1. X’tahseb dwar l-importanza li l-kittieb/poeta jsemma lehnu rigward il-qirda tal-ambjent naturali?
Hu dmir tal-awturi li jitkellmu, mhux biss dwar il-qirda tal-ambjent, imma dwar dak kollu li jikkomprometti l-gustizzja u dak kollu li jikkorrompi u joqtol l-ispirtu. L-ambjent ghandu jkun mifhum f’dimensjoni wiesgha, ibda mill-isfregju fiziku tal-pajjiz u spicca fil-korruzzjoni ta’ valuri estetici jew kriterji ta’ gharfien kritiku. F’dan is-sens, nghidu ahna, il-korruzzjoni fil-media ghandha tkun miggielda bla heda. Qeghdin nghixu l-epoka tas-sensazzjonalizmu rhis u c-cinizmu tal-ispettaklu reality, fejn persuni vulnerabbli qed ikunu esposti ghall-beneficcju uniku tas-suq selvagg.
2. X’tifhem b’involviment politiku min-naha tal-kittieb/poeta? Ghandu l-kittieb/poeta jghaddi l-hsieb politiku tieghu lil min imexxi lil pajjizna permezz ta’ vrusu?
Il-kittieba m’ghandhomx jabbandunaw l-arena tad-diskors pubbliku. L-aqwa esponenti tal-letteratura internazzjonali jaghtu ezempju klassiku ta’ dan l-impenn. Ghandi f’mohhi lil Garcia Marquez, Dario Fo, Josè Saramago jew Harold Pinter, ilkoll rebbieha tan-Nobel. L-awturi jridu jkunu l-fanali u l-interlokuturi tal-poplu. Jekk ma jitkellmux, isiru irrelevanti u jisfaw ikkundannati biex ikunu “studjati” biss fl-iskejjel ghal ezamijiet formali u superficjali. Il-letteratura ghandha tkun bil-wisq aktar inciziva minn hekk u nqis li l-kittieb ghandu jaccetta r-responsabbiltà tal-lotta politika. Ghandu jgieghel lill-politiku jhossu skomdu u irritat fejn mehtieg.
3. Semmi aspett kurrenti li jolqtok u jgaghlek tikteb llum?
Lili jolqtuni hafna aspetti tal-hajja kwotidjana. U tolqotni l-ahbar barranija. Il-kitba hi attività tal-mument, imma r-ramifikazzjonijiet taghha jibqghu. L-isfida hi kif tikkompressa daqstant emozzjonijiet u ansjetajiet, u kif taghtihom legittimità wiesgha tant li jibqa’ jkollhom resonanza.
L-esperjenzi kollha ghandhom il-potenzjal li jkunu ttrasformati f’poezija jew f’generu iehor. In-natura essenzjali tal-kitba kreattiva ghandha x’taqsam mat-trasformazzjoni tas-sors/sustanza primarja u mbaghad, mal-konnettività mal-qarrejja. Jekk tfalli din il-fazi tal-ahhar, tkun falliet il-kitba. Tkun tilfet kull forza.
4. Il-kittieb/poeta jixtieq ir-rispett min-naha tal-poplu. Imma qabelxejn dar-rispett ghandu jigi mill-istess kittieba/poeti kollegi tieghu. Kif tirreagixxi ghal dan?
F'Malta dejjem kien hawn certi nicec letterarji u f'certi waqtiet storici l-awturi kienu nfirdu anki fuq il-medium lingwistiku. Ghandi f'mohhi, nghidu ahna, il-mod ta' kif kienu mifrudin il-letterati ta' zmien Dun Karm, bil-pro-Taljani fuq naha u dawk favur il-Malti fuq in-naha l-ohra. Kienet inholqot l-istess firda fis-snin Sittin, b'uhud bhal Guzè Aquilina jehduha kontra l-moviment tal-poezija l-gdida. L-aktar ezempju recenti ta' din il-firda letterarja, sehh sewwasew lejlet li Malta dahlet fl-Unjoni Ewropea bhala membru shih. Grupp sostanzjali ta' awturi Maltin hargu "halfa" kontra d-dhul ta' Malta fl-Unjoni, ghaliex sostnew li Malta kienet se titlef l-identità kulturali taghha. Ironikament, bid-dhul ta' Malta fl-Unjoni Ewropea, tqieghed fuq il-mappa Ewropea, ufficjalment, l-ilsien Malti, bi gzuz ta' zghazagz Maltin u anki awturi stabbiliti bhal Marshall u Calleja, isibu mpiegi tajbin bhala tradutturi ma' istituzzjonijiet Ewropej.
In-nuqqas ta' rispett lejn l-awturi hu wkoll sintomu tan-nuqqas ta' rispett li jezisti f'certi oqsma lejn il-lingwa indigena. Minhabba ragunijiet socjali, anki fl-università ghadek tiskandalizza ruhek tisma' tahlita assurda ta' Ingliz medjokri u Malti mkisser. Quddiem din is-sitwazzjoni, l-awturi lokali huma jew passivi inkella indiffrenti. Hu bhala ezempju l-kaz ta' meta gie f'Malta dan l-ahhar Roberto Benigni, biex jirrecita lil Dante. Benigni kien staqsa lill-udjenza jekk Dante qattx kien inqaleb bil-Malti u xi erbgha min-nies fis-sala laqilqu li tezisti traduzzjoni. Kemm mill-awturi hargu jipprotestaw li hadd ma kien gharraf lill-kommedjografu famuz Taljan li kemm Serracino Inglott kif ukoll Palma kienu ilhom li qalbu d-Divina Commedia ghall-Malti. Din il-qaghda bierda tal-awturi tikkundannahom ghall-irrelevanza socjo-politika, b'mod li l-letteratura Maltija tilfet ir-relevanza socjali u poltika taghha u donnha qed tezisti biss biex tkun studjata ghall-ezamijiet.
Irrid nghid ukoll li bhalissa qed ikun ippubblikat certu blaff ghal skopijiet populisti u/jew sensazzjonalisti. Minhabba l-pubblicità li qed tinghata lil dawn ix-xoghlijiet f'certi crieki, il-letteratura lokali qed tkun assocjata wkoll fil-percezzjoni pubblika mal-vulgarità, il-banalità u l-bassezza. Anki hawn, qed jiddominaw biss il-kriterji tas-suq, bil-komplicità ta' strutturi li qed "jippremjaw" il-medjokrità anki ufficjalment, u b'hekk jikbru l-irjus.
5. X’tahseb dwar l-importanza tal-Istorja f’rabta mal-kuntest attwali ta’ Malta fl-Ewropa, imma anki f’rabta mad-dhul kontinwu f’pajjizna tal-immigranti irregolari mill-Afrika ta’ Fuq?
Jien nemmen fid-diversità, fatt li hu mseddaq ukoll mill-vizjoni Ewropea. Jien ma naghmilx differenza dwar il-lewn tal-gilda, ghax marbut mal-lewn tal-gilda hemm il-varjetà rikka ta’ kulturi ohra, forsi aktar pristini u aktar genwini. Din ir-rikkezza ghandha x’taqsam mal-universalità u kull artist nifhem li ghandu jkollu tieqa miftuha berah biex jivvalorizza l-kollezzjoni vasta tal-kontenut etniku u t-tonalitajiet intriganti taghha. Jekk le, dak ikun artist pjuttost mijopiku li qed jillimita lilu nnifsu.
Hu dmir tal-awturi li jitkellmu, mhux biss dwar il-qirda tal-ambjent, imma dwar dak kollu li jikkomprometti l-gustizzja u dak kollu li jikkorrompi u joqtol l-ispirtu. L-ambjent ghandu jkun mifhum f’dimensjoni wiesgha, ibda mill-isfregju fiziku tal-pajjiz u spicca fil-korruzzjoni ta’ valuri estetici jew kriterji ta’ gharfien kritiku. F’dan is-sens, nghidu ahna, il-korruzzjoni fil-media ghandha tkun miggielda bla heda. Qeghdin nghixu l-epoka tas-sensazzjonalizmu rhis u c-cinizmu tal-ispettaklu reality, fejn persuni vulnerabbli qed ikunu esposti ghall-beneficcju uniku tas-suq selvagg.
2. X’tifhem b’involviment politiku min-naha tal-kittieb/poeta? Ghandu l-kittieb/poeta jghaddi l-hsieb politiku tieghu lil min imexxi lil pajjizna permezz ta’ vrusu?
Il-kittieba m’ghandhomx jabbandunaw l-arena tad-diskors pubbliku. L-aqwa esponenti tal-letteratura internazzjonali jaghtu ezempju klassiku ta’ dan l-impenn. Ghandi f’mohhi lil Garcia Marquez, Dario Fo, Josè Saramago jew Harold Pinter, ilkoll rebbieha tan-Nobel. L-awturi jridu jkunu l-fanali u l-interlokuturi tal-poplu. Jekk ma jitkellmux, isiru irrelevanti u jisfaw ikkundannati biex ikunu “studjati” biss fl-iskejjel ghal ezamijiet formali u superficjali. Il-letteratura ghandha tkun bil-wisq aktar inciziva minn hekk u nqis li l-kittieb ghandu jaccetta r-responsabbiltà tal-lotta politika. Ghandu jgieghel lill-politiku jhossu skomdu u irritat fejn mehtieg.
3. Semmi aspett kurrenti li jolqtok u jgaghlek tikteb llum?
Lili jolqtuni hafna aspetti tal-hajja kwotidjana. U tolqotni l-ahbar barranija. Il-kitba hi attività tal-mument, imma r-ramifikazzjonijiet taghha jibqghu. L-isfida hi kif tikkompressa daqstant emozzjonijiet u ansjetajiet, u kif taghtihom legittimità wiesgha tant li jibqa’ jkollhom resonanza.
L-esperjenzi kollha ghandhom il-potenzjal li jkunu ttrasformati f’poezija jew f’generu iehor. In-natura essenzjali tal-kitba kreattiva ghandha x’taqsam mat-trasformazzjoni tas-sors/sustanza primarja u mbaghad, mal-konnettività mal-qarrejja. Jekk tfalli din il-fazi tal-ahhar, tkun falliet il-kitba. Tkun tilfet kull forza.
4. Il-kittieb/poeta jixtieq ir-rispett min-naha tal-poplu. Imma qabelxejn dar-rispett ghandu jigi mill-istess kittieba/poeti kollegi tieghu. Kif tirreagixxi ghal dan?
F'Malta dejjem kien hawn certi nicec letterarji u f'certi waqtiet storici l-awturi kienu nfirdu anki fuq il-medium lingwistiku. Ghandi f'mohhi, nghidu ahna, il-mod ta' kif kienu mifrudin il-letterati ta' zmien Dun Karm, bil-pro-Taljani fuq naha u dawk favur il-Malti fuq in-naha l-ohra. Kienet inholqot l-istess firda fis-snin Sittin, b'uhud bhal Guzè Aquilina jehduha kontra l-moviment tal-poezija l-gdida. L-aktar ezempju recenti ta' din il-firda letterarja, sehh sewwasew lejlet li Malta dahlet fl-Unjoni Ewropea bhala membru shih. Grupp sostanzjali ta' awturi Maltin hargu "halfa" kontra d-dhul ta' Malta fl-Unjoni, ghaliex sostnew li Malta kienet se titlef l-identità kulturali taghha. Ironikament, bid-dhul ta' Malta fl-Unjoni Ewropea, tqieghed fuq il-mappa Ewropea, ufficjalment, l-ilsien Malti, bi gzuz ta' zghazagz Maltin u anki awturi stabbiliti bhal Marshall u Calleja, isibu mpiegi tajbin bhala tradutturi ma' istituzzjonijiet Ewropej.
In-nuqqas ta' rispett lejn l-awturi hu wkoll sintomu tan-nuqqas ta' rispett li jezisti f'certi oqsma lejn il-lingwa indigena. Minhabba ragunijiet socjali, anki fl-università ghadek tiskandalizza ruhek tisma' tahlita assurda ta' Ingliz medjokri u Malti mkisser. Quddiem din is-sitwazzjoni, l-awturi lokali huma jew passivi inkella indiffrenti. Hu bhala ezempju l-kaz ta' meta gie f'Malta dan l-ahhar Roberto Benigni, biex jirrecita lil Dante. Benigni kien staqsa lill-udjenza jekk Dante qattx kien inqaleb bil-Malti u xi erbgha min-nies fis-sala laqilqu li tezisti traduzzjoni. Kemm mill-awturi hargu jipprotestaw li hadd ma kien gharraf lill-kommedjografu famuz Taljan li kemm Serracino Inglott kif ukoll Palma kienu ilhom li qalbu d-Divina Commedia ghall-Malti. Din il-qaghda bierda tal-awturi tikkundannahom ghall-irrelevanza socjo-politika, b'mod li l-letteratura Maltija tilfet ir-relevanza socjali u poltika taghha u donnha qed tezisti biss biex tkun studjata ghall-ezamijiet.
Irrid nghid ukoll li bhalissa qed ikun ippubblikat certu blaff ghal skopijiet populisti u/jew sensazzjonalisti. Minhabba l-pubblicità li qed tinghata lil dawn ix-xoghlijiet f'certi crieki, il-letteratura lokali qed tkun assocjata wkoll fil-percezzjoni pubblika mal-vulgarità, il-banalità u l-bassezza. Anki hawn, qed jiddominaw biss il-kriterji tas-suq, bil-komplicità ta' strutturi li qed "jippremjaw" il-medjokrità anki ufficjalment, u b'hekk jikbru l-irjus.
5. X’tahseb dwar l-importanza tal-Istorja f’rabta mal-kuntest attwali ta’ Malta fl-Ewropa, imma anki f’rabta mad-dhul kontinwu f’pajjizna tal-immigranti irregolari mill-Afrika ta’ Fuq?
Jien nemmen fid-diversità, fatt li hu mseddaq ukoll mill-vizjoni Ewropea. Jien ma naghmilx differenza dwar il-lewn tal-gilda, ghax marbut mal-lewn tal-gilda hemm il-varjetà rikka ta’ kulturi ohra, forsi aktar pristini u aktar genwini. Din ir-rikkezza ghandha x’taqsam mal-universalità u kull artist nifhem li ghandu jkollu tieqa miftuha berah biex jivvalorizza l-kollezzjoni vasta tal-kontenut etniku u t-tonalitajiet intriganti taghha. Jekk le, dak ikun artist pjuttost mijopiku li qed jillimita lilu nnifsu.
Ara s-sit: www.marioazzopardi.com
No comments:
Post a Comment