Intervistata l-Prof.ssa Rena Balzan

1. X’tahseb dwar l-importanza li l-kittieb/poeta jsemma lehnu rigward il-qirda tal-ambjent naturali?

Jien nahseb li l-poeta awtentiku jkun qrib hafna tan-natura u fit-tajjeb jew fil-hazin ikun ispirat minnha. Ma jistax poeta jara l-qirda tal-ambjent naturali u ma jhoss xejn; qisu ma gara xejn. M’ghandix dubju li l-kittieb/poeta awtentiku jsemma’ lehnu, u ghandna hafna kitbiet u poeziji dwar in-natura u l-isfregi taghha. Il-problema hi li kitba ta’ din ix-xorta mhux dejjem tinghata l-importanza li jixirqilha.

2. X’tifhem b’involviment politiku min-naha tal-kittieb/poeta? Ghandu l-kittieb/poeta jghaddi l-hsieb politiku tieghu lil min imexxi lil pajjizna permezz ta’ vrusu/il-kitba tieghu?

Nixtieq naghmilha cara li fl-opinjoni tieghi l-politika mhix hobz ghal snien kulhadd. Anzi hawn kittieba u poeti li tilfu kull fiducja fil-genwinita' tal-politika u m’ghandhom l-ebda interess li jinvolvu ruhhom fiha. Jekk imbaghad inqisu l-politika fis-sens wiesa' tal-kelma, meta kittieb/poeta jesprimi b’qawwa l-hsieb tieghu u jippubblikah permezz ta’ vrusu/il-kitba tieghu, ikun qed jaghti kontribut politiku mhux biss ghall-prezent izda wkoll ghall-gejjieni. Il-hsieb tieghu ma jghaddihx biss lil min imexxi lil pajjiz, izda jghaddih lil kulhadd u b’hekk jista' jinfluwenza hafna individwi b’opinjonijiet u ideali differenti. Il-kelma miktuba hija qawwa kbira fiha nnifisha ghax ghandha l-potenzjal li tinfirex fejn qatt ma mar min kitibha u tibqa' anki meta jigi nieqes min kitibha.

3. Rigward l-involviment “politiku” (anki fis-sens wiesa’) tal-kittieb, tahseb li dan isir ahjar u hu iktar effettiv permezz tal-proza jew tal-poezija?

Kemm il-proza kif ukoll il-poezija jistghu jkunu effettivi hafna. Billi f’xi pajjizi bhal Malta tidher iktar popolari l-proza milli l-poezija, allura forsi l-hsieb jista’ jitwassal ahjar permezz tal-proza. F’pajjizi bhal Malta, fejn il-qari ma tantx jiehu prijorita', jidhirli li l-ikbar impatt fil-prezent immedjat jista’ jsir bil-kitba gurnalistika.

4. Semmi aspett kurrenti li jolqtok u jgaghlek tikteb llum?

Meta nitkellmu fuq l-ambjent, irridu nqisu wkoll l-ambjent psikologiku li noholqu fir-relazzjonijiet ta’ bejnietna u maghna nfusna. Aspett kurrenti li jolqotni hafna huwa l-isfruttament taz-zghazagh mis-socjeta', hafna drabi ghall-qligh tal-flus minn fuq dahar min hu inqas matur u allura izjed vulnerabbli. Ma’ dan l-aspett, ghax forsi wkoll parti minnu, tolqotni l-manipulazzjoni tal-valuri li jiggebbdu 'l hemm u 'l hawn bhal bicca chewing gum.

5. Il-kittieb/poeta jixtieq ir-rispett min-naha tal-poplu. Imma qabelxejn dar-rispett ghandu jigi mill-istess kittieba/poeti kollegi tieghu. Kif tirreagixxi ghal dan?

M’ghandix dubju li l-kittieba/poeti ghandhom jirrispettaw lil xulxin qabel jesigu xi rispett min-naha tal-poplu. Min hu kittieb/poeta awtentiku m’ghandux ghalfejn jibza’ minn kittieba/poeti ohra ghaliex huwa originali u fid-dinja tal-originalita', fejn il-varjeta' tiddomina, hemm post ghal kulhadd. Imbaghad iz-zmien huwa l-aqwa mhallef li jiddeçiedi minn hu tassew awtentiku, ghax imnebbah, u min mhux.

6. X’tahseb dwar l-importanza tal-Istorja f’rabta mal-kuntest attwali ta’ Malta fl-Ewropa, imma anki f’rabta mad-dhul kontinwu f’pajjizna tal-immigranti irregolari mill-Afrika ta’ Fuq?

L-istorja ta’ pajjizna l-hin kollu tinbidel, jew ahjar tkompli tinbena mal-medda tas-snin. L-importanti li nibzghu ghall-identita' taghna ghax jekk ma nibzghux ghaliha ahna, hadd m’hu se jibzghalna ghaliha. Jehtigilna nghixu r-realta' ta’ gzira kbira fl-istorja, izda limitata fid-daqs li ma tistax terfa' pizijiet hafna ikbar milli tiflah. Jekk inkunu rrispettati ta’ li ahna, u nahseb li dan irridu nahdmu kontinwament ghalih, inkunu nistghu naghtu l-kontribut validu taghna ghal ghixien ahjar u mhux biss f’dan il-kontinent.

7. Inti tikteb kemm rumanzi kif ukoll poezija. Ghandek xi progetti letterarji godda ghall-gejjieni?

Il-poeziji qatt ma nippjanahom. Jigu ghal gharrieda bhal berqa u sakemm niktibha, poezija ma thallinix bi kwieti. Jekk imbaghad, minhabba xi esigenzi ohra, ninjoraha tassew, nitlifha u x’aktarx li qatt ma jerga' jigini n-nebh taghha. Rigward ir-rumanzi, inkun nehtieg hafna hin fuq medda twila ta’ xhur. Biex nikteb rumanz gieli hadt bejn sena u erba' snin. Billi bhalissa mhabbta hafna fil-qasam xjentifiku, fil-prezent m’ghandix progetti mmedjati ta’ kitba ta’ proza, izda ghandi kemm-il idea tberren f’mohhi ghal meta xi darba nsib ic-cans.

Is-siluwett tieghek

Siluwett ta’ sigra kbira
iswed, majestuz, sieket…
fl-isfond
ix-xemx tizreg
f’ghodwa sajfija.

Siluwett ta’ hsibijieti
tqal u mghagglin…
fl-isfond
in-nisga ta’ hajti
mrikkba fuq iz-zmien miftum
mill-istaguni.

U f’dawn is-siluwetti
msensel ma’ kull liwja taghhom
is-siluwett tieghek, mahbub
f’mohhi.


Rena Balzan