Thursday, December 04, 2014

CON GLI OCCHI DEL CUORE – Istanze comuni tra la poesia di Paola Mara De Maestri e la poesia maltese del secolo 20: tematica, metafora e lessico - PATRICK SAMMUT Regoledo, Cosio Valtellino, 15 novembre 2014.

La collaborazione con Paola Mara De Maestri va indietro nel tempo almeno all’anno 2008 quando insieme al Circolo Culturale Filatelico Numismatico Morbegnese e tramite i contatti con Paola Mara noi poeti dell’Associazione dei Poeti Maltesi abbiamo pubblicato l’antologia poetica I SILENZI DELLA MONTAGNA E LE VOCI DEL MARE/ SILENCES OF THE MOUNTAIN AND VOICES OF THE SEA. Già da quella volta e grazie a questa collaborazione tra Morbegno e Malta si è notato che malgrado le distanze tra i due luoghi – uno nel mezzo delle Alpi (nel settentrione) e l’altro nel mezzo del Mediterraneo (nel meridione) – e malgrado le differenze nelle tipologie geografiche-fisiche, ci sono tanti elementi che ci accomunano. Sono questi elementi che nascono da istanze umane per poi raggiungere la dimensione universale. E tale universalità nel nostro caso viene messa in luce tramite l’istanza poetica.

L’amicizia con Paola Mara De Maestri è continuata durante gli anni. È venuta a Malta nell’estate del 2009 quando è stata intervistata da me durante una serata di poesia organizzata dall’Associazione dei Poeti Maltesi della quale io sono Vice-Presidente, e di nuovo la scorsa estate per presentare al pubblico maltese questa sua nuova silloge CON GLI OCCHI DEL CUORE.
Rileggendo la mia Introduzione critica a questa raccolta e anche le 30 poesie incluse dentro ho notato tante somiglianze con varie istanze presenti nella poesia maltese del ventesimo secolo.  Il mio vorrebbe perciò essere un tipo di esercizio intertestuale nel quale si vedrà quanto ce n’è di comune – dal punto di vista tematico, figurativo e lessicale - tra i versi della De Maestri figlia, madre, donna e poeta, e quelli di vari poeti maltesi sia della prima metà sia della seconda metà del ventesimo secolo.

L’IMPORTANZA E LA BELLEZZA INCANTEVOLE DEL MONDO NATURALE VEGETATIVO

Il mondo naturale-vegetativo è uno spazio reale dentro il quale Paola Mara De Maestri ha vissuto e vive tuttora in prima persona. In RONCO si menzionano il “prato”, il “bosco”, gli “alberi”, “le ombrose fronde”, i “funghi”.

Questa esperienza-legame con la natura allo stato puro l’hanno vissuta anche i poeti maltesi del secolo 20 nel passato, cioè in una Malta agricola della prima metà del secolo 20.

La valle delle olive (estratti) di Carmelo Vassallo (1913-1987)

Ero ancora un ragazzino privo di malizia quando,

insieme ai miei amici di scuola, nella Valle,
durante le vacanze, dopo un giorno o giorni di pioggia,
andavo a vedere le acque gorgogliare.

E noi ragazzi ad aprire
le palme dei fichi d’India in
piccole navi che veloci come cavalle
lasciavamo andare giù con la corrente
e noi pure navigavamo su di loro col pensiero.

Che bellezza! Che magia! Che vita di dolcezza
era quella nostra quando eravamo giovani!
Come quella valle gorgogliante d’acqua, il nostro cuore
con la bontà del paradiso straripava fino al bordo.
Eravamo veramente felici, pieni di forza [...]

Da notare anche che in ambedue le poesie di De Maestri e di Vassallo si usano vocaboli tipo “caro” e “dolce”, e “dolcezza”, “cuore” e “felici”, rispettivamente. Tematica, immagini e lessico lavorano insieme per rendere questo stato di felicità arcadica.

TRAMONTO SULLE CRESTE di De Maestri rende il senso di stupore della poetessa di fronte a questo spettacolo naturale quotidiano: “Infuoca la montagna/ Nel tramonto d’inverno...” (p. 48) E lo stesso senso di stupore che esprime di fronte al tramonto il poeta maltese:

Al tramonto di Joseph Sciberras (n. 1934).

Lentamente
il sole calava.
Con i suoi fuochi
quasi ovunque aveva preso fuoco;
ma il vento
si è alzato all’improvviso
e ha mosso il mare dalle viscere
e l’ha alzato
in su verso i cieli;
e ha sparso gli spruzzi in tutto il creato,
e i fuochi si sono trattenuti
incendiando nessun luogo.

LE FIGURE DEL PADRE E DELLA MADRE COME BUSSOLA E SENSO DI DIREZIONE

La prima parte del libro è dedicata al padre che è passato a vita migliore. Malgrado questo la poetessa-figlia in NEGLI ANNI scrive: “Quante stazioni/ quanti punti senza luce/ quante stelle/ quante salite/ eppure questa lanterna/ è sempre accesa”. Sono versi-verità che parlano del fatto che anche se nella morte c’è il distacco fisico da quelli che amiamo, questi ultimi rimangono come punti di riferimento e anche fari che ci danno la luce. Sono versi che mi rammentano la seguente elegia dedicata al padre di una poetessa che è morta in completa solitudine e in condizioni materiali penose:

Raccolgo tanti fiori dal mio cuore di Doreen Micallef Chritien (1949-2001)
Sottotitolata - Per mio padre nel Giorno del Padre

questo uomo che ha scritto nella sabbia

            la mia storia inutile
            e pagine stracciate a pezzi
                        nel giorno senza alba

questo uomo sempre tacito
            che ha montato i venti notturni
            nella notte bianca dal freddo
                        sta attraversando l’universo

questo uomo sempre tacito
            in questo primo anno tacito
            mi sta dicendo senza voce
            le parole mutate in pietà
                        che comprendo solo io

questo uomo sempre tacito
            cammina ancora con me
            nel mio viaggio inutile
            con la lampada sempre accesa
                        da occhi spenti

questo uomo del silenzio
            è andato ad attraversare il silenzio
            e i campi deserti e spinati
            in questo primo anno tacito
                        sta raccogliendo tanto fiori dal mio cuore

Per ambedue Paola Mara De Maestri e Doreen Micallef Chritien il padre serve come luce anche dopo il decesso. Lo stesso si dice nella poesia RITORNO A MIO PADRE nei versi, “E ritrovo mio padre che mi viene incontro/ sereno/ e nella mia vita risorge nuovo l’arcobaleno.” In questo caso è il ricordo che ridà vita alla figura paterna; sono i ricordi che Paola Mara chiama “perle del cuore” o “Fiaccole sempre accese/ testimoni sempreverdi/ di un amore senza fine” in RICORDI.

La metafora del padre come luce è presente anche nei versi “Tu l’immagine del sole/ fisso su di me”, in ALBERO DEL MIO PRIMO GERMOGLIO. Un’immagine analoga – questa volta della madre come bussola per i propri figli – si adopera dal poeta maltese:

Desiderio di morte di Victor Fenech (n. 1935)

Figli miei, amate vostra madre
e badate a lei.

Quella è la bussola della vostra vita.

Io ho un sogno nero
sogno
che un giorno partirò
da solo lontano lontano
e là mi esaurirò poco a poco
finquando
in qualche via umida e solitaria
morirò abandonato.

Solo gli uccelli scenderanno a salutarmi
beccando i miei occhi
e poi il naso e le orecchie
finquando
mi copriranno le foglie umide
e puzzerò e finirò nel nulla.

Non piangete, figli miei.
Nel silenzio nel buio spaziale
avrò trovato il mio riposo.
Amate vostra madre, figli miei,
e badate a lei.

IL RICORDO DELL’INFANZIA E IL RAPPORTO MADRE-FIGLIO

In NEGLI ANNI la De Maestri scrive anche: “In questo giorno di cento primavere/ la mente ritorna alla casa del primo Natale/ in quel piccolo paese oltre quei monti/ e si ritrova tra le corse e il vociare dei/ bambini [...]” E la dimora che si lega all’infanzia, alla famiglia, agli amici d’infanzia, posta geograficamente in un paesaggio naturale particolare, quello della montagna.

La dimora familiare ma anche l’infanzia legata alla natura (ma in questo caso la valle, caratteristica topografica tipica delle isole maltesi) spiccano anche nella poesia del poeta nazionale maltese Dun Carmelo Psaila nella seguente poesia:

Solo (estratti) di Dun Carmelo Psaila (Poeta Nazionale – 1871-1961)

Il mio pensiero corre verso la felicità della mia infanzia
il dolce tempo della mia vita spensierata,
quando tutto è puro [libero] da ogni guasto
[...]
Mi sono ricordato di voi, ragazzi coraggiosi
che ho amato per il vostro buon cuore,
ed ero con voi in chiesa, a scuola,
o con l’aquilone sul bordo del tetto.
[...]
Mi sono ricordato di te, o casa felice e bella,
una casa piena di amore e di ricchezza:
la casa di mio padre, mia madre, i miei fratelli,
dimora del lavoro mentale e manuale.

Madre... che dolcezza, che bontà di nome!
Madre, la parola consolatrice in tempi di sconforto
Madre, la parola della pietà in tempi di colpa,
Madre, la parola che controlla il sangue.

Da notare la parola “aquilone”, usata da Carmelo Psaila, ma anche una parola che ricorre spesso nella raccolta di Paola Mara come p.e. nella poesie RITORNO A MIO PADRE nei versi “e il mio aquilone volteggiava leggero al di là/ del ponte”, e L’INCANTO DELLA SERA nei versi “questo ritorno alla primavera,/ a quando gli aquiloni/ segnavano l’azzurro [...]”, e ancora “Ritornano [...] le giornate senza tempo/ ad inseguire aquiloni al vento” (GLI OCCHI DEL CUORE), e “La felicità è un aquilone sospeso tra le dita/ un bambino” (IL SEGRETO DELLA FELICITÀ).

Del rapporto madre-figlio appena nato si legge in IL SORRISO DI UN FIGLIO. Questo amore materno si esprime nel caso di De Maestri non solo tramite azioni e gesti, ma soprattutto tramite la parola, la poesia. È anche questo che rende questo rapporto-amore eterno – l’idea del verba volant, scripta manent. In un certo senso questa poesia di De Maestri mi ricorda i versi della poetessa maltese Maria Grech Ganado che come madre e poeta, ora che il proprio figlio è cresciuto e ha lasciato la casa materna piange quel tempo quando lo teneva ancora in braccio:

Cerchio familiare (estratti) di Maria Grech Ganado (n. 1943)


Un ragazzo felice che corre in bici.
Oggi oggi niente che oggi per lui.

E sua madre che piange il ieri quando ha abbracciato
il mondo nelle sue braccia [...]

La poesia MAMMA della De Maestri è bellissima nella sua semplicità. Tre parole chiave che si legano al rapporto madre-bambino sono “dolcezza”, “sguardo”, “luce” e “mani”, tutti elementi importanti che trasmettono un senso di amore e di sicurezza alla creatura vulnerabile. Basta leggere questi versi: “Mamma,/ la dolcezza di questo nome/ profuma di rosa.// Nel tuo sguardo/ raccolgo petali di luce/ e gocce di rugiada.// Nei giorni di non colore/ dalle tue mani sbocciano/ scintille d’amore.” Versi come questi mi rammentano il sonetto scritto dal poeta nazionale maltese, nel quale vengono adoperati gli stessi vocaboli:

Un altro universo di Dun Carmelo Psaila

Non conosce altro cielo tranne il viso di sua madre
sempre puro senza alcun segno di tristezza,
nessun altro sole tranne il sorriso della sua bocca
che prende di ogni luce colore e forma.

Stelle due sole, e là tiene il suo sguardo
quando l’appoggia tra le sue braccia la madre gelosa;
e mentre prende tra le mani il collo e la manica,
succhia dalla dolce mammella il più prelibato dei cibi.

Dell’avidità umana non ha alcuna conoscenza,
neanche sa come le lacrime da loro vengano comprate
conosce solo sua madre, là l’universo si concentra.

E da quell’universo di bontà e luce
che dolce luccica sul volto di una donna
Dio s’affaccia e sorride alla piccola creatura.

CONCLUSIONE:

In un’intervista che avevo fatto a Paola Mara De Maestri nel 2010, lei aveva sostenuto che “innanzitutto la poesia è comunicazione e in quanto tale deve riuscire a far breccia nel lettore, suscitando sensazioni, emozioni, riflessioni ed evocando ricordi.” Questo riesce a farlo in CON GLI OCCHI DEL CUORE scrivendo del suo rapporto con il padre, del suo nuovo ruolo come madre, del figlio appena nato, del suo essere poeta, ma anche del paesaggio – quello naturale, cioè la montagna - nel quale è cresciuta, ha vissuto e vive ancora.  Tutto questo reso tramite una poesia bella, semplice, musicale, multicolore, pura e lontana da ogni corruzione o inquinamento.

____________________ o ____________________



Tuesday, November 18, 2014

A Regoledo, presentazione del libro di poesie CON GLI OCCHI DEL CUORE

Discorso della Poetessa Paola Mara De Maestri durante la serata della presentazione della silloge
poetica CON GLI OCCHI DEL CUORE, Regoledo, 15 novembre 2014.

https://www.facebook.com/video.php?v=10205151138521454

Wednesday, November 12, 2014

Presentazione del libro di Paola Mara De Maestri - CON GLI OCCHI DEL CUORE



Durante questa attivita` parlero` in breve di punti di contatto tra la poesia di Paola Mara De Maestri e la poesia maltese del secolo 20. Questo dal punto di vista tematico, figurativo e lessicale.

A blog worth looking at

Lea Hogg's http://goodfoodeveryday.wordpress.com

Also about a translation of Maya Angelou's CAGED BIRD into Maltese.

Also: http://goodfoodeveryday.wordpress.com/2014/11/12/using-filo/

and http://littlerock.com.mt/culture/l-ghasfur-fil-gagga-jghanni-l-hip-hop/#sthash.N6p9G4xJ.dpbs

Sunday, November 09, 2014

2 poems by Teresinka Pereira

BIRTHDAY
2014
          Teresinka Pereira


Many spring seasons
have passed with their
threats of allergy.
Many illusions
have also passed
with their impossible
promises.
However, I am still writing
and each word seems
as new as the spring!
Tomorrow will start
a new season.

FULL MOON

       Teresinka Pereira


We are poor human beings
who depend on nature
from which we came
and are an integral part.
We are fragile
in the immense universe.
We look at the full moon
for inspiration as poets
and we have to surrender
to the harmful vibrations
and emotional torments
it brings, hoping that
they will pass away
like the moon
in front of the sun.
We all will pass away
as do good or bad weather.

Friday, November 07, 2014

TRIFOLJU TA' LWIEN - Ġabra poetika mill-pinna ta' Mario Attard, Patrick Sammut u Frank Zammit

Sa mill-bidu taċ-ċiviltà miktuba l-Poeżija ilha tidher bħala kategorija tal-ispirtu tal-bniedem. Il-Poeżija hi parti min-natura umana qabel ma hi sempliċi forma ta’ espressjoni tiegħu. Kemm bil-fomm u kemm bil-kitba dan il-ġeneru sar fenomenu ewlieni f’oqsma reliġjużi u kulturali ta’ kull xeħta. Il-kontenuti ftit jew wisq baqgħu l-istess; huma sewwasew dawk it-temi, mudelli arketipiċi li jitilgħu fil-wiċċ mill-qiegħ fejn jinħażnu minn ġenerazzjoni għal oħra, bħala maħżen tal-memorja kollettiva, biex jagħtu forma lill-inesprimibbli. Kull epoka għandha x-xejriet partikolari biex jitfisser bil-kelma poetika kulma hu kostanti, residenti għal dejjem fir-ruħ tal-bniedem. L-isfida tal-bniedem minn żmien għal ieħor hi, mela, li jsib mezzi differenti kif jisħaq bil-modi moderni tiegħu kulma hu ’l fuq mil-liġijiet tat-tibdil storiku.


     F’dan l-isfond tista’ tiftiehem is-sħubija bejn it-tliet poeti ta’ din il-ġabra, Mario Attard, Patrick Sammut u Frank Zammit, it-tlieta wlied tipiċi tal-kultura ta’ pajjiżhom, u t-tlieta interpreti  tar-realtà bejn tmiem is-seklu għoxrin u s-seklu l-ġdid. F’dan id-dawl jista’ jingħaraf il-karattru distintiv ta’ kull wieħed waqt li tidher ukoll ir-rabta sostanzjali li sseħibhom flimkien, fi trio li għandu minn kor daqskemm għandu minn solisti. 

(Mid-Daħla Kritika tal-Prof. Oliver Friggieri)

...MAQFUL FIL-ĦABS TA' ĠBINI... - bijografija tal-poeta Carmel Attard


·       Din hi l-ġrajja tal-poeta Carmel Attard li l-Letteratura Maltija għadha ma sabitlux in-niċċa li tixraqlu. Attard għadda ħajja mimlija tbatija mentali minħabba saħħtu, u minħabba stigma soċjali kiefra.

·       Din hi l-ġrajja ta’ bniedem-poeżija, ġwejjed u qalbieni, li ried jgħix hieni f’soċjetà li m’aċċettatux dejjem kif kien u fuq kollox ma ħallitux isib l-imħabba bl-għażliet intimi li ried jagħmel.

F’din il-bijografija, l-ħabib tiegħu Paul P. Borg jimxi miegħu sa mit-tfulija fil-bitħa tal-Mużew, u jikxef għall-ewwel darba l-umanità fid-dramm tal-ħajja f’Sant Anton, f’tifel ta’ tmien snin, fis-salott id-dar, fit-toroq tal-Qawra u ta’ Ħal Balzan, fl-isptar Monte Carmeli...

Paul P. Borg b'hekk juri kif sieħbu Carmel Attard, il-poeżija mhux kitibha, imma għexha b’intensità kbira .



Tuesday, November 04, 2014

MINN FOMM IL-KITTIEB - Vol. 1, Horizons, 2014.

Għadu kemm ħareġ ktieb ġdid ta’ Patrick Sammut, MINN FOMM IL-KITTIEB – L-EWWEL VOLUM – INTERVISTI MA’ GĦADD TA’ KITTIEBA U POETI MIX-XENA LOKALI, Pubblikazzjoni Horizons, 2014. 

F’dan l-ewwel volum il-qarrej jiltaqa’ wiċċ imb wiċċ ma’ 52 kittieb u poeta Malti, parti kbira minnhom għadhom jiktbu fil-preżent. Kif bdew jiktbu? Fejn għexu fl-imgħoddi, x’jiftakru minn dan, x’ħalla l-ikbar marka fuqhom, u fejn jgħixu llum? Min huma dawk il-kittieba li qed jiktbu lil hinn minn xtutna? Liema huma l-ħwejjeġ li jispirawhom biex jiktbu? X’jagħmlu bħala xogħol u kif jgħaddu l-ħin ħieles tagħhom? X’jaħsbu dwar kwistjonijiet kontemporanji partikolari? L-intervistatur fi djalogu informali mal-intervistat jikxef dan kollu. L-intervistatur wiċċ imb wiċċ ma’ kittieba stabbiliti u oħrajn inqas magħrufin, kittieba żgħażagħ, oħrajn li m’għadhomx magħna.


Il-kittieba u poeti intervistati f’dan l-ewwel volum huma: Pawlu Aquilina, Antion F. Attard, Joe M. Attard, Mario Attard, Emmanuel Attard Cassar, Joe Axiaq, Carmel Azzopardi, Mario Azzopardi, Jonathan Balzan, Rena Balzan, Joe Bartolo, Charles Bezzina, Ġorġ Borg, Paul P. Borg, Roderick Bovingdon, Charles Briffa, Lina Brockdorff, Rev. Mons. Amante Buontempo, Amanda Busuttil, Stephen Cachia, Joe Camilleri, Peter A. Caruana, Charles Casha, Manuel Casha, Manwel Cassar, Carmel G. Cauchi, Ġużè Chetcuti, Fr Paul Chetcuti S.J., Fr Anthony Chircop O.F.M., Ġanninu Cremona, Ileana Curmi dwar missierha Giovanni Curmi, Tony C. Cutajar, Charles Dalli, Lou Drofenik, Godwin Ellul, Leanne Ellul, Noel Fabri, Anthony Farrugia, Stefano Farrugia, Victor Fenech, Charles Flores, Joe Friggieri, Oliver Friggieri, Francis Galea, Anton Grasso, Alfred Grech, Lino Grech, Raymond Grech, Sergio Grech, Maria Grech Ganado, Adrian Grima u Mario Griscti.

MINN FOMM IL-KITTIEB – L-EWWEL VOLUM – INTERVISTI MA’ GĦADD TA’ KITTIEBA U POETI MIX-XENA LOKALI għandu daħla mill-pinna ta’ Tarcisio Zarb u jinkludi fih ritratti ta’ għadd ta’ poeżiji miktubin bl-id minn numru ta’ kittieba intervistati. Jinbiegħ għall-prezz ta’ 13-il ewro mill-ħwienet tal-kotba lokali.


Thursday, October 16, 2014

Poetry and music - the last frontier

SADNESS
       IN THE WORLD
            

Our throats shout
with fear of plagues,
of wars,
of religions.
But it has been always
like that.
What changed are the news
on TV, on Ipad, from mouth to mouth,
which go from one end to the other
of the continents
and spike in our minds.
Is there a way
to restore joy
in this world?

Teresinka Pereira

SILENCE

About six miles from Maastricht, in the Netherlands, lie buried 8,301 American soldiers who died in "Operation Market Garden" in the battles to liberate Holland in the fall winter of 1944-.
Every one of the men buried in the cemetery, as well as those in the Canadian and British military cemeteries, has been adopted by a Dutch family who mind the grave, decorate it, and keep alive the memory of the soldier they have adopted.   It is even the custom to keep a portrait of "their" American soldier in a place of honor in their home.    Annually, on "Liberation Day," memorial services are held for "the men who died to liberate Holland." The day concludes with a concert.  The final piece is always "Il Silenzio," a memorial piece commissioned by the Dutch and first played in 1965 on the 20th anniversary of Holland's liberation. It has been the concluding piece of the memorial concert ever since.
 
This year the soloist was a 13-year-old Dutch girl, Melissa Venema, backed by André Rieu and his orchestra (the Royal Orchestra of the Netherlands). This beautiful concert piece is based upon the original version of taps and was composed by Italian composer Nino Rossi.

Watch at full screen.
 
http://www.flixxy.com/trumpet-solo-melissa-venema.htm 

Tuesday, October 07, 2014

A poem of hope by Teresinka Pereira

Difficult times for humankind. However, Teresinka Pereira sends us a positive message through poetry during October, the Month dedicated to Poetry.

BROTHERHOOD


In the darkness of destiny
I am looking for a quest.

In my verses, trip into a puzzle,
I try to be humble, and give
the perfect love
raising my hands
to reach everyone...

Here I come, with all poets,
looking for a time to make peace:
our verses will erase the borders
and will enter the countries,
like the sea when if passes through
obstacles to reach the sand...

We come with hopes and raise
our voices beyond the bells
in the celebration day:
we want to answer with words of hope
for universal brotherhood
and we will wish peace
for the whole world.

Teresinka Pereira




Friday, October 03, 2014

Laqgħa mal-kittieba Yana Psaila fir-Razzett tal-Markiz fil-Mosta.


A poem and best wishes for the autumn from Greek poet, Zacharoula Gaitanaki

  MY COUNTRY  GREECE


My country, I want to sing
your beauties, your picturesque islands and seas.

In the clear blue waters the life giving sun
is for everybody laughter, joy and friend.

In each holy stone of yours and every shrine,
History stopped to relax a while.

In stone mule paths and in white country chapels
in small harbors sheltered from wind, in heavenly places…

Wherever I look around, I see you everywhere
and with deep emotion, my Greece, I fill with tears.

My unique country, give me your inspiration
to say hymns for you to the end of the world.

ZACHAROULA GAITANAKI, IWA
       ZONI Dimou Megalopolis  *  220-22  * Arcadia  * Greece
                              e-mail: zgaitanaki@yahoo.gr


Sunday, September 28, 2014

IL-ĦSIEB TAL-MATERNITA’ FIL-POEZIJA TA’ DUN KARM minn Alfred Massa

Ix-xahar ta' Ottubru jintrabat mal-Poeta Nazzjonali Dun Karm Psaila. Dan huwa artiklu li parti minnu jidher fuq ir-rivista letterarja IL-PONT ta' Ottubru 2014.

L-omm hija l-egħżeż persuna li jista’ jkollu l-bniedem.  Dan għax l-imħabba tagħha tiżboq kull imħabba oħra li teżisti fid-dinja.  Għalhekk, ir-rabta bejn l-omm u wliedha dejjem serviet bħala eżempju ta’ l-akbar għaqda.  Mhux ta’ b’xejn, mela, li l-maternita’ sabet post prominenti f’diversi fergħat artistiċi  -  inkluża, naturalment, il-Poeżija.

Dun Karm Psaila (1871-1961), il-Poeta Nazzjonali tagħna, dan fehmu tajjeb u tah prominenza liema bħalha fil-poeżiji li ħallielna.  Għalih kienu jeżistu tliet ommijiet:  l-omm naturali, l-omm patrijottika u l-omm tas-sema. Naturalment, dwar dan is-suġġett tista’ tinkiteb teżi sħiħa, iżda f’dan il-ħin (l-ispazju) limitat ser nipprova nagħti biss ħjiel ċkejken tiegħu.

Omm Naturali:

Dun Karm kellu rabta speċjali m’ ommu.  Wieħed ma jridx jinsa l-fatt li hu kien saċerdot.  Ma kellux mara ma’ min jaqsam ħajtu.  Għalhekk, lil ommu Lunzjat, kif jgħid wisq tajjeb il-Prof. Ġuże’ Aquilina, “il-poeta qatt ma nesa lanqas fi xjuħitu”. (“Antoloġija”: A.C. Aquilina, 1969).

L-imħabba li Dun Karm kellu lejn ommu ħarġet f’diversi poeżiji li kiteb.  Lil missieru Filippu qajla semmieh, ħlief fil-poeżija Żjara lil Ġesù.  Kitiblu wkoll sunett bit-Taljan A Mio Padre Morto.  Sunett sabiħ, iżda ma damx ma ntesa għall-importanza li tgawdi l-imħabba, li kellu lejn ommu.

Din l-imħabba materna kultant il-poeta wrieha b’mod ċar u espliċitu, u kultant għaġinha ma’ mħabba ġenerika li wieħed isib bejn l-omm u wliedha.  Insemmi b’eżempju poeżiji bħal Il-Wegħda, Is-Salib, Biki ta’ Omm, Univers Ieħor u oħrajn.  Imbagħad f’poeżiji oħra, Dun Karm kien aktar miftuħ u dirett bħalma nsibu f’ Il-Jien u lil Hinn Minnu, Waħdi, Żjara lil Ġesù, Int ma Tarġax u Il-Kelma t’ Ommi.

Iżda forsi l-aktar versi qawwija li jikxfu x’kienet tfisser ommu għalih, Dun Karm nisiġhom lejn tmiem it-tieni strofa tal-poeżija Żjara lil Ġesù.

                                    “                                  ftakart fik u donni
                                    ħassejt li ma kellix iżjed x’nambiha
                                    din il-ħajja li tajtni hekk għażiża,
                                    la darba ma kont nista’, ferħ jew niket,
                                    taqsamha miegħi; u taħt l-art ħanina
                                    fit-tgħanniqa tal-mewt xtaqt norqod miegħek.”

Omm Patrijottika

Il-poeti romantiċi kienu jħobbu jippersonifikaw; u Dun Karm ma kienx xi eċċezzjoni.  Mhux biss, imma f’diversi xogħlijiet huwa immaġina lil art twelidu “mara għaqlija” (Liema?).  Fuq kollox, immaġinaha diversi drabi “omm” bħalma sejħilha fl-Innu-Talba li ħallielna biex ikun parti mill-identita’ dejjiema tagħna: “L-Omm li tatna isimha”.

Dan kollu għax il-poeta kien jemmen bis-sħiħ li m’hemmx imħabba isħaħ u aqwa minn dik li tgħaqqad l-omm  ma’ wliedha.  U l-imħabba ta’ Dun Karm lejn Malta daqstant kienet kbira !  Ħabbha fi żmien meta bosta minn ħutu l-Maltin kienu “rieqda ġo sodda barranija” (R. Briffa: Jum ir-Rebħ).  Iżda hu ma staħax, ma baqax lura milli stqarr pubblikament imħabbtu lejn din l-omm patrijottika:

                                    “Iżda daqsek lil ħadd O Malta tiegħi
                                    għax int biss ommi, int tajtni l-isem
                                    u għadmek għadmi u demmek jiġri miegħi.”

Din l-istqarrija ta’ mħabba fis-sunett Lil Malta tirbombja f’poeżiji oħra; hekk kif jirbombjaw frażijiet bħal: “Malta tiegħi”, “Malta tagħna”, “maħbuba Malta tiegħi”, “art ħanina”, u oħrajn.  Min-naħa l-oħra, minħabba li l-poeta ħabbha tabilħaqq lil art twelidu, huwa ma naqasx li jwiddibha biex ma titbiegħedx mit-triq tas-sewwa kif għamel fil-poeżiji  Biki ta’ Omm u Lil Malta tal-lum u ta’ għada

Omm tas-Sema:

Naturalment, kemm bħala kattoliku u wisq aktar bħala qassis, Dun Karm ma setax jonqos li ma jħobbx b’imħabba speċjali lill-Madonna.  Għalih Marija kienet it-tieni ommu tiegħu, jekk mhux l-ewwel.

Il-poeżiji Marjani ta’ Dun Karm huma diversi.  Il-Prof. Ġuże’ Aquilina jgħid li, “Il-poeta tal-Madonna fil-letteratura Maltija jibqa’ Cuschieri, b’dawk il-versi tan-nar u mħabba, naturali ħafna mingħand Karmelitan, iżda bis-sunett Mater Purissima Dun Karm laħaq, u forsi għadda lil Cuschieri” (“Antoloġija”: A.C. Aquilina, 1969).  Dan is-sunett Aquilina jsejjaħlu “ġawhra tal-letteratura tagħna”.

Ma’ dan is-sunett jiena nżid tnejn oħra: Bjuda u Id-Duluri.  Wieħed jista’ bir-raġun kollu jistqarr li f’poeżiji bħal dawn il-poeta wera tabilħaqq il-kobor ta’ Marija, effett tal-Maternita’ divina tagħha.  Għax kollox hu frott tal-fatt li l-Madonna hija omm Alla.  Għalhekk hija daqstant sabiħa, setgħana, ħanina; għax hi omm il-Feddej.  Hawn jinħass jonfoħ ir-riħ tal-misteru ta’ l-Inkarnazzjoni, li jispikka b’mod tassew eċċellenti fl-aħħar terzina tas-sunett Bjuda:

                                    “U ħlomt ħolma tal-ġenna  -  dehra ġdida !
                                    Rajtek tkebbeb, bħal star tfajla Lhudija
                                    Li kienet xebba u kellha ’l binha f’idha.”

Iżda Dun Karm ried ipoġġi quddiemna lill-Madonna bħala omm tagħna wkoll.  Ommna li tħobbna.  Għalhekk isejħilha “Int, omm li taf tagħder” (Mater Purissima); “Int Omm minn tagħna” (Id-Duluri); “Xemx ħanina” (Angelus); “Int l-omm l-aktar sabiħa” (Il-Għanja ta’ Mejju).  Il-poeta għandu sejħat oħrajn lil Marija imxerrdin f’diversi poeżiji.

L-imħabba ta’ Dun Karm lejn il-Madonna twaħħdet miegħu sewwa.  Hu kellu fiduċja fiha daqskemm kellu f’Binha Ġesu’.  Għalhekk bħalma Anastasju Cuschieri O.C. fil-poeżija Fis-Santwarju tal-Madonna tal-Karmnu talab lil Marija tersaq lejn soddtu fis-siegħa ta’ mewtu, naraw li Dun Karm esprima l-istess ħsieb fil-poeżija Lil Ommi Marija:

 “Deh, meta tersaq l-aħħar
                                    Siegħa tal-ħajja tiegħi,
                                    Nixtieq ingħannqek miegħi
                                    Ngħajjatlek ‘Ommi’ u mmut.”

Din ix-xewqa takkompanja oħra bħalha li tinsab lejn tmiem il-poeżija Saffika Il-Vjatku.  Hawn il-poeta sejjaħ lil Ġesu’ biex imur ukoll iżuru fl-aħħar mumenti  ta’ ħajtu:

                                    “L-aħħar Ħabib, ejja ġo sidri, u qiegħed
                                    Qalbek fuq qalbi u minn kull dnub saffiha;
                                    Miegħek mgħannaq, Ġesu’ naqbad bla biża’
                                                                  it-triq ta’ dejjem.”

Għeluq:

~ertament li hemm ħafna aktar xi tgħid dwar il-ħsieb tal-maternita’ fil-poeżija dunkarmjana, iżda minħabba limitazzjoni ta’ spazju (tal-ħin), ma stajtx nelabora iżjed.  B’danakollu, inħoss li s-sustanza tinħass sewwa.  Dun Karm ħares dejjem lejn il-Madonna bħala omm. U jekk omm ma tgħallimx lil uliedha, x’omm tkun? Għalhekk, huwa qiesha wkoll bħala għalliema  OMM u GĦALLIEMA, kif isejħilha fil-poeżija Sedes Sapienziae:

                                    “Miġburin hawn madwarek, Madonna,
                                    Bħalma darba kien jagħmel Ġesu’,
                                    F’din l-iskola ta’ mħabbtek għidilna
                                    It-tagħlim ta’ dan Ibnek x’inhu.”

F’Kitba oħra, jien sejjaħt lil Ħal Tarxien Ir-Raħal ta’ Marija u l-Oratorjo li ktibt għammidtu bl-isem ta’ Ħal Tarxien, Iben Marija.  Dan għax nemmen bis-sħiħ fir-rabta li teżisti bejn dan ir-raħal u l-Madonna.  Araw kemm statwi, kemm artali, għandna fil-knisja tagħna li jfakkruna f’Ommna Marija!  Araw kemm għandna nisa u tfajliet li jġibu l-isem ħelu tagħha!  Araw kemm statwetti maġenb il-bibien ta’ djarna, kemm niċeċ jinsabu mxerrdsin mar-raħal li jikxfu l-għożża li għandna lejn din Ommna tas-Sema!  Il-Banda tagħna stess iġġib l-isem ħlejju ta’ Marija Annunzjata!

Kollox juri l-imħabba li ta’ qabilna kellhom lejn Marija; imħabba li żergħuha fi qlubna u jalla li aħna ngħadduha lil ta’ warajna.  Għax dejjem qisna lil din il-mara bħala omma ħanina, omm twajba, omm mitlufa wara wliedha.  Hekk għamel Dun Karm Psaila fil-versi tiegħu; hekk għandna nagħmlu aħna fil-ħajja tagħna ta’ kuljum.