L-intervistat (xellug), Dr. Victor Sammut, mal-intervistatur (lemin), Patrick Sammut
BIJOGRAFIJA QASIRA:
Dr. Victor Sammut huwa l-President attwali tal-Grupp Letteratura Maltija li twaqqaf 33 sena ilu. Il-post fejn jiltaqgħu huwa f’Parkville, fl-Awstralja. Dan il-Grupp jorganizza lejliet Maltin ta’ natura mużiko-lettararja, fejn il-kitbiet li jinqraw waqt l-okkażjoni jinġabru wkoll fi ktejjeb bħala tifkira. Illum ftit żgħażagħ huma interessati fil-GLM, anki għax hemmhekk il-Malti huwa lingwa sekondarja. Dr. Victor Sammut huwa wieħed mill-kittieba Maltin li jgħixu l-Awstralja. Bħala professjoni huwa tabib li juża l-Malti mal-pazjenti Maltin. Huwa telaq minn Malta fl-1987. Ħadem 3 snin fi klinika tal-Gvern biex wara fetaħ il-klinika privata tiegħu. Illum għandu 66 sena u jixtieq li xi ħadd joħodlu postu fil-klinika. Fil-poeżija tiegħu x-xjenza tinfluwenzah ħafna, imma juża kliem sempliċi u xejn ikkumplikat. Bil-poeżiji tiegħu huwa jipprova jgħallem u anki jferraħ. Għandu wkoll xi kitbiet ta’ natura spiritwali. Dr. Victor Sammut jiġi regolarment Malta biex jiltaqa’ ma’ ħbiebu tobba, oħrajn mużewmin u bosta oħrajn li kienu l-iskola flimkien.
L-INTERVISTA:
1. Kif tiddeskrivi ruħek bħala bniedem? Kif tgħaddi jum tipiku fil-preżent?
Jiena bniedem sempliċi ħafna, jiġifieri kemm nista’ naħrab il-komplikazzjonijiet fil-ħajja. Kuntent nagħmel dmiri mill-aħjar li nista’, u ngħix ħajja kwieta mal-familja. Inqum kmieni fil-ħamsa u nofs ta’ filgħodu u noħroġ nagħmel viżta jew tnejn fid-djar tal-pazjenti, u nisma’ quddiesa. Imbagħad nibda x-xogħol tal-klinika fid-disgħa ta’ filgħodu. Bejn is-siegħa u s-sagħtejn ta’ wara nofs in-nhar immur niekol, nistrieħ ftit, u nerġa’ nibda l-klinika fit-tlieta biex nispiċċa bejn is-sebgħa u t-tmienja ta’ filgħaxija. Madwar darbtejn fil-gimgħa bejn is-sitta u nofs u d-disgħa ta’ filgħaxija ġie li jkolli laqgħa ta’ aġġornament fil-mediċina, u mbagħad nispiċċa l-jum tax-xogħol billi nagħlaq xi files jew nikteb xi informazzjoni dwar il-pazjenti li nkun rajt matul il-jum. Naturalment ta’ sikwit indum sa tard bil-lejl għax ikun hemm xi emails u xi ittri li jridu jintwieġbu. Ġeneralment immur norqod għal xi l-ħdax ta’ bil-lejl. Nhar ta’ Sibt naħdem nofs ta’ nhar filgħodu, u wara nofs in-nhar nagħmel xi viżti u wara mmur il-quddies ta’ filgħaxija fejn inkanta fil-kor tal-parroċċa. Il-Ħadd filgħodu nisma’ l-quddiesa tat-tmienja, li tkun bil-Malti u li fiha wkoll immexxi l-kant, u nservi ta’ ministru tat-tqarbin. Meta nsib ħin inħobb naqra bil-Malti u bl-Ingliż, u nikteb xi proża jew poeżija skond l-ispirazzjoni jew it-tqanqil tal-muża.
2. X’tiftakar mill-jiem tat-tfulija u żgħożija tiegħek f’Malta?
Jiena kont it-tieni fost ħamest itfal, u missieri kien isiefer ħafna fir-Royal Navy, għalhekk trabbejt viċin ħafna ta’ ommi, u niftaħar ingħid li kont l-iktar qrib lejha fost ħuti. Niftakarha tqum kmieni biex tħejjilna l-kolazzjon għal filgħodu u l-lunch għall-iskola, u rabbietna b’għożża kbira fil-biża’ t’Alla. Minn dejjem kont inħobb nistudja, u kont inħobb neżerċita l-memorja tiegħi, kemm fl-iskola, fejn dejjem ksibt marki tajbin, u anki fil-“MUSEUM”, fejn kont nieħu pjaċir nikkwota l-passi mill-iskrittura, mill-qaddisin, u mil-“leħen il-Maħbub”. Kien fil-“MUSEUM” li bdejt nikteb bil-Malti, b’ħafna żbalji fl-ortografija għall-ewwel. Minn dejjem kont inħobb l-ilsien Malti għax huwa lsien art twelidi, u kont insewwed qalbi li fil-Kulleġġ San Alwiġi, fejn qattajt seba’ snin, ma konniex nistgħu nitkellmu bil-Malti għax riduna nitħarrġu bl-Ingliż. Madankollu kien f’dan il-kulleġġ, taħt it-tmexxija tal-mibki Dun Frans Ċamilleri, li jien tgħallimt kif nikteb il-Malti bis-sens. Kien ukoll f’dan il-kulleġġ fejn kibret fija l-imħabba lejn ix-xjenza u lejn il-kant. Meta kelli ħmistax-il sena kont qed intella’ u nniżżel x’se nagħmel b’ħajti, u kien il-mibki Fr. Emvin Busuttil S.J. li mexxieni spiritwalment u għeni nagħżel bejn is-saċerdozju u l–mediċina. Bil-parir tiegħu, għaraft li ma kontx imsejjaħ biex inkun tabib tar-ruħ, u għalhekk għażilt li nkun tabib tal-ġisem.
Ta’ żagħżugħ kont fil-“MUSEUM” sakemm għalaqt is-sebgħa u għoxrin sena, u għalhekk ma kontx immur dances u ma kontx infittex it-tfajliet, imma kont inħobb naqra u nistudja, nilgħab iċ-ċess, u l-ikbar hobby tiegħi dak iż-żmien kien l-Astronomija. Kont inqatta’ ljieli sħah inħares lejn il-qamar u l-pjaneti u n-nebulae bit-teleskopju li kont bnejt jien stess, u anki kont membru attiv tal-Għaqda tal-Astronomija.
3. Meta bdiet il-ġibda tiegħek lejn il-kitba? Lejn liema ġeneru letterarju inti l-iktar miġbud meta tiġi biex tikteb? Għaliex?
Naħseb li l-ġibda lejn il-kitba nħolqot fija meta kont għadni tifel ta’ xi tnax-il sena mmur il-MUSEUM, kif diġà għidt, u kompliet titrawwem fija fil-kulleġġ San Alwiġi fejn kont nieħu gost nikteb il-kompożizzjonijiet. Kont ukoll bdejt nikteb xi poeżiji ta’ età żgħira, forsi meta kelli madwar ħmistax-il sena. Billi kont inħobb il-kant, speċjalment il-kant tal-quddiesa tal-Ħadd u l-kant tal-Milied, kont inħobb ir-rittmu u t-tqabbil li kont insib fil-poeżija, u anki ktibt xi poeżiji li setgħu jitkantaw fuq il-mużika ta’ kant popolari.
4. Meta ġietek l-idea li temigra lejn l-Awstrajla? Għaliex? Liema bidliet ħassejt l-aktar għall-ewwel?
Jiena qatt ma kelli ħsieb li nemigra, u li ma kienx l-istrajk tat-tobba li kellna Malta mill-1977 sa l-1987 ma kontx niġi l-Awstralja. Wara sitt snin strike marti kienet bdiet tħeġġiġni biex nitilqu u mmorru l-Kanada fejn għandha żewġ ħutha joqogħdu, imma jien żammejt sod u għidtilha li m’għandix inħalli ‘l pajjiżi minħabba strike tat–tobba. Madankollu kont inħossni ninqaras bl-ikrah minn dak li kien qed jiġri madwarna. L-inkwiet, id-dwejjaq u l-mibegħda kienu jinħassu kullimkien. Kulħadd nervuż u mdejjaq, u x-xogħol privat dejjem jonqos billi l-gvern fetaħ il–polyclinics b’xejn għal kulħadd. Kont bdejt ngħallem l-iskola biex nista’ ngħajjex il-familja tiegħi. Meta mbagħad, f’Settembru 1984 (is-sena Orwelljana) kien hemm l-istraġi fil-kurja u fil-qrati, u kellna ngħallmu t-tagħlim tal-iskola fid-djar privati, ħassejt xi ħaġa ċċedi ġo fija, u għamilt riżoluzzjoni li mmur l-Awstralja. Kelli diżappuntamanet kbir meta qaluli mill-“Australian High Commission” li għalxejn nipprova nemigra, għax l-Awstralja ma jridux tobba, imma bqajt nirsisti biex immur, u fl-1986 ġejt l-Awstralja għal xahar, u wara ħafna tkixxif irnexxieli nsib sponsor: Kumpanija tal-Computers li xtaqu joħolqu programm għat-tobba. Dawn għamluli employment nomination jiġifieri applikazzjoni biex jistgħu jimpjegaw xi ħadd minn barra l-pajjiż, għax dak iż-żmien kien hawn nuqqas ta’ programmaturi tal-computers. Bis-saħħa ta’ din in-nominazzjoni rnexxieli nasal l-Awstralja bħala immigrant bil-familja tiegħi, u wara tliet snin studju u l-eżamiijet tal-“Australian Medical Council” irnexxieli nikseb ir-registrazzjoni lokali fil-mediċina.
Għall-ewwel kien hemm diversi tibdiliet li kelli nagħmel kemm fil-ħsieb u kemm fl-għemil. Għalkemm aħna l-Maltin nikellmu tajjeb bl-Ingliż, l-Ingliż fl-Awstralja għandu ħoss differenti u anki vokabularju għalih. Meta tkun marid jgħidu li inti “crook”, kull min tara jissejjaħ “mate” (pronunzjata “mite”), flok “good morning” jgħidu “Good day” (pronunzjata “good die”). Kull mara hija “Sheila”, min ikollu d-deni jgħid li huwa “burning up”, jekk hu mdardar “I feel sick”, jekk se jirremetti “I feel like puking”, jekk ikollu d-dijarea “I have the runs”, u ħafna espressjonijiet u kliem oħrajn li trid iż-żmien biex tidrahom. Hawn ħafna Maltin madwarna, u kotra kbira ta’ Għawdxin, tant li tgħallimt ukoll ħafna espressjonijiet u kliem bil-Għawdxi li qatt ma kont nitgħallimhom kieku bqajt Malta.
5. L-Awstralja kif tinfluwenzak fil-kitbiet tiegħek? U Malta?
Nista’ ngħid li iktar ktibt kemm ili l-Awstralja milli meta kont għadni Malta. F’Malta l-iktar li kont nikteb kien ikun bħala preparament għal xi diskors li kont nagħmel, daqqa fuq suġġetti mediċi u drabi oħra fuq suġġetti spiritwali. Nista’ ngħid li dak iż-żmien iktar kont orjentat lejn id-diskors milli lejn il-kitba. Trid tiftakar li jien għamilt żmien twil, daqqa ta’ għoxrin sena, ngħallem ix-xjenza fl-iskejjel sekondari ta’ Malta, u dan kont nagħmlu waq li kont naħdem ta’ tabib fil-prattika privata, u għalhekk ma kienx ikolli ħafna ħin biex nikteb – dejjem sejjer minn ħaġa għal oħra. Fl-Awstralja l-ħajja nbidlet. Ix-xogħol tal-mediċina jieħu l-ġurnata kollha, u ma għandix ħin biex immur ngħallem fl-iskejjel. Għalhekk intfajt iktar fuq il-kitba u mhux fuq id-diskorsi. Barra minn hekk, meta sirt membru tal-MLG-GLM kelli iktar inċentivi biex nikteb Nista’ ngħid li dawn l-aħħar għaxar snin kienu l-iktar produttivi tiegħi.
6. Inti tabib. Kif tirrikonċilja x-xogħol ta’ tabib ma’ dak tal-poeżija?
B’diffikultà kbira. Jiena naħdem mis-sebgħa ta’ filgħodu sas-sebgħa ta’ filgħaxija, u ta’ sikwit inkompli x-xogħol tal-kitba wara dan il-ħin, kultant sa l-għaxra jew il-ħdax ta’ bil-lejl. Ikolli naħtaf xi ftit ħin ‘l hawn u ‘l hinn biex nikteb xi ħaġa, kultant fil-għaxija, u kultant fil-weekend jew f’xi jum ta’ btala. Il-kitba tal-poeżija titlob l-ispirazzjoni u l-muża, u ma ssirx kif ġieb u laħaq. Meta tiġi xi idea f’rasi, inkun fejn inkun, inħarbex xi ħaġa malajr fid-djarju tiegħi, u mbagħad fil-ftit ħin liberu li jkolli, inkompli nikteb dak li jkun għaddej minn moħħi. Importanti li nkompli nsus wara dik l-idea jew ispirazzjoni kemm jista’ jkun malajr, għax jekk ma nagħmilx hekk għandna mnejn ittir għal dejjem u qatt ma terġa’ tiġi lura. Kultant ix-xogħol tiegħi ikun l-istess ispirazzjoni, bħal per eżempju fil-poeżija u proża M’għandix ħin, u fil-poezija Għandi swimming pool id-dar, fejn nesprimi l-frustrazzjoni tiegħi dwar id-diffikultà li nibbilanċja x-xogħol professjonali, il-ħajja tal-familja, u ż-żmien tal-mistrieħ. Anki biex nikteb din il-kitba ta’ issa kelli nara kif nisraq il-ħin u kelli nqassamha f’diversi partijiet għax it-tul li fiha jirrikjedi ħafna żmien.
7. Qatt ħsibt biex fil-klinika fejn taħdem twaħħal kitbiet minn tiegħek f’notiċe board jew tagħmilhom disponibbli fi ktejbiet għall-pazjenti tiegħek biex jaqrawhom waqt li jkunu qed jistennew? Hawn tidħol l-idea tal-poeżija bħala waqt ta’ serħan mill-problemi ta’ kuljum. Xi tgħid dwar dan?
Qed togħġobni din l-idea, u qatt m’għaddiet minn rasi, forsi għax in-nies li jattendu mhumiex kollha Maltin. Imma naħseb li nista’ nibda nagħmilha, għax madwar sebgħin fil-mija mill-pazjenti huma Maltin u ħafna jħobbu jaqraw bil-Malti. Naf li meta jisimgħu xi kitbiet minn tiegħi fuq ir-radju jiġu jgħiduli kemm ħadu pjaċir bihom. Għalhekk naħseb li żgur jilqgħuhom jekk jaraw kitbiet minn tiegħi fejn jistgħu isibuhom.
8. Naf li l-versi tiegħek fihom tagħlima u xi drabi anki tbissima. Mela bħall-mediċina l-poeżija sservi biex ittejjeb il-pożizzjoni ta’ dak li jkun. Xi tgħid dwar dan?
Dan tassew minnu. Naf li meta t-tabib juri li għandu aspetti oħra f’ħajtu barra l-mediċina, in-nies isiru japprezzawh iktar. Bħal ma għidt hawn fuq, il-pazjenti jieħdu pjaċir jisimgħu qari minn tiegħi fuq ir-radju, u anki jiġu jgħiduli kemm ħadu pjaċir jisimgħu il-quddies meta nkun inkanta fil-kor. Għalhekk naħseb li jagħmel tajjeb it-tabib li juri interessi oħra f’ħajtu barra mill-mediċina. B’hekk ukoll ikun iservi ta’ eżempju tajjeb għall-poplu biex kull min għandu xi talent jużah għall-gid tal-komunità.
9. Dwar liema temi tikteb u liema forom metriċi u prosodiċi tippreferi tħaddem? Għaliex? Xi tgħid dwar il-lingwa li tħaddem fil-kitbiet tiegħek?
It-temi li nikteb dwarhom huma varji – jiddependi dejjem minn xi ħaġa li tolqotni, xi idea li tiġini, xi ispirazzjoni, jew xi ġrajja li tiġri u li nkun nixtieq infakkarha bil-kitba, bħal per eżempju meta nikteb dwar xi żjara li nagħmel, jew xi tagħlima li nixtieq ngħaddi lil ħaddiehor, jew xi ċajta jew ġrajja umoristika li tista’ tferraħ lil ħaddieħor.
Inħobb inżomm ir-ritmu fil-poeżija, biex tinstema’ b’mod li togħġob il-widna, u kemm jista’ jkun nuża versi mqabbla li narahom jintogħġbu iżjed u jiġu milqugħin aħjar mill-membri tal-komunità. L-iktar vers li nuża huwa l-vers tat-tmienja, li narah vers ferrieħi u ħafif biex jinqara, u vers li jintogħġob ħafna. Kemm nista’ nuża lingwa popolari u li tiftiehem minn kulħadd. Wara kollox, l-ikbar u l-ewwel skop tal-kittieb għandu jkun li l-qarrej jifhem dak li jara miktub mingħajr ma joqgħod iħabbel rasu wisq biex jifhem x’ried ifisser il-kittieb. Għalija l-arti għandha tkun espressjoni ta’ sbuħija li jista’ japprezzaha kulħadd, u mhux biss dak li għamel studju speċjali.
10. Hemm kittieba jew poeti Maltin jew barranin li b’xi mod ħallew marka fuq il-kitbiet tiegħek?
Niftakarni naqra r-rumanz Inez Farruġ ta’ A.M. Caruana meta kont nistudja għall-matrikola tal-Malti. Il-Malti tiegħu impressjonani u ħajjarni biex nikteb Malti tajjeb. Dan kien iż-żmien li kont qed nistudja l-Malti taħt it-tmexxija tal-mibki Dun Frans Camilleri, li kellu sistema ħelwa u sempliċi biex tgħin l-ortografija Maltija, li għadni niftakar u nuża sal-lum. Imbagħad hemm kittieba oħra li nammira ħafna, fosthom Dun Karm Psaila, l-avukat Ġorġ Zammit, li niftakru jgħallem San Alwiġi, u Manwel Nikolas Borg, u oħrajn.
11. Int u l-GLM fl-Awstralja. Kemm għandha membri llum? Hemm żgħażagħ fiha? Liema huma l-attivitajiet ewlenin tagħha? Għandha organu tagħha li bih twassal aħbarijiet u ħwejjeġ relatati lil min hu interessat?
Għandna madwar erbgħin membru. Sfortunatament żgħażagħ m’ għandniex. L-attivitajiet huma li niltaqgħu darba fix-xahar fejn kulħadd iġib xi materjal tiegħu jew ta' ħaddiehor biex jaqrah. Darba fis-sena jkollna Lejla-Mużiko Letterarja, għalkemm dan l-aħħar sirna nagħmluha wara nofsinhar biex dawk li jiġu mill-bogħod ma jkollhomx isuqu distanzi twal fid-dlam. Minn żmien għal ieħor nagħmlu Programm Letterarju speċjali bħalma kellna fit-tifkira tal-Isqof Joseph Grech u ta’ Dun Ġorġ Preca. Fil-Milied nagħmlu festin għall-membri, u ġieli nagħmlu laqgħat oħra bal barbecues għall-membri.
Għandna Folju t'Aħbarijiet li joħrog darba fix-xahar fejn fih ikun hemm aħbarijiet li għandhom x'jaqsmu mal-letteratura kemm fl-Awstralja u kemm f'Malta li l-editur jirċievi minn żmien għal żmien.
12. Kemm għandkom kuntatt mal-kittieba u għaqdiet tal-Malti f’Malta? X’jista’ jsir f’dan ir-rigward?
L-editur tal-Folju għandu kuntatt kontinwu ma' kittieba u għaqdiet Maltin bħalma huma l- Għaqda Poeti Maltin, il-Kunsill tal-Ilsien Malti u Poeżija Plus fil-każ ta' għaqdiet, u bħala kittieba spiss jagħmel kuntatt ma’ Patrick Sammut, Sergio Grech, Prof. Oliver Friggieri, Charles Coleiro u ħafna oħrajn.
13. Inħoss li meta tiġi biex tinkiteb Storja tal-Poeżija bil-Malti serja intom il-poeti Maltin fl-Awstralja għandu jkollkom taqsima apposta għalikom. Xi tgħid dwar dan?
Mhix idea ħażina, madankollu naħseb li tajjeb ikun hemm taqsima għall-poeti u kittieba emigranti madwar id-dinja, mhux fl-Awstralja biss.
14. Kif taħseb li tvarja l-poeżija li qed tiktbu intom minn dik li qed tinkiteb Malta?
Naħseb li l-kittieba Maltin fl-Awstralja jikbtu dwar Malta spiss, u b’nostalġija kbira. Jiftakru fi tfulithom f’Malta u joħolmu dwar dawk iż-żminijiet. Jiktbu wkoll dwar suġġetti li jaraw madwarhom: il-kobor tal-pajjiż, il-wesgħat kbar bil-ħaxix u s-siġar, il- ħajja fl-Awstralja, it-tbatija li batew sakemm rabbew għeruq ġodda f’pajjiż ġdid u kbir, u wkoll dwar suġġetti spiritwali u intellettwali.
15. Min huma skond inti l-kittieba Maltin ewlenin (proża u poeżija) tal-lum fl-Awstralja?
Kellna u għandna bosta kittieba Maltin li għamlu isem fil-kitba hawnhekk. Fost dawk li qed niftakar hemm Manwel Nicholas Borg, John Buttigieg, Joe Saliba, Manwel Casha, Fredu Cachia, Lou Drofenik, u Manwel Cassar.
16. Xi tgħid dwar il-Maltin li jagħżlu li jiktbu u jippubblikaw bl-Ingliż?
Ngħid għalija nieħu gost nikteb bil-Malti għax il-Malti huwa lsien art twelidi, u fih ċerta ħlewwa li ma ssibhiex fl-Ingliż. Madankollu, nifhem għaliex hawn kittieba Maltin li jagħżlu li jiktbu bl-Ingliż. Malta hija żgħira, u meta tqabbel mal-miljuni ta’ nies li jiktellmu u jaqraw bl-Ingliż, il ftit mijiet ta’ eluf ta’ Maltin f’Malta u fid-dinja kolla huma bil-kemm jidhru ħdejn dak in-numru kbir ta’ oħrajn. Għalhekk forsi min jikteb bl-Ingliż jista’ jkollu dan il-ħsieb, jiġifieri li l-kitba tiegħu tista’ tinqara minn numru ikbar ta’ nies, u bħallikieku jkollu udjenza ħafna ikbar. Ma jistax jonqos ukoll li fost il-kittieba Maltin emigranti aktarx li hemm ħafna li m’għadhomx jitkellmu bil-Malti, jew li jħossuhom iktar fluwenti meta jiktbu bl-Ingliż.
17. Għandek pjanijiet biex tippubblika xi xogħol minn tiegħek fil-ġejjieni? Liema?
Ili ħafna naħseb biex nippublika l-kitbiet tiegħi f’forma ta’ antoloġija jew sensiela ta’ kitbiet. Bħalma qed tara miż-żmien li ħadt biex inwieġeb għall-mistoqsijiet tiegħek, huwa ż-żmien qasir li żammni lura. Imma nittama li dalwaqt nasal biex nilħaq dan il-għan. Kieku kelli nsib tabib ieħor jew oħra biex jieħdu parti mix-xogħol tiegħi, ikolli iktar żmien biex niddedika għall-kitba u għall-pubblikazzjoni. Bħalma taf, parti mir-raġuni li ġejt Malta f’Ġunju kienet biex insib tabib ħalli jiġi hawn jieħu x-xogħol tiegħi, imma s’issa għadni ma sibt lil ħadd.
Patrick Sammut
POEŻIJI TA' VICTOR SAMMUT:
L-IMSIDA NBIDLET
Mort għal btala f’art twelidi;
Ftit iktar minn ġimagħtejn.
Mort ma’ marti għal Diċembru
U għand ommha qgħadna t-tnejn.
Il-kunjata mill-iMsida,
Raħal ta’ mill-eqdem nett;
Minn qabel il-kavallieri:
Għalhekk mhux post taż-żuffjett.
La semmejt il-kavallieri
Li f’Malta qattgħu tant snin;
Ma ninsewx illi fl-iMsida
Ħallew l-Għajn tal-ħasselin.
Dan il-Għajn ġo wied l-iMsida
Hemm jinsab ippreservat;
Għad fih l-ilma, ċar u ġieri:
Ħasra li ma jużah ħadd!
Fiż-żmien bgħid in-nisa kienu
Jaħslu f’dak l-ilma salmastru:
Jogħorku, jagħasru, waqt li jgħannu
It-tifħir minn tal-Gran Mastru.
Ftit ‘il hemm, knisja qadima
Dedikata ghall-Kunċizzjoni;
Għalkemm żghira, spiss tintuża:
Qrar, quddies, benedizzjoni.
Hemm il-knisja parrokkjali:
Darba kienet fuq il-baħar;
Issa l-moll mexxewh ‘il barra
Sabiex kabbru l-art ‘ir-raħal.
Bini ġdid tela’ bir-radam:
Il-qadim qiegħed jiġġarraf.
Hemm triq wiesgħa flok il-pompa
Fejn il-petrol kien jissarraf.
F’kelma waħda, raħal ċkejken
Issa kiber, żdied, u far:
Żdiedu l-bini u l-vetturi,
Żdiedu t-toroq, nies u djar.
Baqa’ biss problema waħda
Li narawha spiss, kull sena;
Baqgħet tiġri bla ma tonqos
Iktar ma’ r-rahal jinbena.
Meta tagħmel ħalba xita
Fis ifuru l-ilmijiet
Min-Naxxar u Birkirkara
U tal-Mosta in-naħiet.
Għalhekk rajt l-iMsida nbidlet,
Iżda baqa’ t-tifkiriet:
Baqa’ l-Għajn u l-Knisja ż-żgħira
U l-għargħar ta’ triq il-wied.
TERRORIŻMU
Kemm-il darba smajna l-għajta –
Noqtlu f’isem Alla l-Kbir -
Nagħmlu gwerra, mewt lill-għadu,
Neqirdu kemm żghir, kemm kbir.
Noħolqu gwerra qaddisa………
Imma din kontradizzjoni -
Ir-raġuni ma tridx forza,
Ma trid ebda konvinzjoni.
“Ħobb lil Alla qabel kollox”
Hekk għallimna il-Mulej
Dan kien l-ewwel amar tiegħu
L-ewwel wieħed minn fost tnejn.
Imbaħhad qal “it-tieni jixbhu,
ħobb lil għajrek bħalek sewwa,
Ukoll l-għadu, ħobbu u qimu
Istmah dejjem bħal ta’ ġewwa”.
Mela kif jazzarda l-bniedem
Fl-isem t’Alla u bla ħsieb xejn,
Jeqred eluf ta’ nnoċenti
Fosthom trabi ta’ l-idejn?
Alla żgur ma jridx mibegħda,
Irid maħfra u mhux tpattija
Mel’ għaliex inqabbżu ‘l Alla
Għaliex din l-ipokrisija?
Lilu ngħidu, biex jaħfrilna
Kull filgħodu fit-talb tagħna,
U jekk naħfru ‘l min hu ħati
Hekk huwa wkoll jagħmel magħna.
Il-kelmiet “gwerra qaddisa”
Huma farsa fl-espressjoni
Il-qdusija ġġib l-imħabba
Mhux il-qtil u d-distruzzjoni.
U t-theddid, kliem ta’ vendetta,
M’għandhomx post fir-reliġjon
Iktar u iktar meta ġejja
Mill-mexxejja tan-nazzjon.
Mexxej tali li jinqeda
Bl-isem t’Alla biss għall-ħsara
Tilef għaqlu u tilef rasu
Ħlief vendetta mhuwiex jara.
Dan mhuwiex ekonomista
Mhux nażista jew faxxista
Lanqas sempliċi razzista…..
Dan jissejjaħ - TERRORISTA.
Ma sabu mkien.
Tfal għand in-nanna
das-semm lili jnessiha
