Diskors dwar Ġuże' Chetcuti poeta

Din huwa d-diskors li qrajt waqt il-Lejla Letterarja ddedikata lil Ġuże' Chetcuti mtellgħa mill-Akkademja tal-Malti u mill-Għaqda Poeti Maltin fir-Razett tal-Markiz fil-Mosta nhar il-Ġimgħa, l-1 ta' Awwissu fis-6.30 p.m.

Ħajr lil Daniel Bezzina għar-ritratt.

Niftaħ bi kliem David Biespiel li ftit tal-jiem ilu (21 ta’ Lulju 2014) ipprova jwieġeb il-mistoqsija “Does poetry matter?”, f’artiklu li deher fis-sit nytimes.com, bl-isem ta’ “Poems Hold the Mysteries of the Present, Dreams of the Future”: “poems [...] help us understand ourselves as a culture”, u iktar ’l isfel, “poetry connects us to our past, and poets unmask both private and civic memories, dreams, and urgencies. By harmonizing the body with the mind, serving both young and old, poetry is a guide to deliver us into a fresh engagement with our inner lives and with modernity.”

Bħala wieħed li ilu jaqra kemm id-dar kif ukoll fil-klassi l-Poeżija Maltija, inkluża dik tal-ewwel nofs tas-seklu 20, għal bosta snin, spiss flimkien mal-istudenti tiegħi nifhem li minkejja li għadda ż-żmien minn mindu għadd ta’ poeżiji nkitbu, hemm messaġġ jew leħen fihom li jakkwista dejjem iktar saħħa saħansitra fil-preżent, meta d-dinja tagħna, inklużi l-Gżejjer Maltin, għaddejja minn tibdiliet kbar. Dan huwa wkoll il-każ tal-versi ta’ Ġużè Chetcuti li fihom hemm bħal leħen li jiġbdilna l-ħin kollu l-attenzjoni biex ma ninsewx l-imgħoddi tagħna u ma nwarrbux dak li ġarrbu missirijietna.

Li għamilt hawn huwa li qbadt ftit poeżiji ta’ Ġużè Chetcuti mill-ktieb IL-POEŻIJI MIĠBURA 1930-2000 (2000) u slitt direttament minnhom biex nagħti eżempji ta’ dan il-leħen widdiebi mill-passat. Versi li jolqtu huma dawn meħuda mill-poeżija Nofs il-Lejl, li kienet tifforma parti mill-ġabra poetika Inżul u Tlajja’ tal-1964. Hawn Chetcuti jikteb:

“Nofs il-lejl:

Sant Anġlu u San Mikiel, bla ħoss u ħajja,

Reqdin fil-fond, u għalxejn qamar imċajpar

Qed jiddi w jitfa’ dawl ħafif,

Jidhru mitlufa f’raqda

Li minnha ma jqumux.” (Poeżiji Miġbura, p. 76)

Lili tolqotni ħafna l-kelma “raqda” li hawn tirreferi għall-fatt li żmien it-taqbid u l-glorja tal-imgħoddi għadda darba għal dejjem. Imma llum tista’ tirreferi wkoll għar-“raqda” li fiha jinsabu xi wħud minnha f’rabta mal-istorja ta’ pajjiżna u mal-għarfien tal-identità tagħna bħala poplu. 

Imma diġà  mis-sena 1945 u qabel dan il-leħen “fakkari” u widdiebi kien preżenti fil-versi ta’ Chetcuti. Hekk f’Villa Rumana (li tifforma parti mill-ġabra Poeżiji tal-1945) huwa jikteb:

“Għadek sabiħa, għadek l-għanja ssamma’

Fuq il-ġwienaħ tas-snin, l-għanja ħemdija

Taż-żmien...

Ismagħha rieġa’ min ġuf il-warrani

  Qawwija dik il-ġrajja...”

L-ewwel strofa hija stedina lill-qarrej biex ma jinsiex dan leħen l-imgħoddi. Imbagħad, lejn l-aħħar, Chetcuti jikteb:

“...nies, nies u nies madwari,

Toroq mimlija ħlejjaq,

Tmasħir u qerq, kulħadd b’għira qawwija,

Iġsma bla ruħ; dan li qed nara dwari.” (PM, p. 119)

Chetcuti jwiddibna li min jinsa l-imgħoddi, bil-ġrajjiet ta’ dmija u glorja, hu “ġisem bla ruħ”. Biex imbagħad ikompli,

“Hekk int, Villa sabiħa,

Tixgħel id-dawl taż-żmenijiet ewliena,

U treġġa’ f’Malta l-jiem ta’ l-isbaħ ġrajja.”

Hawn id-dawl iġib miegħu l-għarfien tal-istorja ta’ art twelidna, kontra d-dlam tat-tnessija u l-apatija.

Mill-istess ġabra – Poeżiji, 1945 – naqraw il-kwartina Dmirek:

“Dmirek li tħobb lil Malta, art twelidek,

Minnha twaħħdet ir-ruħ li tħaddnet miegħek, 

Imma kif tista’ tħobbha meta Lsienha

Int ċħadt u bdilt ma’ lsien li mhuwiex tiegħek?”  (PM, p. 121)

Anki hawn għandna versi li nkitbu fl-ewwel nofs tas-seklu 20 imma s-sens u l-importanza tagħhom jakkwista iktar saħħa llum, u dan mhux biss f’rabta mal-kwistjoni tal-Ilsien Malti.

Fl-istess ġabra naqraw il-poeżija Lil Malta li silta minnha tgħid hekk:

“Fittixt fil-qalb ta’ l-iżmna: rajt mġarrfa

Il-monumenti, il-wirt ta’ ġrajjiet kbar,

Smajt iċanfarni l-leħen ta’ l-imgħoddi

B’qawwa qalila: mill-ħażin għall-agħar.”

Fil-preżent b’xorti tajba m’aħniex neqsin minn monumenti u bosta bini ta’ importanza storika ġie jew qed jiġi restawrat u miftuħ għall-pubbliku biex igawdih. Jien però nistaqsi jekk din hix biss kożmetika? Jekk dan sarx biss għat-turisti jew jekk hux verament qed jgħin lilna l-Maltin, speċjalment lill-ġenerazzjonijiet iż-żgħar, jagħrfu dak li verament huma: poplu żgħir iva, imma b’imgħoddi mill-ikbar li ta’ min niftaħru bih? Forsi l-pjanta hija ċkejkna, bonsaj, imma l-għeruq huma fondi u ġrajjietna bħala poplu jmorru lura sekli twal fiż-żmien. U dan kollu għandu jfakkarna biex ma nintremewx quddiem il-barrani saħansitra fil-preżent. Jintrema biss min m’għandux konjizzjoni jew għarfien tal-istorja u ta’ wirt art twelidu.

Ġabra poetika li għaliha jibqa’ msemmi Ġużè Chetcuti hija Melita Invicta tal-1945. Kif jikteb il-poeta stess f’rabta ma’ din il-ġabra, il-poeżiji f’Melita Invicta “huma dokument tal-aħħar gwerra li jfakkar lill-ġenerazzjonijiet ta’ warajna fiż-żmien l-aktar demmi u ikrah fl-istorja ta’ pajjiżna.” (PM, p. 27) Fil-poeżija Malta G.C. Chetcuti jfakkarna f’“Id-demm ta’ wliedek! It-tiġrif ta’ djarek!/ Il-ħerba, il-qerda, l-mewt, il-ġuħ, il-biża’”, u jispiċċa hekk:

“Il-ġieħ li ksibt jibqa’ jgħix dejjem miegħek,

Ma jmutx mas-snin bla ħajr, bla kliem, bla ħoss: 

Ismek minn ġidd għal ġidd jibqa’ jintiret,

Malta rebbieħa, l-Gżira tal-George Cross.”  (PM, p. 188)

Fil-versi ta’ Chetcuti hemm pont, mela kuntatt bejn hu li qed jikteb fl-imgħoddi u l-ġenerazzjonijiet li għad iridu jiġu. Illum hawn min irid jeqred it-tifkira tal-George Cross minħabba r-rabta mal-idea ta’ Malta maħkuma mill-Ingliżi. Illum il-GC għandu jfakkar fit-tbatijiet li għaddew minnhom u l-qlubija, is-saħħa u d-determinazzjoni li wrew niesna daqs 70 sena ilu! Mela l-GC m’għandux ikun għelm ta’ mistħija jew umiljazzjoni.

Wieħed mis-sunetti miktubin minn Chetcuti matul il-gwerra hu Lill-Qalbenin: hawn naqraw dwar l-eroj li taw ħajjithom għax “Lemħu ’l bogħod id-dija/ tas-sliem u tal-ħelsien tħeġġeġ b’kull ħlewwa.” (PM, p. 208) Dawn huma d-dija, is-sliem u l-ħelsien li qed ingawdu aħna llum f’dan pajjiżna ċkejken, elementi li għandna ngħożżu ladarba l-gwerra mhix limitata għall-imgħoddi u lanqas mhi fantasija, imma realtà kontemporanja u qribna sewwa.

Poeżija oħra li nkitbet matul il-gwerra hi Għamja; inkitbet fl-1942 waqt attakk mill-ajru. L-omm u t-tfalja bintha għamja jitolbu waqt dan il-mument ikrah mistkenna fix-xelter. Twemmin u rebħa fuq l-għadu jimxu id f’id. Chetcuti stess jikteb: “Patrijottiżmu u Reliġjon huma l-ingredjenti ewlenin tal-poeżija li nkitbet tul medda ta’ l-ewwel erbgħin sena” tas-seklu 20. (PM, p. 26) It-twemmin jagħti s-saħħa lil dak li jkun u jwassal għar-rebħa u l-glorja: “Telliefa u msawta, bil-Mewt tiġri wrajhom,/ L-għedewwa dlonk ħarbu mill-art ta’ San Pawl.” (PM, p. 229) U dan biex fl-aħħar Chetcuti jerġa’ jilmaħ “tfal jaqbżu u jilagħbu,/ ... hienja, b’uċuħ daħkanin!” (PM, p. 229) L-hena u l-uċuħ daħkanin issibhom fost poplu li ma jwarrabx ġrajjiet l-imgħoddi ta’ art twelidu u ma jħaddanx it-tnessija. Din it-tnessija twassal biss għal injoranza, dlam, arroganza, ingratitudni u forsi wkoll poplu maħkum mill-barrani mill-ġdid, jew għallinqas nieqes mill-veru ħelsien f’pajjiżu stess.

F’Qatt ma Ninsew (PM, p. 236) Chetcuti jerġa’

“Maltin, ma ninsewx dak id-demm li xerridna,

id-demm illi writna mal-medda taż-żmien”

u

“Maltin, ma ninsewx kemm ġarrabna tbatija,

ġuħ doqna, w mewt rajna mal-leħħa tan-nar,

għax ħrafa jisfaw il-ġrajjiet ta’ qlubija

li ngħidu ’l uliedna fil-ħemda tad-dar!”,

u jispiċċa hekk,

“Tqabadna sa rbaħna: ’mma nżommu fi ħsiebna,

sabiex dik ir-rebħa tkun kbira ’l quddiem

irridu li ngħaddu ’l uliedna, lil ħbiebna

minn id għal id oħra, it-torċa tas-sliem.”

Fuq naħa għandna l-possibiltà ta’ ġrajjiet li seħħew verament li jisfaw ħrafa; fuq l-oħra t-torċa (dawl mill-ġdid) tas-sliem li tgħaddi minn ġenerazzjoni għal ta’ warajha. Din hi l-għażla bejn id-dlam/tnessija u l-dawl/fakra, l-apatija u t-tifkira ħajja tal-glorja tal-imgħoddi, bis-sabiħ u l-ikrah li ġġib magħha.

Fil-ġabra Poeżiji Miġbura 1930-2000 hemm ukoll taqsima jisimha POEŻIJI PATRIJOTTIĊI. Waħda minn dawn hija Swar Ħiemda (p. 375). Hawn naqraw dwar il-wirt storiko-arkitettoniku bħala tifkira ħajja, saħansitra leħen ħaj, ta’ żminijiet glorjużi. Lis-swar Chetcuti jgħidilhom:

“Intom leħen għalina: ħalla ħalla

Jgħaddi l-baħar tas-snin: tibqgħu tfakkruna

Fil-qalb ta’ min, sider ma’ sider tqabad

Mal-ġelledin li ġew biex jeqirduna.”

Poeżija oħra hija Amor Patriae (PM, p. 379), anki din bi twiddiba għalina tal-preżent:

“Tinsiex l-imgħoddi, Malta. Fuq sema blu,

Hemm miktub ir-rebħ li wettqu wliedek.

Tinsiex il-ħila li wrew, it-tiġrib u t-tbatija

Li batew. Kienu huma li ħallewlna l-paċi

Li qed ingawdu llum.

Le, le, tinsiex, Malta maħbuba!”

Intenni, poplu li jagħraf u jibża’ għal ġrajjiet l-imgħoddi t’art twelidu hu poplu b’saħħtu fil-preżent u anki fil-ġejjieni, anki jekk f’konfront ma’ pajjiżi ġara huwa poplu żgħir li jgħix fuq gżejjer daqs nitfa. Dawk ta’ Ġużè Chetcuti huma versi li leħenhom jibqa’ jidwi u jirbaħ il-barriera taż-żmien u tat-tnessija. Huwa l-istess leħen li għandna nisimgħu jiġbdilna l-attenzjoni tagħna kull meta nżuru s-siti storiko-naturali fil-gżejjer tagħna. Huma siti li fihom il-Maltin għexu u ġarrbu esperjenzi differenti, mela fihom hemm għelm li qed jiġi trasmess lilna fis-skiet, sinjali li jgħinuna nifhmu dejjem iktar aħna min aħna bħala poplu u liema huma dawk il-karatteristiċi li jidentifikawna bħala poplu kemm ta’ gżira insulari, imma anki ta’ reġjun jew territorji ħafna ikbar minna, fosthom il-Mediterran, l-Afrika ta’ Fuq u l-Ewropa. Dan jorbot ma’ kliem Chetcuti stess fin-NOTA TAL-AWTUR għall-ktieb Poeżiji Miġbura 1930-2000 li jsostni li fil-versi tiegħu “nsibu wkoll aspetti oħra tal-espressjoni tagħna nazzjonali, kulturali, edukattiva, reliġjuża.” (p. 25)

Lura għal kliem David Biespiel: il-poeżija bħala kuntatt mal-imgħoddi u anki bħala ingaġġ, ġbid ta’ attenzjoni, engagement. Versi bħal dawk ta’ Ġużè Chetcuti – bħal wara kollox versi ta’ bosta poeti Maltin oħra li kitbu fl-istess kuntest soċjali u storiku tiegħu bħal Dun Karm Psaila, patri Anastasju Cuschieri, patri Ġużè Delia, Ninu Cremona, Nikol Biancardi u bosta oħrajn – jinsistu fuq ġrajjiet l-imgħoddi, imma jfakkruna li m’għandniex ngħixu fl-imgħoddi, anzi għandna ngħixu l-waqt preżenti (il-modernity ta’ Biespiel)  konxji tas-saħħa li l-poplu tagħna wera kull meta s-sitwazzjoni talbet hekk. Dawn ta’ Chetcuti huma għalhekk versi li jfakkruna li hekk biss inkunu poplu mqajjem, mhux rieqed u indifferenti, poplu li ma jarmix lilu nnifsu, poplu li ma jħalli lil ħadd, la minn ta’ ġewwa u lanqas minn ta’ barra, jagħmillu l-bżieq fuq imnieħru.

Patrick Sammut

Ħarġa ġdida tar-rivista elettronika IL-PONT

Għadha kemm ħarġet l-edizzjoni ta' Awwissu 2014, ħarġa numru 23 tar-rivista online IL-PONT.
Għal min jixtieq jaqraha jista' jara l-ħolqa: http://www.scribd.com/doc/235905943/Awwissu-2014

LEJLA TA' POEŻIJA FLIMKIEN MA' POETESSA MILL-ITALJA

Nhar il-Ġimgħa, 25 ta' Lulju, fis-7 p.m. l-Għaqda Poeti Maltin tellgħet Lejla ta' Poeżija fis-sala ewlenija tal-Ministeru għall-Edukazzjoni u Xogħol, fil-Furjana. Waqt din il-lejla nqraw poeżiji b'ilsna differenti minn membri tal-Għ.P.M. Iċ-ċentru tal-lejla kienet it-tnedija tal-ġabra ta' poeżiji CON GLI OCCHI DEL CUORE (2014) tal-poetessa Taljana minn Morbegno (Sondrio, Lombardia), Paola Mara De Maestri.

Din hija t-tieni darba li De Maestri pparteċipat f'lejla ta' poeżija mtellgħa mill-Għaqda Poeti Maltin. L-aħħar darba kien fl-2009 fir-Razzett tal-Markiż Tabone, fil-Mosta. Inqrat bijografija qasira tal-poetessa mill-membru u poeta Emmanuel Attard Cassar u aktar tard Patrick Sammut - li kiteb l-introduzzjoni kritika għal dan il-ktieb - intervistaha f'rabta mal-ġabra poetika ġdida tagħha. Preżenti kien hemm ukoll l-artist u għalliem tal-Arti u Storja tal-Arti, Hilary Spiteri, li ħa ħsieb it-tpinġijiet li jakkumpanjaw il-poeżiji ta' De Maestri. Sammut staqsa lil Spiteri dwar din l-esperjenza tiegħu li jittraduċi l-poeżija f'immaġni. Paola Mara De Maestri wieġbet għal numru ta' mistoqsijiet fosthom dwar il-pubblikazzjonijiet tagħha, it-temi li tikteb dwarhom u l-istili li tuża, u qrat ukoll għadd ta' poeżiji mill-ġabra ġdida tagħha.

Waqt il-lejla l-President tal-Għ.P.M., is-Sur Charles Magro, għamel id-diskorsi tal-ftuħ u tal-għeluq, Miriam Ellul, l-URP tal-Għaqda, mexxiet il-lejla, filwaqt li Ray Ellul ipprovda l-intervalli mużikali permezz tal-kitarra. Wara s-serata kien hemm ukoll bibita.

Nota bijografika:

Paola Mara De Maestri hija għalliema, ġurnalista u editriċi tal-folju kulturali u letterarju Bottega Letteraria li joħroġ mar-rivista ’l Gazetin f’Sondrio, fl-Italja ta’ Fuq. Hija parti miċ-Circolo Culturale Filatelico Numismatico Morbegnese (So), u tikkollabora f’rabta mas-sit virtwali Tellusfolio. Hija l-moħħ wara inizzjattivi bħal “Poeti, un premio dalle scuole” u ta’ Konkorsi Nazzjonali u Intenazzjonali tal-Poeżija bħal “Montagna viva” , “Il silenzio della montagna e le voci del mare” (proġett li sar flimkien mal-Għaqda Poeti Maltin),  "Piccolo mondo…antico, presente e futuro di Valtellina, Valchiavenna e del Canton Grigioni”,  u "Ricordi, tradizioni e valori della gente di montagna della Valtellina e della Valchiavenna". Hija l-editriċi ta’ antoloġiji poetiċi bħal “Poeti Lombardi” e "Donne in poesia", f’kollaborazzjoni mad-dar tal-pubblikazzjoni Giulio Perrone. Bħala kittieba ġiet mogħtija rikonoxximent mill-Konkors imniedi mir-Rai "I giovani incontrano l'Europa" (1992), mill-Konkors Nazzjonali "Marcello Landi" (2000) u mill-Konkors Letterarju u Radjufoniku "E il naufragar m'è dolce in questa radio" (2001). Kisbet it-tielet post fil-Konkors Nazzjonali “Città di Imola 2004” u fil-Konkors "Il Natale" (2008). Paola Mara De Maestri kisbet merti oħra f’għadd ta’ konkorsi oħra bejn l-2005 u l-2008.

L-ewwel ġabra poetika tagħha ġġib l-isem ta’ "Dentro la vita" (2001). Is-sena 2004 ġabet magħha l-pubblikazzjoni tat-tieni ġabra poetika tagħha "L'amore parla piano", b’disinni tal-pittriċi Spanjola Mari Carmen Mur. Fl-2008 ippubblikat it-tielet ġabra ta’ poeżiji bl-isem ta’ “Il pane del sorriso”,  u fl-2010 ħarġet ġabra oħra bl-isem "Aquiloni d'argento", maħruġ miċ-Circolo Culturale F/N Morbegnese biex ifakkar il-25 sena ta’ kitba ta’ poeżija min-naħa ta’ De Maestri.

Paola Mara De Maestri kienet diġà mistiedna speċjali tal-Għaqda Poeti Maltin fl-2009 fir-Razzett tal-Markiż.

F’din il-ġabra ġdida tagħha CON GLI OCCHI DEL CUORE t-tema ewlenija hija l-imħabba. L-imħabba tinftiehem bħala ħolqa li tgħaqqad lill-poetessa ma’ missierha u ma’ binha, iż-żewġ persuni li lilhom tiddedika din il-ġabra ta’ poeżiji. Insibu għalhekk anki kuntrasti bħalma huma l-mewt (ta’ missierha) u t-twelid (ta’ binha Goele), waqtiet ta’ swied il-qalb u oħrajn ta’ hena u ferħ. CON GLI OCCHI DEL CUORE tittratta wkoll ir-rabta u sens ta’ kontinwità li jeżistu bejn l-imgħoddi, il-preżent u l-ġejjieni. Dan il-ktieb għandu daħla kritika minn Patrick Sammut u tpinġijiet ta’ Hilary Spiteri.

Rapport tas-serata jidher bit-Taljan fil-ħolqa: http://www.tellusfolio.it/index.php?prec=%2Findex.php&cmd=v&id=17605

Din hi poeżija li nqrat mill-poeta Malti Emmanuel Attard Cassar waqt l-istess serata: 
http://www.tellusfolio.it/index.php?prec=%2Findex.php&cmd=v&id=17607

Fi-ritratti: Il-President tal-Għ.P.M. jindirizza lil dawk preżenti għas-serata; il-qoxra tal-ktieb Con gli occhi del cuore; Patrick Sammut (fin-nofs) jintervista lil Paola Mara De Maestri u Hilary Spiteri.

Lejla letterarja (sajfija) -- Programm: il-Gimgħa l-1 ta’ AWWISSU 2014 fis-7.30pm

POST: fil-bitħa tal-Lending Library fi Pjazza San Franġisk, Victoria

Għawdex (il-bajjiet) fil-Letteratura  -- kitba tal-Kav Joe M Attard: jieħdu sehem Antoinette Grech, M’Louise Attard u Marija Schembri

‘Żerniq’  --  tkanta Mariella Cefai Spiteri

Fil-folla tal-Apsidi ta’ San Lazzru  -- kitba ta’ Joe Camilleri; jaqra l-awtur

Poeżija ta’ Gorg Pisani: jaqra ibnu Paul G. Pisani

‘Inti Djamant: tkanta Josephine Marie Grima

Poeżija: Ix-Xlendi Jgħannilek  --  Ganninu Cremona

‘Il-festa tas-Sokkors 2014’    -  jaqra l-awtur Joe W Psaila

Lil art twelidi Malta: tkanta is-Sopran Rosabelle Pavia

‘Sant’Andrija tax-Xlendi’; ‘il-Bejta tat-Tfulija’ ta’ Dun Gorg Mercieca – Jaqra l-awtur

Mġarr ix-Xini  --  poeżija ta’ Charles Bezzina; jaqra l-awtur

Song:  Deborah C

‘Għawdex gżira ta’ żmien imżewwaq’ ta’ Anton F Attard; jaqra l-awtur

‘Quddiem il-kwadru tal-Madonna tal-Grazzja’ ta’ Patri Remiġio Galea: jaqra l-awtur

Poeżiji ta’  Dr Alfred Grech: ‘Kif tista’; ‘Mhemmx isbaħ mir-riħ fuq!’.

Logħba  -- tkanta Mariella Cefai Spiteri ( il-kanzunetti ta’ Mariella għandhom lirika ta’ Joe Friġġieri u mużika ta’ Charles Camilleri)

                                                                  

Kelmtejn tal-Għeluq  --  George Cassar i/c Libreriji

Dan huwa l-programm tas-Serata Letterarja għal dan iż-żmien tas-sena wara li iktar kmieni kienu saru tliet serati oħra, waħda fl-okkażjoni tal-Milied, oħra fil-Karnival u oħra marbuta mal-Gimgħa Mqaddsa. Imħeġġa mill-preżenza sabiħa ta’ Għawdxin li attendiet fit-tliet okkażjonijiet, l-organizzaturi issa qed jippreżentaw din is-serata għal beraħ tal-bitħa li nsibu wara l-Lending Library ta’ Misraħ San Franġisk Victoria, taħt sema kwiekeb u għall-arja friska billi ninsabu fl-eqqel tas-sajf.  Il-pubbliku huwa mistieden igawdi xi ftit mill-benna u l-ħlewwa tal-kittieba tagħna flimkien ma’ xi ftit noti melodjużi u xarba friska fi tmiem is-serata.  Mela ejjew oqogħdu!

Kav Joe M Attard

Victoria Għawdex

LEJLA TA' POEŻIJA MILL-GĦAQDA POETI MALTIN/ SERATA DI POESIA DALL'ASSOCIAZIONE DEI POETI MALTESI

Nhar il-Ġimgħa, 25 ta' Lulju, fis-7 p.m. l-Għaqda Poeti Maltin se ttella' Lejla ta' Poeżija fis-Sala Ewlenija tal-Ministeru tal-Edukazzjoni u Xogħol f'Beltissebħ. Kulħadd hu mistieden u jista' jaqra kemm poeżiji minn tiegħu jew poeżiji ta' ħaddieħor, b'ilsna differenti.
Matul il-Lejla se tiġi mnedija l-ġabra ta' poeżiji ġdida tal-poetessa Taljana mil-Lombardia (Morbegno), Paola Mara De Maestri, CON GLI OCCHI DEL CUORE. Din mhix l-ewwel ġabra tal-poetessa Taljana li kienet Malta, mistiedna tal-Għ.P.M., f'Awwissu tal-2009 fir-Razzett tal-Markiż fil-Mosta.
CON GLI OCCHI DEL CUORE jiġbor fih 30 poeżija bit-Taljan, għandu daħla kritika minn Patrick Sammut u disinji (inkluża l-qoxra) ta' Hilary Spiteri.

_____________

Venerdi, 25 luglio prossimo, alle 7 p.m., l'Associazione dei Poeti Maltesi organizzera' una Serata di Poesia nella Sala Principale del Ministero dell'Istruzione e del Lavoro a Floriana. Tutti sono i benvenuti e possono anche leggere le proprie poesie o poesie aktrui e in lingue diverse.
Durante questa serata sara' presentata al pubblico la nuova raccolta di poesia della poetessa da Morbegno (Lombardia), Paola Mara De Maestri, CON GLI OCCHI DEL CUORE. Questa non e' la prima raccolta della poetessa che e' stata a Malta nell'agosto del 2009 nel Centro Nazionale di Cultura di Mosta e ospite dell'A.P.M.
CON GLI OCCHI DEL CUORE raccoglie 30 poesie in italiano, ha un' introduzione critica di Patrick Sammut e disegni (inclusa la copertina) di Hilary Spiteri.

Ħareġ in-numru 22 tar-rivista online IL-PONT

Għadu kemm ħareġ in-numru 22 tar-rivista letterarja online IL-PONT (Lulju 2014). Fiha wieħed isib l-Editorjal li jisħaq dwar l-importanza tal-poeżija anki fid-dinja tal-lum, paġni ddedikati lill-aħbarijiet mid-dinja tal-letteratura, poeżiji varji, reċensjonijiet u materjal interessanti ieħor.
Kull min hu interessat jista' jara din il-ħolqa:

http://www.scribd.com/doc/232372481/Il-pont-Lulju-2014

10 snin mill-mewt tal-Fundatur tal-Għaqda Poeti Maltin, Mons. Rev. Amante Buontempo

L-24 ta’ Ġunju 2014 jaħbat l-10 anniversarju mill-mewt tar-Rev. Mons. Amante Buontempo. Huwa twieled l-Isla, fil-15 ta’ Ottubru 1920. Ħa l-ewwel trobbija tiegħu f’Bormla fejn għex ma’ familtu sakemm kellu 18-il sena. Wara marru joqogħdu l-Belt Valletta u waqt il-gwerra fix-Xagħra, Għawdex. Ta’ 14-il sena daħal is-Seminarju u aktar tard studja l-Vatikan. Kien membru tax-Xirka għat-Tixrid tal-Ilsien Malti. Kiteb mijiet ta’ poeżiji bil-Malti, bl-Ingliż u bit-Taljan li bdew jidhru sa mill-1940. Amante Buontempo waqqaf l-Għaqda Poeti Maltin fl-1975 u tagħha kien President għal snin twal. Aktar tard kien ukoll President Onorarju. Il-poeżiji tiegħu dehru f’pubblikazzjonijiet kemm lokalment kif ukoll barra minn Malta. Ironikament il-versi tiegħu ġew apprezzati iktar barra minn xtutna. Xi jgħidu tliet persuni li ħadmu qribu?

Charles Magro (President tal-Għaqda Poeti Maltin) - Mons. Buontempo ħalla din il-ħajja propju f’Ġunju 2004, għaxar snin ilu.  Meta miet kellu 84 sena.  F’ħajtu kellu tliet missjonijiet li kien jaqdi b’passjoni kbira.    L-ewwel missjoni kienet is-Saċerdozju.  Mons. Buontempo kien Qassis li kien iħobb il-Knisja iktar minn kull ħaġa oħra.  Il-Ministeru għalih kellu prijorità assoluta.  Kien bniedem intelliġenti ħafna u għamel żmien jaħdem ukoll fit-Tribunal Ekkleżjastiku.  Ftit snin qabel ma miet inħatar Kappillan tal-Q.T. San Ġwanni Pawlu II, Papa. It-tieni kienet il-familja.  Il-familja numeruża tiegħu kienet magħquda ħafna, u kienu ħafna l-membri li ddistingwew ruħhom f’xi qasam tal-ħajja jew f’ieħor.  Wara l-mewt t’ommu u ta’ missieru baqa’ jgħix m’oħtu, u meta beda javvanza fl-età żewġ ħutu sorijiet telqu l-kunvent biex iduru miegħu aħjar. It-tielet kienet il-poeżija.  Kiteb eluf u eluf ta’ poeżiji  bil-Malti, bl-Ingliż u bit-Taljan.  Dan barra l-proża u xogħlijiet oħra ta’ drama.  Rebaħ għadd kbir ta’ premjijiet u onorifiċenzi.  L-Akkademja tal-Arti u l-Kultura ta’ Taiwan ħatritu Poet Laureate Internazzjonali.  L-Awstralja ħatritu International Bard.  Kien onorat miċ-Ċentru tal-Bijografija Internazzjonali ta’ Cambridge, l-Ingilterra, li ħatru wkoll Deputat Direttur Ġenerali tal-Organizzazzjoni.

Fl-1975 waqqaf l-Għaqda Poeti Maltin, li għadha attiva ħafna sal-lum.  Kien il-President tagħha għal 25 sena, u mbagħad inħatar President Onorarju sakemm miet.  Bil-ħidma sfiqa tiegħu u tad-diversi Kumitati l-Għaqda Poeti Maltin kellha ħafna suċċessi, u rnexxielha xxerred l-imħabba għall-poeżija mal-erba’ rjiħat ta’ Malta u Għawdex, kif ukoll barra minn xtutna.  

Alfred Massa (President Onorarju tal-Għ.P.M.) - Mons. Dr Amante Buontempo u jien konna ilna nafu lil xulxin mis-sittinijiet, imma l-ħbiberija tagħna ssuktat tidħol ’il ġewwa mat-twaqqif tal-Għaqda Poeti Maltin fl-1975. Mons. Buontempo kien bniedem ta’ prinċipju u għat-twemmin li kien jemmen fih kien lest jagħti ħajtu.  Fil-fatt, bata bosta inġustizzji għax wera bil-miftuħ  il-prinċipji tiegħu. Kien jaf tajjeb diversi lingwi b’mod partiklari t-Taljan, l-Ingliż, il-Latin u naturalment il-Malti.  Kellu kuntatti ma’ diversi għaqdiet kulturali barranin; tant, li kien mistiedem jindirzza għal darba, tnejn  il-World Congress of Poets. Il-ħasra hi, li Mons. Buontempo kulturalment kien aktar apprezzat barra minn xtutna milli f’art twelidu; qasma ta’ qalb li ġarrha miegħu fil-qabar. Nittama li llum, għaxar snin wara mewtu, Mons. Buontempo għadu u nittama jibqa’ ħaj għal ħafna u ħafna snin għas-sehem li ta b’risq il-poeżija, b’mod partikulari f’pajjiżna.

 

Emmanuel Attard-Cassar (Membru tal-Għ.P.M.) - Għandi ħafna tifkiriet ta’ Mons. Amante Buontempo. Fis-snin disgħin billi kont għadni ġuvni u kont noqgħod il-Furjana kont inħobb nidħol sal-Belt u kif inkun hemm ngħaddi sa għandu u noqogħdu npaċpċu ftit. Kien bniedem bla kantunieri u kelma jgħidha kif iħossha imma darba qalli li jekk l-argumenti tiegħu jeħduha kontra l-argumenti ta’ ħaddieħor ma jfissirx li hu qed jeħodha kontra ħaddieħor. Kien iħossu bħala dmir li jiddefendi dak li hu jħoss li huwa s-sewwa u qatt ma qagħad lura minn dan. Kien saċerdot u poeta leali għal dawn iż-żewġ vokazzjonijet. Lill-Knisja kien jiddefendiha bi ħġaru u fil-kitba tiegħu kien spiss jesprimi ruħu permezz tal-poeżija.

[3 ġabriet ta' poeżija ta' Amante Buontempo: Mix-Xquq ta' Qalbi (1987); Quid Retribuam? (2000); Si Vis Pacem Cane Semper (1973)]

Ħarġa ġdida ta' IL-PONT

Għadu kemm ħareġ IL-PONT ta' Ġunju 2014, numru 21.

Għal min hu interessat jista' jara din il-ħolqa:

http://www.scribd.com/doc/228446217/Il-Pont-%C4%A0unju-2014

Adieu to Maya Angelou - a poem by Teresinka Pereira

MAYA  ANGELOU

1928 - 2014

              

Hasta siempre, Maya Angelou!

I like to quote your wise words

saying that you encountered

many defeats in life, but each time

your determination was to get up

in order to be bigger, taller, and

more fine, kind, and inclusive...

You are enormous now, Maya Angelou,

because the American People

can stand under your umbrella!

We will never forget your words

for they are good advice!

Death has what life lacks:

a full understanding of life!

You know now that you have crossed

the line between dust and heaven:

Nothing will try to defeat you,

and nobody will live longer

than your immortality...

Long live your soul!

 Teresinka Pereira

L-Għaqda Poeti Maltin u t-tnedija ta' ktieb tal-poeżiji ta’ poetessa mill-Kanada.

 Il-president, Charles Magro, matul id-diskors tal-ftuħ tiegħu.

Nhar il-Ġimgħa, 30 ta’ Mejju, l-Għaqda Poeti Maltin flimkien mal-Faraxa Publishing, tellgħu Lejla ta’ Poeżija u Mużika fis-Sala tal-Konferenzi fil-Ministeru għall-Edukazzjoni u l-Impjiegi fil-Furjana. Waqt din il-lejla ġie wkoll imniedi l-ktieb ta’ poeżiji tal-poetessa Amerikana Sheryll Loeffler, A Land in the Storytelling Sea.

Il-poetessa Sheryll Loeffler (xellug fuq quddiem) u l-poeti u l-pubbliku li attendew

Din ma kenitx l-ewwel lejla tat-tip li l-Għaqda Poeti Maltin tellgħet. Fl-imgħoddi din l-għaqda kellha mistednin poeti barranin bħal Stephen Morris (mir-Renju Unit) u Paola Mara De Maestri, Alberto Figliolia u Clirim Muca (mill-Italja).

Sheryll Loeffler tiffirma kopji tal-ktieb tagħha.

Il-lejla tat-30 ta’ Mejju nfetħet b’diskors mill-president tal-Għ.P.M., Charles Magro. Wara kien hemm ħin biex il-membri u dawk preżenti jaqraw il-poeżiji tagħhom, kemm bil-Malti kif ukoll bl-Ingliż. Aktar tard saret it-tnedija tal-ktieb A Land in the Storytelling Sea. Inqrat bijografija qasira ta’ Sheryll Loeffler minn Miriam Ellul, l-U.R.P. tal-għaqda u l-persuna li mexxiet is-serata. Imbagħad il-viċi-president tal-Għ.P.M., Patrick Sammut, intervista lill-poetessa li kellha wkoll il-ħin taqra għadd ta’ poeżiji minn din l-antoloġija ġdida tagħħa. Il-lejla kienet akkumpanjata mill-mużika ta’ Maria Luana Ellul (kantanta) u Myles Azzopardi (kitarrist) li huma parti mill-Milk Mi rock band.

Sheryll Loeffler intervistata minn Patrick Sammut

Fl-aħħar tal-lejla kien hemm bibita li matulha dawk preżenti setgħu jixtru kopja ta’ A Land in the Storytelling Sea, u jitkellmu mal-poetessa mistiedna li ffirmat kopji tal-ktieb.

Lejla ta' Poeżija u tnedija ta' ktieb ta' poeżiji ta' poetessa mill-Kanada mill-Għaqda Poeti Maltin

L-Għaqda Poeti Maltin, flimkien mal-Faraxa Publications,  nhar il-Ġimgħa, 30 ta' Mejju 2014, fis-7p.m., se ttella' Lejla ta' Poeżija fis-Sala tal-Konferenzi fil-Ministeru tal-Edukazzjoni u Impjiegi fil-Furjana. Il-membri tal-Għaqda huma mistiedna jattendu u jaqraw il-poeżiji tagħhom b’liema ilsien jixtiequ. 

Waqt l-istess Lejla se jitnieda l-ktieb ta' poeżiji, A Land in the Storytelling Sea tal-poetessa mill-Kanada Sheryl Loeffler li se jkollha ħin biex taqra għadd ta' poeżiji minn tagħha u twieġeb għal xi mistoqsijiet. Din il-ġabra ta' poeżiji hija ppubblikata minn FARAXA Publishing.

A Land in the Storytelling Sea se jinbiegħ għal €14.75 waqt it-tnedija u €18.75 mill-ħwienet. Il-ktieb għandu bosta ritratti bil-kulur li jakkumpanjaw il-poeżiji u ntlaqa’ tajjeb ferm minn kull min rah.

Għal kull min hu interessat jaqra intervista mal-poetessa Amerikana mill-Kanada jista’ jara din il-ħolqa: http://faraxabooks.com/2014/05/15/about-sheryl-loeffler/

NARAWKOM HEMM u ġibu magħkom il-poeżiji tagħkom. Wara Sheryl Loeffler tkun qiegħda tiffirma kopji tal-ktieb tagħha. Ikun hemm ukoll bibita.

2 poems by Teresinka Pereira

ABOUT THE NIGERIAN GIRLS

Goodluck Jonathan, President of Nigeria

and head of the Armed Forces, said

on his inauguration May 6th 2010:

"I will devote myself to the service

and well-being of the people of Nigeria."

However, May 2014, an armed command

kidnaped 200 girls from a school

in order to sell them as sex slaves,

as if they were worth less than animals!

The Nigerian President did not consider the girls

as "people" deserving his protection!

We demand that President Goodluck Jonathan

be taken to the International Tribunal

charged as an accomplice of Nigerian terrorists.

We must write protest letters to the

UN High Commissioner for Human Rights

Ms. Margarida Pressburger, at the United Nations:

42nd Street and 1st Avenue / New York, NY / USA

It is a case of humanitarian conscientiouness.

The rescue operation! Let's do it right way!

Teresinka Pereira

MOTHER

A mother is never

sorry for herself.

Her time is infinite

and each instant of dream

is a piece of heaven.

Teresinka Pereira

Lejla ta' Poeżija u tnedija ta' ktieb ta' poeżiji ta' poetessa mill-Kanada.

L-Għaqda Poeti Maltin, nhar il-Ġimgħa, 30 ta' Mejju 2014, fis-7p.m.,  se ttella' Lejla ta' Poeżija fis-Sala ewlenija tal-Ministeru tal-Edukazzjoni fil-Furjana. Kulħadd huwa mistieden u d-dħul huwa b'xejn. Jinqraw poeżiji b'ilsna differenti minn dawn preżenti, fosthom membri tal-Għaqda Poeti Maltin.

Waqt l-istess Lejla se jitnieda l-ktieb ta' poeżiji, A Land in the Storytelling Sea tal-poetessa mill-Kanada Sheryl Loeffler li se jkollha ħin biex taqra għadd ta' poeżiji minn tagħha u twieġeb għal xi mistoqsijiet. Din il-ġabra ta' poeżiji hija ppubblikata minn FARAXA Publishing.
Din hija l-ħolqa tal-video f'rabta mal-ktieb tal-poeżiji u ritratti ta' Sheryl Loeffler:
https://www.youtube.com/watch?v=RZoJnvldf90

Joħroġ IL-PONT ta' Mejju 2014

Għadu kemm ħareġ IL-PONT, rivista letterarja online editjata minn Patrick Sammut. Għal kull min jixtieq jirċeviha b'email jista' jikteb f'dan l-indirizz: sammutpatrickj@gmail.com

Intant l-istess rivista ssemmiet fuq sit virtwali fil-Bosnia-Herzegovina li jieħu ħsiebu l-kittieb u poeta Sabahudin Hadzialic ladarba f'IL-PONT ta' Mejju 2014 hemm inkluża poeżija tal-istess poeta. Ara l-ħolqa: http://sabihadzi.weebly.com/malta-552014.html

Intervistat Carmel Scicluna

1.     Meta u fejn twelidt? Meta bdiet il-ħajra tiegħek biex tikteb?

Twelidt Ħal Qormi fid-29 ta’ Jannar, 1969. Il-ħajra biex nikteb bdiet bikri qatigħ. Ta’ 13-il sena kont naqleb għall-Malti dak li jogħġobni bl-Ingliż, u nieħu gost nipprepara l-komponimenti. Dan l-aħħar, jien u nqalleb f’kabord, sibt ktejba fuq tifel ta’ erbatax-il sena li jkollu ġibda sesswali lejn tifel ieħor. Kont ktibtha fir-Raba’ Sena tas-Sekondarja.

      2.     Fil-qosor: liema huma x-xogħlijiet ippubblikati tiegħek?

Ix-xogħlijiet li ppubblikajt minn buti:

Miktuba max-Xitan (stejjer, 1995); Għall-Imħabba ta’ Lesbjana (stejjer, 1997); In-Nofs Mudlam (rumanz, 2004).  

Ossessjoni (rumanz, 2013) kien ippubblikat mill-Merlin.

Rumanzi li tajt bħala donazzjoni lil-Librerija Ċentrali ta’ Belt is-Sebħ:

Miss Wilma (stejjer, 2011); Lavberds (2012); Barney l-Ispiżjar (rumanz, 2012); Jasmina (poeżiji, 2013).

      3.     Kemm toħroġ l-influwenza ta’ raħal twelidek fil-kitbiet tiegħek?

Raħal twelidi ma tantx nagħtih importanza. Miniex marbut miegħu. Fejn noqgħod hu altament inkwinat u sovrapopolat.  F’In-Nofs Mudlam semmejt Ġnien Santu Kruċ u Ossessjoni hu ambjentat kollu kemm hu n-naħa ta’ San Sebastjan, Ħal Qrmi.

      4.     Kemm huwa importanti l-qari għalik? Liema kittieba Maltin u barranin ħallew marka               solida fuqek?

Il-qari jiswa mitqlu deheb. L-awtur ma jistax jiftaħar li ma jaqrax u jikteb ħafna. Bis-saħħa ta’ Oliver Friggieri bnejt il-librerija tiegħi u ssoktajt nimtela bil-passjoni għall-qari kolt u l-kitba letterarja. Ġorġ Mifsud Chircop kien jikkoreġini u għallimni nikteb sentenza sura ta’ bniedem bil-Malti. Mario Azzopardi kien il-mentor tiegħi fit-tmien snin li kont irrodd sehmi fi Spektrum u Fokus, il-magazins soċjo-kulturali tal-Mument. Achille Mizzi ħalla impatt fuqi fejn tidħol il-poeżija. Kont naqra 60 ktieb kull sena; meta kelli t-tfal żgħar kont naqqast sew mill-qari imma meta tfarfru rġajt bdejt nirranka bħal dari. L-awturi barranin ta’ żgħożiti - Günther Grass, Gabriel Gárcia Márquez, Milan Kundera, Mario Vargas Llosa, Vladimir Nabokov, Salman Rushdie u Carlos Fuentes - b’xi mod jew ieħor influwenzawni żgur għax il-kotba tagħhom kont nikolhom.    

       5.     Fejn tasal l-influwenza ta’ kittieba oħra u fejn tibda l-laqta personali fil-kitbiet tiegħek?

Anton Grasso, l-ewwel awtur Malti li skoprejt meta kont tifel, immarka bil-goff il-juvenilia tiegħi. L-influwenza ta’ Oliver Friggieri titlajja fil-kitbiet ġurnalistiċi tiegħi u fl-ewwel stejjer ta’ żgħoriti li għadhom fil-kexxun.

6.    Bdejt ninfatam qajl qajl mill-influwenzi mal-medda tas-snin. Immaturajt fil-kitba meta qbiżt it-tletin sena tiegħi. Meta qrobt lejn l-erbgħin affermajt l-identita` personali u qtajtha li kien wasal iż-żmien li l-pubbliku jsir jafni aħjar.

Mingħajr kitba u qari tagħtini rasi. It-tnejn huma importanti indaqs. Missieri u ommi kienu bla skola. Ħadd minnhom ma kien iħeġġiġni biex naqra u nikteb meta kont tifel. U safrattant kont inġenninhom biex jixtruli l-kotba. Għadni iffissat. Il-mastrudaxxa bħalissa qed ikabbarli l-librerija tiegħi.

Jien ma sirtx kittieb biż-żmien - twelidt hekk.  

Kont għamilt perjodu twil nesperimenta, nikteb bil-għama u ma nippubblika xejn. Ridt inkun ċert li leħni kien tabilħaqq leħni qabel noħroġ għonqi fis-suq.

Nixtieq għadni naf nikteb bl-istess ħeġġa avventuruża, komika, imqarba u bla rażan ta’ dari imma ż-żmien iddixxiplinani ferm fl-arti tal-kitba.

       7.     Għalik liema hu l-iktar importanti: il-qari jew il-kitba? Għaliex?

L-esperjenzi qarsa, iċ-ċirkostanzi morri, il-mużi tiegħi u l-kotba li qrajt iddeċidew u se jiqbgħu jiddeċiedu n-naħa mudlama f’kitbiti. Hemm misterji li ma tifhimhomx fil-ħajja. Miniex separat, imdawwar bl-imħabba, Alla jagħtini ferħ qaddis il-ħin kollu, kulma mmiss b’idi jsir tad-deheb ... u safrattant fil-qiegħ tal-bir ta’ ruħi hemm niket eżistenzjali kbir, enimmi, dmugħ, xenqa miġnuna għal xiħaġa ogħla minni. Id-dinja nobgħodha għax iżżarma l-misterji. Il-ħajja tal-bnedmin tqabbadni tirja kurżita`. Inħossni aljen f’din is-soċjeta`.  Inġorr fuqi kundanna kafkeska. Fil-periferija. Ma nħobbx nitħallat u nissoċjalizza. Forsi għalhekk għamiltha l-missjoni tiegħi li nagħti vuċi lil min iħossu ħuta barra mill-ilma. 

       8.     Dik tiegħek hi letteratura li tidħol anki fl-iktar irkejjen mudlama tan-natura u l-                          komportament tal-bniedem. Xi tgħid dwar dan?

Meta kelli 13-il sena kont naqra wkoll lil Stephen King għax il-kotba tiegħu l-aktar li kienu jiġu f’idejja. Għalhekk l-ewwel żewġ kotba tiegħi jirriflettu tip ta’ letteratura li tinżel tajjeb man-nies għax divertenti u ‘ħafifa’ imma nieqsa minn dik ir-responsabbilta` lejn is-soċjeta`.

L-Universita` kont fil-Fakulta` tal-Mediċina. Imma moħħi kien dejjem fil-letteratura. Kont ġej u sejjer fl-uffiċċju tal-Prof Friggieri għall-pariri, insegwi x’kien qed jinkiteb bil-Malti, naqra bla nifs u nesperimenta b’diversi stili.

In-Nofs Mudlam jesperimenta b’din li int qed issejħilha ‘letteratura impenjata’. Il-letteratura li tissensazzjonalizza mhijiex ħobż għal snieni. Għadni nemmen wisq f’dik li Sartre isejħilha littérature engagée. 

        9.     Illum inti ppubblikajt kemm proża għall-adulti kif ukoll għaż-żgħażagħ, kif ukoll poeżija.           Liema qasam minn dawn jagħtik l-ikbar sodisfazzjon? Liema jirrikjedi l-ikbar impenn               min-naħa tiegħek?

Insibha diffiċli nwieġbek. It-tliet oqsma jagħtuni sodisfazzjon liemabħalu. Nistħajlek qed issaqsini lil min inħobb l-iktar minn uliedi. Sew fil-poeżija u sew fil-proża adulta u ġovanili  tiegħi hemm moħbijin bosta ħwejjeġ profondi tar-ruħ. It-tliet oqsma jirrikjedu impenji kbar u differenti. Qabel nippubblika nirrevedi kull xogħol sal-punt tal-ossessjoni patoloġika. 

       10.  Kif tista’ titjieb is-sitwazzjoni lokali rigward l-imħabba lejn il-ktieb u l-qari? X’taħseb                dwar dan?

Kif għadni kif issuġġerejt lill-onorevoli Evarist Bartolo fuq FB:  il-politiċi jistgħu jċedu ċappa mill-air-time tagħhom lill-awturi u lill-artisti lokali. Il-mezzi tax-xandir kollha jħallu barxa  mbierka jew misħuta fuq min isegwihom.  Iktar ma jsir riklamar effettiv lill-ktieb iktar se jinqara.  Il-politku jitkellem għall-platea u l-iblah isir iktar iblah; l-awtur jiftaħ ħalqu għax għandu xi jgħid u kapaċi jnaqqas il-bluha. 

       11.  Poplu li ma jaqrax hu poplu dgħajjef u li jista’ jiġi kkontrollat aħjar minn min imexxi. Kif        tirreaġixxi għal dan?

Id-dinja mimlija nies ma taqrax u ma taħsibx. Ħa nġiblek eżempju. Bergoglio laħaq Papa u kulħadd iparla u jgħid tiegħu. Igerbeb iż-żmien u ħadd ma jikkonfondi  li hawn mustaċċuni li janalizzawh  lingwistikament u jsibu xebgħa kontradizzjonijiet, ħofor, ambigwitajiet u tagħlim kontra t-Tradizzjoni fid-diskorsi tiegħu. Il-profeti t’Alla ta’ żmienna jgħidu li hu anti-papa u t-tir tiegħu hu li jkisser il-Knisja ta’ Kristu. Ġurnalisti Kattoliċi Taljani jgħarbluh u jikxfuh! U f’Malta? Pappagalli jirrepetu lill-gazzetti u lill-kapijiet tal-istituzzjonijiet.

       12.  L-assenza tal-kittieb u ħassieb veru  – jew kważi – fuq il-mezzi tal-komunikazzjoni. Xi tgħid        dwar dan?

L-assenza tal-kittieb u tal-ħassieb tinħass sewwa fil-mezzi tax-xandir. M’hawn ideat ġodda ċċirkolati li huma riżultat ta’ ħsieb profond u qari.

Il-mażuni Maltin ixandru ideali mażoniċi mill-oqsma tagħhom u ma jinduna ħadd. Il-politiċi jitmellħu f’wiċċ kulħadd bla biża’ ta’ xejn.  U riħa miżża dejjem tielgħa mill-għadira tal-kompjaċenza u l-platitudnijiet! Il-pajjiż hu mejjet intellettwalment u spiritwalment.   

13. Carmel Scicluna: bħala miżżeweġ u missier, fuq il-post tax-xogħol u bħala passatempi. Xi tgħidilna?

Iż-żwieġ tiegħi għadda minn ħemel taqlib u kemm-il darba wasal fix-xifer imma s’issa l-fidi tiegħi fi Kristu u l-kuruna tar-rużarju salvawh.

Għandi l-kbir għandu 13-il sena u ż-żgħira 8 snin.

Passatempi m’għandix ħin għalihom u nibża’ minnhom għax jisirquli mill-ħin tal-qari u tal-kitba.

U saddadt 20 sena ma’ Tas-Sanita`.   

                                   

ORATORJU ta' Alfred Massa f'Ħal Tarxien u fl-Imdina