l-mużikalità fil-versi tiegħek huma elementi ewlenin u fuq livell tematiku tidher ċara l-metafora tal-ilma. Xi tgħid dwar dan?

Diġà aċċennajt għall-konċiżjoni. Din mhijiex għażla tiegħi biex inħaffef, iżda pjuttost iżjed diffiċli għax fi ftit versi trid tiġbor verità poetika qawwija. Din, fil-fatt, semmejtha u elaborajt xi ftit fuqha fil-“Kelmtejn Qabel” li għamilt għall-ktieb. Dwar il-mużikalità fil-versi ngħid biss li din saret parti integrali mill-istil tiegħi. Il-versi donnhom joħorġu weħidhom idoqqu sabiħ fil-widna u kollha naturalezza. Għaliex joħorġu hekk ma nafx u ma nistax nispjega għaliex.

Il-metafora tal-ilma li semmejtli tidher saħansitra fit-titlu tal-ktieb stess, Fittixni fl-Ilma Ġieri, u fuq il-qoxra ta’ wara tajt tifsira (mhux esklussiva) għal dak li rrid infisser bit-titlu. Hawn l-istess ilma hu metafora għall-poeżija bnina li taqta’ l-għatx għal min irid ifittixha u jsir iħobbha. Ħafna mit-titli tal-ġabriet preċedenti tiegħi jsemmu direttament jew jagħtu ħjiel tal-ilma kif imfisser hawn.

Hemm tifsiriet iżjed sottili tal-metafora tal-għatx għall-ilma u dawn wieħed jista’ jsibhom ukoll f’dan il-ktieb meta jaqra poeżiji bħal “X’Fadallek?” u “Ilma”.

Ta’ min isemmi li ċerti metafori li nuża jista’ jkun fihom iżjed minn tifsira waħda, xi drabi iżjed minn tnejn ukoll.

5.      Messaġġ qasir tiegħek lill-ġenerazzjoni żagħżugħa rigward il-qari, il-ktieb u l-letteratura.

Minkejja li llum hawn ħafna biex wieħed jedha (bħal smartphones, facebook, internet, li huma utli tassew) il-qari ta’ kotba tajbin għandu jkollu post importanti f’dik li hi edukazzjoni tal-moħħ u tal-qalb. Letteratura valida tista’ tiftaħlek orizzonti kbar u tagħti pjaċir estetiku mill-isbaħ. Kun ħabib tal-ktieb Malti għax aħna Maltin u m’għandniex inwarrbu dak li hu tagħna u li jagħtina identità bħala nazzjon, bħalma huma l-lingwa u l-letteratura Maltija.

XEMX SEWDA. PASSIĠĠIERI MUTI: PATRICK SAMMUT JINTERVISTA LIL TARĊISJU ZARB:

1.     Xemx Sewda Passiġġieri Muti u Fraġli. Poeżiji u  Metalinji (ko-awturat ma’ Andrew Sciberras) huma l-iktar ġabriet ta’ poeżija riċenti tiegħek. Meta u minn fejn twieldu? Il-poeżiji li nsibu hawn huma mera tal-vjaġġ riflessiv/spiritwali tiegħek. Xi tgħid dwar dan?

Il-poeżija, għalija, illum il-ġurnata, saret mod kif jiena nitkellem... jekk xejn, waħdi. Mod kif jiena nikteb dak li n-nixxiegħa tas-subkuxjent... il-fluss tal-ħsus-intuwizzjonijiet-konjizzjonijiet isenslu minnhom infushom u ma' xulxin, hekk kif inkun qiegħed nikteb. Ovvjament, jorbtu lil dawn in-nixxigħat ikun hemm xi tip ta' angst, diq, sensazzjoni, emozzjoni, emmna... xi tip ta' qagħda ta' ruħ speċifika, u l-poeżija jew forsi aħjar, il-poelinji tiegħi jservu bħala l-'kontenitur', jew il-'veikolu' ta' dawn is-sottorenitajiet ta' ruħi. Huma mod, għaldaqstant kif jiena naċċessa xi naħa jew oħra tal-memorji remoti tiegħi, hekk kif dawn jidħlu fil-memorja tat-tiħdim tiegħi, kif ukoll fil-memorja hekk imsejħa l-qasira. Minnhom jiena niskopri x'jista' hemm li qiegħed isawwarni fil-keded u l-ferħiet ta' kuljum... fin-nisġiet interminabbli tat-tidwid u thewdiniet ta' dak li hawn min forsi jsejjaħlu s-subkuxjent, jew il-qagħdiet għaddejjin jissingjaw minn naħa għal oħra tar-reġjuni tal-moħħ.

2.      Semmi tnejn jew tliet temi għal qalbek fil-versi tiegħek?

Iċ-ċans hu li forsi hemm xi tema jew tnejn jew forsi aktar fil-poelinji tiegħi. Imma, naħseb jiena aktar milli jiena tematikament xprunat f'kitbieti, aktar hemm xi qagħda jew oħra ta' ruħ... xi tip ta' 'forma mentis' li taħkimni għal xi żmien, u din issib il-mod kif titla' fil-wiċċ permezz ta' strateġiji lingwistiċi varji, li aħna nsejħulhom poeżiji, poelinji, poeproża, proża-poetika u l-bqija. Għaldaqstant għalkemm, forsi hawn min iqis li d-'diq' jista' jkun 'perennità' fil-poelinji tiegħi, fil-qiegħ nett ta' dan id-'diq', forsi hemm mhux wisq daqshekk diq... mhux wisq daqshekk 'xemx.sewda. passiġġieri.muti', daqskemm it-tidwid tas-sensazzjonijiet u t-taħdit-ġewwieni kontinwu li ilu jsawwarna sa mill-ewwel jiem tal-infanzja tagħna. Huwa dan li jwassalni biex nikteb... jekk xej', nara xi jkun għaddej. Meta, madankollu, niġi wisq konxju ta' dak li nkun qiegħed nikteb, u għaldaqstant it-tema tirbaħ lil-'lehma', inħossni xi ħaġa oħra, aktar milli poelinjatur. Madankollu jekk wieħed kellu jilbes il-libsa tal-'kritiku', iċ-ċans hu li wieħed isib fil-poelinji tiegħi, temi eżistenzjali, daqskemm plebejċi, daqskemm ta' xeħta kritika marbuta ma' din l-art li tatna isimha.

3.      Min huma l-qarrejja ta’ Tarċisju Zarb? X’tip ta’ feedback ikollok mingħandhom?

Il-qarrejja ta' Tarċisju Zarb huma Tarċisju Zarb innifsu, li waqtiet jieqaf jara x'kiteb, bħala l-qarrej, tad-darba waħda 'kittieb', u dawk l-inzertaturi ta' nies, li jkunu preżenti fil-facebook, u waqtiet jieqfu jaraw xi linji jew tnejn, jew forsi aktar minn dawn il-poelinji. Hemm min, madankollu li jieqaf wisq aktar minn daqsxejn jirrumina fuq dawn, jew xi wħud minn dawn il-poelinji. Il-mara tal-ġmiel, ngħidu aħna, darba waħda tolqot korda f'xi qarrej/ja partikolarti, tista' twassal biex wieħed/waħda jħoss/tħoss li qiegħda tiġi indirizzat/a hu/hi, u għaldaqstant, jibda d-djalogu intimu bejn il-poelinjatur u l-qarrej/a. Wara kollox kull att ta' kitba, jeżisti dejjem f'termini ta' kittieb-qarrej, u dan il-proċess kittieb-qarrej, jinsab għaddej il-ħin kollu, anke meta l-kittieb innifsu jerġa' jaqra u għaldaqstant 'jikkonstraktja', jew 'jiddikonstraktja' mill-ġdid id-discourse poelinjiku tiegħu. Tajjeb ingħid, madankollu, li mara, illum mejta, kitbitli minn fuq is-sodda tal-isptar u qaltli li kienet taqra l-poeżiji tiegħi, mill-isptar fejn imbagħad wara mietet. (Hawnhekk ħassejt li l-linji tiegħi kienu jeżistu wkoll x'imkien ieħor... fi bniedma li kienet fil-qagħda estrema tal-ħajja, li fiha tħobb issorġi l-poeżija - il-linja-rqiqa ta' bejn il-mewt u l-ħajja.) Oħrajn, jidħlu f'dawn l-istess poeżiji b'saħħa, saħansitra li jimmedesimaw ruħhom mal-protagonistiċità ta' xi karattru jew spirtu, u jew jiktbu huma nfushom bl-istess mod, jew inkella jsawru xi kostrutt poelinjiku skont huma. Il-poeżija darba waħda tinkiteb, kif nafu lkoll, imbagħad tieħu l-linji tagħha u l-forom tagħha hi. Hi ssir xi ħaġa oħra, indipendentement mill-poelinjiku nnifsu, kif ukoll mill-istess lingwa-użata biex tinbena.

4.      Kotba oħrajn reċenti tiegħek huma Solitudnijiet Imkenna u Titwila mit-Tieqa ta’ Ruħhom (flimkien ma’ Andrew Sciberras), fejn naraw lilek anki bħala kritiku u kummentatur tal-letteratura. X’hemm li jorbot il-poeżija u l-ħsieb kritiku tiegħek flimkien? X’hemm li jiddistingwihom, anki fil-fażi meta tkun qed tiktibhom?

In-nebħ kritiku, jew l-akkumpanjament analtiku tiegħi, huwa sors ieħor ta' nebħ poelinjiku. Huwa mod kif jiena naqra l-poeżija, test jew xi tip ieħor ta' ġeneru ta' kitba, li jista' jkun lingwistiku, antropoloġiku, narrattiv, psikoloġiku, soċjoloġiku u l-bqija u jiena nipprova narah jiena, skont il-metanarrattiva tiegħu. Dan hu proċess, li kif taf int bħala għalliem, aħna nagħmluh il-ħin kollu mal-istudenti. Għaldaqstant, fil-kritiċità ta' test speċifiku, aħna noħolqu, bħal qisu t-test/text mill-ġdid, jew għal rasna, jew flimkien mal-istudenti, biex hemmhekk aħna nkunu nistgħu naraw bħal qisu l-iskeletriċità tat-test inkwistjoni. B'dan il-mod, anke aħna hawnhekk niksbu esperjenzjalità ġdida, u dan niżżuħajr 'l Alla, permezz u mal-istudenti tagħna, li flimkien ikollna ċ-ċans nissussultaw minn test 'mejjet', ħajja oħra li twassalna biex naraw kif kittieb speċifiku / kittieba speċifika, jirnexxilna twassal xi tip ta' realtà soċjali-psikoloġika-filosofika-teoloġika. B'dan il-mod ngħixu u ngħajxu lill-ispiritwalità -- il-filosofiċità u l-ħajja 'intellettwali' tagħna. Kull test li jiġi mgħoddi mill-għarbiel tal-analiżi huwa test li jgħinna mhux biss 'nifhmuh', jew 'inħossuh' jew 'insawruh' mill-ġdid skont aħna, imma nagħtuh ukoll sens ġdid, skont il-burdata... qagħda ta' ruħ... għerf u għarfien li jkollna dwar is-'suġġett', tema jew stat mentali li jkun mgħobbi bih it-test.

5. Messaġġ qasir tiegħek lill-ġenerazzjoni żagħżugħa rigward il-qari, il-ktieb u l-letteratura?

Il-letteratura, kif ukoll kif tip ta' test miktub, moqul jew mismugħ hu mod kif aħna nistgħu ngħixu u nixtarru dak li nkun qegħdin ngħixu. Fil-każ tagħna, il-kelma, jew aħjar il-mod kif aħna nsawru u nissingjaw ma' xulxin ġemgħat ta' morfemi li bihom insawru s-semantiċità u l-pragmatiċità tagħna, jgħinuna biex aħna ngħixu, u jekk Alla jagħtik il-grazzja li tkun għalliem/a, ikollok iċ-ċans ukoll li dak li għandu mnejn ikun qiegħed iseħħ fis-solitudnijiet tiegħek, issa jkollok ċans taqsmu ma' ħaddieħor. Idealment, wieħed għandu 'jikkrossja' bejn lingwi u suġġetti ta' xeħtiet interdixxiplinari, biex b'hekk wieħed jisfronda l-oqfsa ta' lingwa jew qasam ta' tagħlim partikolari u jarah dejjem b'mod ġdid fid-dawl ta' paradimmi oħra ta' oqsma ta' għerf-għarfien oħra.

(F'dan il-proċess nista' niżżiħajr lill-istudenti tiegħi ta' kull żmien u dawn l-aħħar snin, lil Dr Andrew Sciberras, kollaboratur uniku, lilek Patrick Sammut, bħala ż-żagħżugħ-għalliem ta' dejjem, u lil kull min jieqaf, kif nieqaf jien jipprova jisma' l-poetiċità tal-qiegħ ta' ruħna, bil-lingwi li jsawrulna ħsusna u ħsibijietna.  Ovvjament hemm oħrajn, fosthom Prof. Charles Briffa u oħrajn li l-preżenza tagħhom fil-poeżija hija wisq akbar minn isimhom, għax huma l-qarrejja assidwi li jimmedesimaw ruħhom fl-eżistenzjalità tal-istess terriċċju poetiku.)

FRASCATI: Patrick Sammut jintervista lil Therese Vella

 

1.                       Frascati hu l-ewwel rumanz tiegħek u l-ewwel debutt fil-qasam tal-letteratura Maltija.  Meta u minn fejn twieled?

L-outline tal-istorja Frascati kont ktibtha daqs għaxar snin ilu meta kont ngħix l-Italja fl-inħawi ta' Castelli Romani. Zona li tissemma’ kontinwament fil-ktieb.

2.      Semmi tnejn jew tliet temi għal qalbek f'dan l-ewwel rumanz tiegħek.

It-tema dominanti hi l-imħabba.  Nemmen li l-imħabba hi r-raġuni u l-għan tal-ħajja.  Ħasra li hi valur ftit mifhum u anqas apprezzat. Għalhekk hi għal qalbi għax diffiċli tħobb tassew (lil maħbub/a, xogħol, ħbieb, ambjent, ulied) mingħajr għira, mingħajr possessività, mingħajr ma tistenna xejn lura, mingħajr ebda ħsieb egoist.

Tema oħra hi l-awtokritika. L-ewwel reazzjoni ta' Chiara u Silvio meta jinħoloq il-konflitt bejniethom hi s-suppervja. Imma dak li fl-aħħar għenhom jikbru fl-għarfien tagħhom kienu l-mumenti fejn ikkritikaw l-imġiba tagħhom minflok ma qagħdu jagħtu tort lil xulxin.

Il-perseveranza ta' Chiara. Qatt ma taqta' qalbha, tiġġieled kull intopp għax quddiem għajnejha żżomm dejjem l-għan li tkun trid tilħaq.

3.      Għal min hu mmirat l-aktar xogħol bħal dan?  X'tip ta' lingwa/stil użajt u liema huma l-ispazji li fihom ambjentajt l-azzjoni tal-istorja tiegħek?

Meta ktibtu ma kelli 'l ħadd immirat f'moħħi.  Ħallejt l-istorja tmexxini hi.  Issa li hu lest inħoss li għandu jolqot lil kull min hu żagħżugħ mhux biss fl-età imma wkoll fil-ħsieb.

Ir-rumanz hu miktub fit-tielet persuna, minbarra l-ftuħ u l-kapitlu 19, li huma rrakkuntati fl-ewwel persuna singular. F'dawn iż-żewġ kapitli xtaqt indaħħal lill-qarrej aktar f'moħħ Chiara u ħassejt li dan l-istil kellu l-aħjar effett.

Minħabba li l-istorja hi kontemporanja, użajt il-Malti mitkellem miż-żgħażagħ tal-lum.  Għalhekk issib kliem bħal mowbajl, ħendbeg, open minded, self-esteem, acupuncture u oħrajn.

L-istorja hi ambjentata fl-Italja. Ippruvajt inżewwaqha bil-ġmiel li wieħed isib f'dan il-pajjiż mingħajr ma ħallejt barra problemi komuni li jiltaqa’ magħhom min jgħix hemm. Jissemmgħu rħula medjevali tipiċi Taljani, kafetteriji fi pjazez sbieħ u n-natura li ddawwar dawn il-postijiet, bħall-foresti mimlijin siġar tal-qastan u veduti fuq il-lag. 

4.      Liema huma dawk il-waqtiet meta inti tikteb?  Fejn eżattament?

Bħalissa qed nipprova nikteb xi ħaġa kuljum. Allura daqs li kieku dħalt fil-karozza u mort għax-xogħol. Nagħmel kafè u nintefa’ mal-mejda tal-ikel li tinsab f'sala combined mas-salott fejn għandi l-veduta tal-Qatar.

5.      Messaġġ qasir tiegħek lill-ġenerazzjoni żagħżugħa rigward il-qari, il-ktieb u l-letteratura.

Nassumi li ż-żgħażagħ li qed jaqraw din l-intervista huma dawk li diġà għandhom għal qalbhom il-letteratura. Għalhekk nixtieq inħeġġeġ liż-żgħażagħ intraprendenti jinvestu f'postijiet li Malta għad m'għandhiex. Postijiet attraenti bħal Barnes & Noble fl-Amerika u wine bars libreriji, biex inħajru lir-residenti Maltin jibdew japprezzaw dak kollu li l-qari jista' joffri. Naf li xejn mhu faċli imma jekk iżżomm lil Chiara ta' Frascati f'moħħok, taf li bil-perseveranza u l-vera mħabba tasal sal-quċċata tas-suċċess...

FRAMED – PATRICK SAMMUT INTERVIEWS MARIA GRECH-GANADO

1.    A short message to the younger generations regarding books, reading and literature.

You are what you eat is said of physical fitness, as you are what you read may be of a sound personality. Though always an asset, personality has little to do with a craft or career which requires only professional texts, concerned mainly with what one does, rather than is. On the other hand, the reading of Literature provides pleasure in the form of stories, poetry, drama, even while it implants knowledge and develops character without our being aware of it.

In a good novel*, for example, we may absorb elements of history, sociology, anthropology, political science, psychology, philosophy, etc. inherent in our own or different cultures, even while we respond to the beauty of language. Of course, skills may be derived from other branches of the Humanities, newspapers, magazines, even comics, but Literature offers us the opportunity to interact with the complexity of countries, characters, events beyond our experience. This strengthens, not only knowledge and imagination, but also qualities essential to humankind, like compassion and generosity.

As we need curiosity, time and patience at the beginning of a friendship, books too need a degree of commitment, but the inherent wealth they afford the enrichment of one’s personality can never be stolen. They can, however, become addictive.

*I am thinking of Tolstoy’s War and Peace – though, of course, that would be in translation.  Perhaps a Shakespearian History play, Fahrenheit 451, The Grapes of Wrath, The God of Small Things, Leli ta’ Ħaz-Żgħir, Things Fall Apart,  etc.

2.  FRAMED is your most recent poetry collection. When and from where did it come from?

I doubt any poet writes for a collection – at least initially. The idea for one, at least for me, comes when inspiration starts to revolve around a specific theme, because of some random circumstance, or thought. Then the writing itself takes off in a direction I have to follow, and I start thinking of a collection.

The first shove towards Framed came when Nicholas de Piro enquired whether I had any poems for his book on portraits. Though he eventually dropped the idea of using literary texts, I had already written two or three to add to poems about pictures written beforehand, and others came naturally to join them.

It was once more, however, one of Elena E. Giorgi’s pictures that drew the whole collection together. ‘Once more’, because I had already used her picture ‘Doors’ for the cover of ‘Taħt il-Kpiepel t’Għajnejja’. This time, her picture ‘Displacement’ inspired the poem, Framed, because I thought it reflected the alienation of my bipolar disorder as also the ever-increasing sense of dissociation between various aspects of my personality, especially my public and private selves. It was all perfectly portrayed by the split figure of a woman – her bottom-half sits on a sofa, with an empty frame on her lap, while, at some distance away, her top-half hangs on to a frame hanging on the wall, attempting, perhaps, to climb out of it.

Never have I been more convinced of a title’s relevance to the states of mind in any of my collections than with Framed, except, perhaps, for Ribcage.  

Displacement – inspired poem and title, ‘Framed’

https://www.elenaegiorgi.com/Portfolio/New-Beginnings/i-nKb7W4J/A

Time Forward - inspired the poem, ‘Boy’

https://www.elenaegiorgi.com/Portfolio/New-Beginnings/i-bzsj8P5/A

Blown Away - inspired the poem ‘Over the Rainbow’

https://www.elenaegiorgi.com/Portfolio/New-Beginnings/i-xMRcFNn/A

(October 2018)

1.      Why the title Framed?

When it comes to poems about concrete items like apertures, pictures, mirrors, etc., I think it obvious that the poems are reflections on what it is they frame. The word in itself also seemed a perfect umbrella term for themes in the collection  about frames of mind to do with thought, reflection, feeling, rather than description. ‘Frame’ finds a place in countless ramifications of various disciplines, linguistic, social, psychological, philosophical, financial, etc. and is here used metaphorically.

Moreover, I often feel that our very identities are ‘framed’, not only by our genes, but as in Heidegger’s concept of Thrownness (Geworfenheit), which randomly flings individuals into a specific time-span between birth and death –as also into a social framework that determines our norms, beliefs, conventions, traditions and thereby our eventual choices. Even as a child, I remember feeling very confused by postulates of free will. I wish I had the mental energy today to read more of writers like Simon Baron-Cohen.

2. You quote Elinor Wylie and Eleanor Roosevelt as an opening to this new book. Which of these describe you best: fearless, strong, cheerful, wise? Why?

I stopped trying to describe myself to myself ages ago. Not only do we all keep on changing as we grow, but I also tend to change my mood according to circumstantial fluctuations during the same day. I can be all of the above in certain circumstances, or the exact opposite in others. Sometimes both simultaneously. For example, I’m strongest when I refuse to hide my vulnerability, question everything fearlessly even when it might disturb my comfort zones, but dread arguments merely meant to assert aggressive points of view. I smile no matter what. I agree with Shakespeare that nothing is but was is not. Perhaps my bipolar disorder has something to do with this, but most of what I think and feel is inherently paradoxical. Odi et amo.

3. Do you prefer reading literature (poetry, fiction, drama) or philosophy? What about cinema, music, and theatre? How do these help you in your writing?

I don’t like reading philosophy at all, when it’s written as a discipline. It tends, like legal jargon, to wring any poetry out of language and render it a befuddling tool subservient to a dry analyses which I simply cannot follow. Literature overflows with philosophy (as also psychology, history, sociology etc) where the medium is language at its most vital and creative. Though it is the medium I enjoy most, the different creative ones you mention come very close. For personal reasons, I’m no longer able to participate publicly as Maltese interest in cultural events grows, but music accompanies me when I write, read, or simply try to fill my mind with some beauty (mainly classical). And I’m always searching for films of a certain substance to watch at home. I love best what engrosses me so much that I forget my separate identity. Or, as TS Eliot would put it, become the music ‘while the music lasts’. When conflicting pieces of myself are absorbed and harmonised, it must inevitably help my writing.

4. The pensive “I” in Framed is suspended somewhere between childhood and old age. How do you react to this?

It’s a lovely line, almost poetical, but I’m afraid I don’t understand what it means. The statement implies that childhood and old age are at opposite poles, whereas I tend to think of Time as circular rather than linear, so that there doesn’t seem to be much distinction between the two. They are states of Being as opposed to Doing. I think the pensive ‘I’ in Framed, like my relentless pensive eye everywhere, hops between contexts in my experience, which might not seem logically connected to others, but are imaginatively aligned in my mind. It’s so difficult to explain, which is why I have to use poetry –  metaphor is based on such an alignment, and when I can trace the patterns it evokes, they can’t help but be multilevelled as well. For me Life is what exists within this circular frame – no ‘between’, except, perhaps, with spirals.

I think T.S. Eliot’s The Four Quartets comes closest to capturing this experience in words. His poem is a complex ‘raid on the inarticulate’. Towards the end, there are 4 lines which continue to be of great import to me ‘we shall not cease from exploration/ and the end of our exploring /will be to arrive where we started / and know the place for the first time’.

.

5. Framed also includes a 20-page short story named “Inside William (1991)”. What was the idea behind such an inclusion in a book of verse?

I wrote ‘Inside William’ ages ago when I began to struggle with a growing need to discover who I really was, or rather who I wasn’t.

William is, of course, the body, the human frame in which Bill (Reason) and Will (Imagination) live together in us all. Noting the difference of others through the metaphorical 2nd window, Reason thinks in terms of better and worse. Imagination sees the same difference but enjoys finding out what others are like, remaining as non-judgemental as a child. The piece developed more as one of playful mysticism than a story, and I didn’t know where to place it.

When I came to publishing Framed, I realised that the ‘story’ could serve as a kind of introduction to what constitutes the experience of the spirit’s 3rd window, through which poetry can fly, avoiding the pain of difference altogether. It’s a perspective that looks into oneself, unlike the windows which look out at others. The pensive ‘I’, perhaps, more of a reflection than a narrative. And it contains a good amount of word play. I decided it had found its place in Framed as a prose poem.

6.      You write verse in both English and Maltese.  What is your experience as a poet and writer with these two different languages?

It amazes me that a potential poem chooses its own language. I was brought up with English as my prinċipal language, then studied and lectured English literature. My Maltese tended to be very shaky, and I still have problems with vocabulary and grammar, pronouns and spelling. I tend to be lazy, so didn’t read much Maltese classical literature, unless I had to.

But when it was my friends who wrote Maltese literature of a high standard, I felt the language struggle inside me for some fresh air, the same air my friends were breathing. Nobody was as astounded as I when my Maltese poetry met with a certain regard – I’d hidden it, till a friend showed it to someone who was publishing an anthology (PSI) and he included 4 of mine. I love playing with the Maltese vocabulary because of the multiple meanings of words defined only by their context. I think the sound of Maltese well used has a magic all its own, as well. I tend to use the English iamb, rather than the Maltese hendecasyllable sometimes still, with positive effect too, I feel.

Strangely enough, I found it far more difficult to break out of the grammatical constraints of a language not my own, learnt with grammatical precision some 40 years before. I still like most of Ribcage (2013), but would probably not have published much of Cracked Canvas (2015) today. I wanted to launch a Maltese (Il-Hofra Bejn Spallejha) and an English collection simultaneously, in protest at those who tend to disparage one language or the other, so published both too soon. Like it or not, I’m something of a perfectionist, and despite their containing some good poems, I think now that both collections  were relatively mediocre. I should have waited to publish the good poems in my subsequent ones, respectively 9 and 13 years later.

I can’t put my finger on any distinction in my feelings about which language I’m using, and am happy I’m able to write in both. I think, though, that I feel more fulfilled when it is a Maltese poem that reaches out to others.

(July 2018)