AĦMED. L-ILSIR LI JSIR EROJ: Patrick Sammut jintervista lil George A. Said-Zammit

1.      Aħmed. L-Ilsir li Jsir Eroj huwa l-iktar rumanz reċenti tiegħek. Meta u minn fejn twieled?

L-Istorja ta’ pajjiżna hi wisq għal qalbi! Wara l-pubblikazzjoni ta’ żewġ rumanzi oħra (Is-Saltna li Jmiss u Emilia), ħassejt li l-perjodu tal-Kavallieri wkoll għandu x’joffri bħala bażi għan-nisġa ta’ rumanzi storiċi. Din id-darba għażilt storja bbażata fuq episodju li forsi ftit li xejn hu magħruf magħna l-Maltin: il-Konfoffa tal-Ilsiera, ġrajja li seħħet fi żmien il-Gran Mastru Pinto fl-1749. Kont ili ngħarbel kif ġrajja ftit li xejn magħrufa tista’ sservi bħala sfond b’saħħtu għal ġrajja fittizja iżda interessanti. Wara li komplejt nirriċerka dan il-perjodu partikolari, u b’mod espliċitu dan l-episodju, ħassejt li għandi l-ingredjenti kollha meħtieġa biex ninseġ il-ġrajja tar-rumanz. U b’hekk nista’ ngħid li twieled ir-rumanz Aħmed – L-Ilsir li Jsir Eroj. Ġaladarba r-riċerka inkun għamiltha kif suppost, dan jgħinni biex il-ġrajja rakkuntata tinkiteb mingħajr skossi żejda. Dan ir-rumanz bdejt niktbu fl-2017 u temmejt niktbu din is-sena stess (2018).

 2.      Semmi tnejn jew tliet temi li tittratta f’dan ix-xogħol narrattiv ġdid tiegħek.

Ir-rumanz fih diversi temi kuntrastanti. Pereżempju, insibu li Aħmed minn kmandant ta’ xini Ottoman – x’aktarx wieħed mill-iktar imriekeb importanti tal-Imperu Ottoman fis-seklu tmintax – kien spiċċa lsir taħt idejn il-Kavallieri. Naraw hawnhekk is-sens ta’ rabja, ta’ frustrazzjoni u ta’ vendetta li fl-ewwel parti tar-rumanz Aħmed kellu kontra l-Kavallieri. U lil dan, miskin, ma nagħtuhx tort! Kellu karriera navali twila warajh, kellu bosta titli u unuri li ngħata mis-Sultan Ottoman innifsu u kellu wkoll futur quddiemu għax kien għadu żagħżugħ. Imma naraw tul ir-rumanz kif ir-rabja tinbidel għal sens ta’ paċi fil-qalb u l-frustrazzjoni bil-mod tinbidel f’opportunitajiet ġodda fil-ħajja ta’ Aħmed. Minħabba f’hekk il-vendetta ma tibqax tirrenja f’moħħ u qalb dan l-ilsir. Anzi, bil-kuntrarju, naraw kif bil-mod il-mod Aħmed jispiċċa biex isir eroj ta’ Malta u ħabib tal-Kavallieri. B’mod ironiku, min kien qabdu bħala lsir u biddilu ħajtu ta’ taħt fuq, spiċċa sar l-ikbar alleat tiegħu.

 Tema oħra li tispikka fir-rumanz hija dik tal-imħabba, mibnija fuq il-fiduċja, ir-rieda tajba u l-onestà. Aħmed mhux biss isir iħobb tfajla u jiżżewwiġha, imma l-istess sid l-ilsir, is-Sur Cesare, kien sar iħobb lil Aħmed daqslikieku kien ibnu stess. Il-fiduċja li Cesare ta lil Ahmed kienet x’aktarx ingredjent kruċjali għaliex dan warrab minn qalbu s-sens ta’ vendetta u ddeċieda li jagħmel l-aħjar li jista’ minn ħajtu fiċ-ċirkustanzi l-ġodda li sab ruħu fihom meta spiċċa lsir hawn Malta.

 Temi oħra li nsibu fir-rumanz huma dawk tal-ġustizzja soċjali, il-klassi soċjali, l-importanza tar-reliġjon fis-soċjetà Maltija tas-seklu tmintax, kif ukoll id-determinazzjoni u l-qlubija.

 3.      Dan mhux l-ewwel xogħol narrattiv ippubblikat tiegħek. Kif ivarja Aħmed. L-Ilsir li Jsir Eroj minn kotba oħra li diġà ppubblikajt?

Personalment inħoss li dan ir-rumanz mhux biss huwa itwal minn Emilia u Is-Saltna li Jmiss, iżda huwa wkoll aktar matur. Dan huwa t-tielet r-rumanz li qed nippubblika. Nemmen li hemm aktar maturità fil-ħsieb, fil-lingwaġġ u l-espressjoni, kif ukoll fil-mod kif tiżvolġi n-narattiva.

 Ivarja wkoll għaliex bħala sfond jintuża perjodu differenti. Filwaqt li l-ġrajja ta’ Is-Saltna li Jmiss isseħħ fl-aħħar parti tal-perjodu Aragoniż u fl-ewwel perjodu tal-Kavallieri f’Malta, u l-istorja ta’ Emilia sseħħ fi żmien it-Tieni Gwerra Dinjija, il-ġrajja ta’ Aħmed isseħħ f’perjodu u kuntest storiku differenti, kif semmejt aktar ’il fuq.

 Irrid ngħid ukoll li l-ġrajja ta’ Aħmed hija differenti minn tat-tnejn l-oħra għaliex għalkemm għandek ġrajja ta’ mħabba, l-eżitu ta’ kull ġrajja hija differenti kompletament.

 4.      Għal min huma mmirati r-rumanzi/xogħlijiet tiegħek? X’tip ta’ feedback ikollok mill-qarrejja?

Ir-rumanzi tiegħi huma mmirati għal kull min iħobb jaqra bil-Malti, l-ilsien sabiħ tagħna. Inħoss li l-Malti li nuża la huwa sempliċi żżejjed u lanqas hu akkademiku. Għaldaqstant, nemmen li r-rumanzi tiegħi jistgħu jinqraw mit-tfal, miż-żgħażagħ, kif ukoll mill-adulti, minkejja l-livell ta’ edukazzjoni tagħhom. Il-feedback li jkolli huwa ġeneralment wieħed pożittiv, tant illi ż-żewġ rumanzi li ppubblikajt qabel intagħżlu biex jinqraw anke fuq ir-radju, xi ħaġa li jiena tant apprezzajt. Ħaġa oħra li jgħiduli hija kemm ikunu riċerkati r-rumanzi tiegħi. Irrid nagħmilha ċara, iżda, li r-rumanzi tiegħi mhumiex kotba tal-Istorja. Għalkemm dejjem nuża sfond storiku, il-ġrajja li nirrakkonta hija msejsa fuq ġrajjiet u personaġġi storiċi mħallta ma’ oħrajn fittizji.  Kieku kelli nuża biss ġrajjiet u personaġġi storiċi nkun qed nillimita ruħi ħafna fin-nisġa ta’ narattiva interessanti u dinamika.

 5.      Kif jintrabtu flimkien l-istudji tiegħek fl-Arkeoloġija u fl-Istorja, ix-xogħol tiegħek u l-kitba fittizzja?

Naħseb li din hija taħlita ta’ diversi elementi. Irrid ngħid li l-istudji tiegħi f’universitajiet differenti kienu dejjem fl-Arkeoloġija u l-Istorja. Iżda rrid ngħid ukoll li meta dħalt l-Università ta’ Malta fl-1987 jien kont bdejt nistudja l-Malti, lingwa li tant inħobb. Ir-rumanz, b’mod partikolari, huwa ġeneru ta’ letteratura li huwa għal qalbi wisq. Dejjem emmint li l-istudji fl-Arkeoloġija u l-Istorja setgħu jservu bħala bażi tajba biex permezz tagħhom inkun nista’ nesperimenta bil-lingwa Maltija, u b’mod partikolari fil-letteratura Maltija. Tant hu minnu li fit-tliet rumanzi li ppubblikajt diġà nagħmel diversi referenzi indiretti għar-riċerka dottorali tiegħi, pereżempju meta niddeskrivi d-djar, is-soċjetà Maltija f’epoki differenti, il-klassi soċjali, l-ekonomija, eċċ. Irrid intenni wkoll li, għalkemm aktar tard (fl-1988) jien kont ħallejt l-istudji tiegħi fil-Malti biex minflok nispeċjalizza fl-Arkeoloġija u l-Klassiċi, bqajt dejjem ngħożż il-Malti u l-letteratura Maltija.

 6.      Messaġġ qasir tiegħek lill-ġenerazzjoni żagħżugħa rigward il-qari, il-ktieb u l-letteratura?

Il-messaġġ tiegħi liż-żgħażagħ – anke bħala edukatur għal kważi 30 sena, huwa wieħed: komplu għożżu l-qari, minkejja l-lingwa, minkejja t-tul u minkejja s-suġġett. Il-qari huwa importanti għaliex mhux biss huwa passatemp u jgħinek tistrieħ u tirrilassa, imma huwa wkoll għodda importanti li permezz tagħha titgħallem ħafna affarijiet ġodda. Jgħinek ukoll tikteb u tesprimi ruħek aħjar. Il-qari jservi wkoll ta’ arrikkiment fil-lessiku li nużaw fil-kitba, barra li jgħin fil-grammatika ta’ lingwa partikolari. Hija skuża li wieħed jgħid li m’għandux ħin jaqra. Fil-verità kieku kellna nikkontrollaw ftit aktar l-użu tal-midja soċjali, żgur nsibu iktar ħin biex naqraw. 

Inħeġġeġ ukoll liż-żgħażagħ biex mhux biss ikomplu jaqraw, imma wkoll biex jiktbu u jesperimentaw ruħhom bil-kitbiet innovattivi tagħhom.