Friday, June 24, 2016

Jitkellem Charles Magro f'intervista tal-2008

Intervista li jiena kont għamilt lil Charles Magro fis-sena 2008 u li kienet dehret fil-Paġna Letterarja ta' IL-ĠENS ILLUM:

(Charles Magro: 26 ta' Settembru 1943 - 24 ta' Ġunju 2016)

Ara wkoll: http://ghpm.blogspot.com.mt/2016/06/charles-magro-1943-2016.html

M.               Meta, u fejn, twelidt?

T.                  Meta missieri, Victor,  iżżewweġ lil ommi, Ċettina, il-Gwerra kienet fl-eqqel tagħha, 1941.  Missieri kien Steward fin-Navy Ingliża, u kien stazzjonat Kalafrana.  Għalhekk, ommi u missieri marru joqogħdu Birżebbuġa, fejn twelidna jien u oħti, Marion.  Jien twelidt fis-26 ta’ Settembru 1943, u oħti sena warajja.  It-tnejn tgħammidna fil-parroċċa ta’ San Pietru. 

Missieri kien minn Bormla, u ommi mill-Birgu.  Ma tantx domna Birżebbuġa, għax malli twelidt jien missieri daħal jaħdem id-Dockyard, u morna noqogħdu Bormla, fejn għexna sakemm jien kelli xi tlettax-il sena.  Bormla twieldu oħti Mary Grace u ħija Paul.

Minn Bormla morna l-Isla, u jien għext hemm sakemm iżżewwiġt lil Monica, imwielda Tanti, minn Ħal Tarxien, fl-24 ta’ Diċembru 1972.

Mill-erbat aħwa jien biss iżżewwiġt.  Fil-familja tagħna kellna ħafna xebbiet u ġuvintur li ma żżewġux.  Monica u jien kellna tifla waħda, Lorraine, illum miżżewġa lil Michael, mill-Qrendi, u għandhom tifel, Matthias, li għandu ħames snin.

Sa tliet snin ilu konna għadna familja sħiħa.  Binti għamlet lil missieri u ommi bużnanniet.  Iżda fil-31 ta’ Jannar 2004 mietet ommi, u fis-17 ta’ Awwissu 2007 miet missieri.  It-tnejn mietu ta’ 88 sena.

M.               Meta bdejjt tinnamra mal-poeżija, u liema kienet l-ewwel poeżija li ktibt?

T.            Nistqarr li l-poeżija kienet iddejjaqni, u rari kont naqraha, anqas fil-gazzetti fejn kienet tkun xi drabi ppubblikata.  Jista’ jkun li ħtija ta’ dan hu l-fatt li fl-iskejjel tagħna konna niġu mġiegħla nistudjaw il-poeżiji bl-amment.  Jekk l-istudent ma kienx ikun kapaċi jdaħħal il-poeżija f’moħħu kien jiġi mġiegħel jikkopja l-poeżija għal xi għoxrin darba.

            Bdejt nieħu gost nisma’ l-poeżija tinqara, imbagħad, u nistudjaha bis-serjetà, matul il-Kors tal-Baċellerat fl-Università.  Wieħed mill-għalliema tagħna kien il-Profs. Franco Lanza, li lil Dante kien jirreċtah.  Saħħritni ukoll il-poeżija ta’ Giacomo Leopardi, tant li uħud mill-poeżiji tiegħu kont naqrahom kuljum qabel norqod.

Il-Profs. Oliver Friggieri, imbagħad, għallimni nħobb dak li hu Malti permezz tal-poeżija tal-Poeta Nazzjonali Malti Dun Karm Psaila.  Permezz tal-poeżija ta’ Dun Karm tgħallimt infittex it-tweġibiet għall-mistoqsijiet tal-ħajja fl-għeruq ta’ l-identità Maltija.

Bdejt nikteb il-poeżija tard ħafna fil-ħajja.  Niftakar li l-ewwel tliet poeżiji li ktitbt talbuhomli l-mexxejja tal-Għaqda Poeti Maltin biex inkun nista’ nsir Membru tal-Għaqda.  Dawn il-poeżiji ġew iġġudikati li kellhom ċertu livell, u għalhekk ġejt aċċettat fl-Għaqda.  Dan kien fl-1983, u mill-ewwel inħtart Segretarju tal-Għaqda Poeti Maltn, u għadni nżomm din il-kariga sa llum.

Dawk l-ewwel poeżiji li ktibt kienu tajbin biżżejjed biex ġew tradotti għall-Ingliż min-Nutar, Poeta, Prożatur u Politiku, Dr. Vincenzo Maria Pellegrini, u sabu ruħhom f’Antoloġija ta’ Poeżiji: A Poetic Galaxy, ippubblikata mill-Għaqda Poeti Maltin fl-1983.

M.               X’tip ta’ poeżija tikteb?

T.            Dawk l-ewwel tliet poeżiji li kitbt għamluli kuraġġ kbir, u sa llum akkumulajt għadd sabiħ ta’ poeżiji li ktibt jien matul is-snin.  Għalkemm għadni ma ppubblikajtx ktieb ta’ poeżiji, ħafna minn dawn il-poeżiji dehru f’diversi antoloġiji, rivisti u gazzetti, kemm Malta kif ukoll f’pajjiżi oħrajn.  B’uħud minnhom irbaħt għadd ta’ Premjijiet ukoll.

            Togħġobni ħafna l-lirika.  Fil-lirka nitfa’ dak kollu li hu personali.  Fil-versi nħossni nistrieħ, għax fihom inferra’ dak li nħoss u li m’inix kapaċi nesprimi meta nkun iffaċċjat bin-nies.

            Nikteb ukoll poeżiji b’tema reliġjuża, b’mod speċjali fuq il-Madonna.  F’dan ġejt irpirat mill-Poeta Patri Anastasju Cuschieri, Patri Karmelitan, li lill-Madonna ddedikalha versi mill-isbaħ.  Illum, lil Patri Anastasju żgur għaddejtu mill-għadd ta’ poeżiji tiegħu fuq il-Madonna; fuq il-livell letterarju ma’ nafx.  Inħalli lil ħaddieħor jiġġudika; għalkemm darba ġiet imqabbla poeżija tiegħi ma’ waħda minn tiegħu, u qaluli li s-sentimenti fil-poeżija tiegħi għandhom livell artistiku ogħla minn dak imħaddem fil-poeżija tiegħu.

Ktibt ukoll ħafna innijiet  li ġew immużikati.  L-Innu tal-Fgura, li jindaqq f’kull manifestazzjoni organizzata mill-Kunsill Lokali, hu wieħed minnhom.  Dan ġie mmużikat għall-Kor u għall-Banda minn Patri Mario Enriquez, O.Carm.

Poeżiji oħrajn tiegħi ktibthom għal ċerti anniversarji, jew huma marbutin ma’ ċerti avvenimennti li ġraw f’Malta u ukoll fix-xenarju internazzjonali.  B’dan il-mod, bil-poeżija tiegħi ikkommemorajt il-gwerra fis-Serbja, it-traġedja f’Beslan, u l-massakru ta’ l-istudenti fi Tienanmen.

M.               B’liema ilsna tikteb?

T.            Naturlament, il-preferenza tiegħi tmur għall-Malti, li studjajt ukoll fil-livell terzjarju fl-Università.  Imbagħad, nikteb ukoll bit-Taljan.  B’din il-lingwa jien kont naqla’ l-ħobżna ta’ kuljum, billi għallimtha f’kull livell ta’ l-iskejjel tagħna, u ukoll lill-adulti u lil żgħażagħ ta’ l-istudji ogħla.  Għandi ukoll xi poeżiji bl-Ingliż, li jogħġbuni ħafna.

M.               Int ħdimt ukoll ħafna fit-traduzzjoni; x’tikkummenta?

T.            Matul il-Kors fl-Università l-Profs. Oliver Friggieri għallimna l-importanza tat-traduzzjoni.  Meta l-metodu tat-tagħlim tal-lingwi fl-iskejjel tagħna kien differenti, jien kont ngħallem lill-istudenti kif jittraduċu mit-Taljan għall-Ingliż, jew kuntrarju.  Għalhekk inħossni mħarreġ sewwa biex inwassal xogħlijiet letterarji Ingliżi, Taljani u Franċiżi bil-Malti, biex min m’hux komdu jaqra b’dawn il-lingwi jkun jista’ jduq mis-sbuħija u l-għerf li jittrasmettu l-kapulavuri fil-lingwi li semmejt.

It-traduzzjoni hi arti minnha nnifisha. Min jittraduċi, filwaqt li ma jistax jevita milli jitfa’ ċerti personaliżmi fix-xogħol tiegħu, jeħtieġ joqgħod attent li ma jitbiegħedx wisq mis-sustanza tax-xogħol li jkun qed jittraduċi.  Dan hawn min hu kapaċi jagħmlu b’mod ammirevoli, biex it-traduzzjoni tasal sal-livell tal-kapulavur oriġinali.  Biex dan isir, min jittraduċi jeħtieġ li jkun familjari mhux biss max-xogħol oriġinali, iżda ukoll mal-kittieb innifsu, ma’ xogħlijietu u mal-kwalità ta’ ħajja u ambjenti li kien, jew għadu, jgħix fihom il-kittieb tax-xogħol li jkun qed jittraduċi.

M.               Temmen li l-poeżija għandha jkollha messaġġ?  X’taħseb fuq Art for Art’s sake?

T.            Il-Profs. Oliver Friggieri u oħrajn jemmnu li l-poeżija ideali hi dik li tixbah lin-noti ta’ sinfonija: ħsejjes imqegħdin ħdejn xulxin bis-sens u b’ċerta ħila, li meta wieħed jismagħhom jitfgħuh f’dinja oħra.  Dan ifisser li l-arti m’għandhiex għalfejn ikollha messaġġ, basta taħsad b’mod pjaċevoli lil min hu espost għaliha.

Din l-idea hi mħaddna ukoll mill-astrattisti, mill-pitturi tal-popart, mill-poeti ermetiċi.  Iżda jien insostni li anki pittura astratta tittrasmetti messaġġ.  L-arti kollha, inkluża l-poeżija, tittrasmetti messaġġ.  Id-differenza bejn il-poeżija ‘moderna’ u dik ‘tradizzjonali’, barra mill-istil u l-estetiżmu, hi li l-messaġġ li tittrasmetti l-poeżija tradizzjonali jkun fil-wiċċ, u allura jiftihem malajr, filwaqt li fil-poeżija u fl-arti kollha moderna wieħed irid jagħmel ċertu sforz u jqiegħed l-arti f’kuntest biex il-messaġġ jiċċara.
Hemm modi diversi kif joħroġ il-messaġġ.  Jista’ jinstab fl-istil; jista’ jinstab fit-tema; jista’ jinstab fil-ħsejjes tal-versi, mogħtija mir-rima jew mir-ritmu.  Il-qarrej, jew is-semmiegħ, jista’ jsib il-messaġġ tal-poeżija fis-sentimenti li jitfa’ fil-versi tiegħu l-poeta.

M.               X’importanza għandhom il-Konkorsi u l-Antoloġiji tal-poeżija?


T.                  Il-poeżija ma tinkitibx għall-Konkorsi; iżda l-Konkorsi huma manifestazzjoni glorjuża tal-poeżija.  Xejn xejn, jagħtu stampa tal-livell ta’ poeżija li tkun qegħda tinkiteb fil-kontemporanjetà.  Il-konkors jista’ ukoll jagħti indikazzjoni ċara ta’ kemm il-poeti kontemporanji huma impennjati fil-ħajja ta’ kuljum.  Jista’ ukoll iservi ta’ xprun biex tinħareġ fil-beraħ il-poeżija moħbija, li minnha nemmen li teżisti ħafna, fi djarji, fil-kxaxen ta’ skrivaniji.

L-antoloġiji, imbagħad, jissodisfaw ix-xewqa tal-poeta, jew tal-kittieb, biex jippubblika x-xogħlijiet letterarji tiegħu, u biex jikkomunika mal-poplu.  Ilum, aktar mil-lbieraħ, l-ispejjeż tal-pubblikazzjoni jaqtgħu qalb kulħadd.  Għalhekk, ħafna huma dawk li jippubblikaw il-poeżiji tagħhom f’antoloġiji b’xogħlijiet minn aktar minn poeta wieħed, biex almenu jinqasmu l-ispejjeż.  Hawn ukoll il-qarrej, jew l-istudjuż, jista’ jsib spektrum wiesa’ tal-poeżija li tinkiteb illum, u jkunu jistgħu jitqabblu l-livelli letterarji, l-istili, it-tematika, u elementi oħajn.

M.               X’inhu r-rwol tal-Għaqdiet letterarji f’Malta.

T.            Hawn Malta, għaċ-ċokon ta’ Gżiritna, għandna għadd mhux ħażin ta’ Għaqdiet letterarji.  Uħud minnhom għandhom tradizzjoni ta’ għexieren ta’ snin u storja prestiġġjuża ħafna.  Iżda llum mhux kollha huma attivi bl-isess mod, u kważi lkoll kemm huma jitħabtu mhux ftit biex jirreġistraw membri ġodda.

Li dilettant tal-letteratura ikun membru f’Għaqda hu dejjem tajjeb, għax hemm isib ma’ min jaqsam l-ideat tieħgu  u l-għajnuna meħtieġa biex jiżviluppa t-talent tiegħu f’xi qasam ta’ l-arti  li jħossu miġbud l-aktar lejh.  Hi sfortuna kbira li mhux l-Għaqdiet Letterarji kollha joffru dan il-forum.  Uħud jużaw l-Għaqdiet bħala tarġa li tgħinhom jitilgħu ‘l fuq  u meta jilħqu l-quċċatta jabbandunaw lill-Għaqda u jibdew jaqdfu għal rashom.  Billi s-suq Malti hu żgħir, ħafna drabi dan jissarraf fi ġlieda kontinwa biex wieħed ibiegħ l-arti tiegħu lill-akbar għadd ta’ nies possibbli.  U dan la jagħmel tajjeb lill-Għaqdiet u anqas lill-arti.

Ħafna drabi l-istess nies huma membri ta’ diversi Għaqdiet.  B’eżempju ngħidlek li, filwaqt li jien is-Segretarju tal-Għaqda Poeti Maltin, jienu koll membru tal-Għaqda tal-Malti (Università) u ta’ l-Akkademja tal-Malti.  U hawn ħafna bħali.  Dan jista’ jkun ta’ vantaġġ jekk fl-aħħar l-Għaqdiet Letterarji kollha jiddeċiedu li jaħdmu flimkien.  L-Għaqda Poeti Malitn ma nafx kemm-il tentattiv għamlet biex dan iseħħ.  Ġieli rnexxielna norganizzaw attivitajiet ma’ xi Għaqda oħra, Iżda uħud mill-Għaqdiet jippreferixxu jaħdmu għal rashom.

M.               Kif inhi r-relazzjoni bejn il-kittieba Maltin , u kif tista’ titjieb?

T.            L-ewwelnett trid issir distinzjoni bejn il-kittieba stabbiliti, li xogħolhom jinħataf malli jitqiegħed fis-suq, u l-kittieba li għadhom kif bdew jippubblikaw xogħlijiethom.  Is-suq Malti hu żgħir wisq, u l-poplu Malti m’hux poplu li jaqra, għalkemm f’dawn l-aħħar snin is-sitwazzjoni tjiebet xi ftit

Jien nagħmel mat-tieni kategorija ta’ kittieba.  Uħud mill-kotba li ppubblikajt tqassmu b’xejn għax kienu ffinanzjati minn Għaqdiet volontarji, u dak li daħal minnhom mar għall-benefiċenza.  B’hekk il-kopji ta’ dawn il-pubblikazzjonijiet marru kollha.

Pubblikazzjonijiet oħra għad baqa’ minnhom xi kopji, u r-raġuni prinċipali hi li s-suq ma jiflaħx iktar minn elfejn kopja.

Imbagħad, hemm il-problema tal-pubblikaturi.  Ħadd ma jlumhom milli jidħlu għal pubblikazzjonijiet li l-kitteba tagħhom huma magħrufa biżżejjed biex il-pubblikazzjoni trendi.  Iżda xi drabi dan jagħmel ix-xogħol tal-kittieba li għadhom jibdew diffiċli ħafna.

Jekk nieħdu s-sitwazzjoni reċenti, mill-ftit esperjenza li għandi nista’ ngħid li l-aktar li jimxu huma l-kotba għat-tfal, għax għal dawn il-qari hu bżonn.  L-aħħar ktieb għat-tfal li ppubblikatli l-Malta Union of Teachers, bl-isem: “Dawra Ma’ l-Ewropa bl-Istejjer”, inħatatf kollu f’erbat ijiem!

L-ikbar problema li jippreżenta s-suq hi għall-kotba tal-poeżija.  M’hemmx għalfejn wieħed jidħol fir-raġunijiet għal dan, għax jafhom kulħadd.  Hi ħasra li l-gost li tagħti l-poeżija mhux irrikonoxxut b’mod universali.  Wieħed mill-għanijiet tal-Għaqda Poeti Maltin hu propju li tifrex l-imħabba għall-poeżija fost il-poplu.  Qegħdin naħdmu ħafna għal dan il-għan, u kultant nagħmlu ukoll ftit kuraġġ, għax kulfejn immorru n-nies juruna li ħadu gost b’dak li noffrulhom.

M.         Xi tgħid fuq l-importanza tal-Qari?


T.                  Niftakarni naqra mindu bdejt l-iskola.  Dan l-aħħar il-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb nieda kampanja : Ħu Ktieb Miegħek Ħdejn il-Baħar.  Jien dan ili nagħmlu mindu kelli xi sitta/seba’ snin.  Niftakar li l-iskola, waqt il-break, li fi żmieni kien ikun twil mhux ħażin, kont immur il-librerija ta’ l-iskola u naqra ktieb sħIħ.

Barra minhekk, kont naqra b’sens kritiku, biex nifhem sewwa x’inkun qed naqra.  Meta fil-klassi l-għalliem kien jistaqsi min se jaqra, sħabi tal-klassi kienu jippuntaw subgħajhom lejja, għax bil-mod li kont naqra bih jien kien jifhem kulħadd.

Dak iż-żmien kont naqra l-kotba l-aktar popolari, bħal The Water Babies, ta’ Charles Kingsley, Ivanhoe ta’ Sir Walter Scott, Robinson Crusoe, ta’ Daniel Defoe, A Journey to the Centreof the Earth, il-kotba ta’ Enid Blyton, u oħrajn bħalhom.  Meta kbirt, imbagħad, bdejt nippreferi kotba awtobiografiċi jew biografiiċi.  L-għixien f’kuntesti differenti dejjem affaxxinani, u f’dawn il-kotba, aktar milli kif bena l-karriera tiegħu l-protagonista, jinteressani kif kien jgħix hu u n-nies ta’ żmienu.

M.         X’kienu l-attivitajiet tiegħek matul ħajtek?

T.                  L-attività prinċipali tiegħi kienet dik ta’ għalliem.  Bdjet lfpiskjjel primarji tal-Gvern, u komplejt fl-iskejjel sekondarji, fejn kont ngħasllem it0-Taljan.  MAurfl iż-żmien li kont ngħallem kont ukol għal xi żmien Guidance teacher u, għal żmien konsiderevoli, Teacher Librarian.  Għallimt ukol it-Taljan fl-Akademja taklpUlizija u fl-Iksola ta’ l-International Tourism Studies.  Barra minhekk, kont Page setter u Script Marker fl-eżamijiet pubbliċI u fis-Secretarial School.  Għallimt ukol it-Tlajn fis-Società Dante Alighieri, fjen kont ukoll ViċI President, u fl-Evening Calsses tal-Gvern.

Wara l-ħin ta’ l-iskola, imbagħad, jien kelli ħajaj oħra f’Gaħqdiet Volontarji, l-aktar tal-KInisja.  Fil-Parroċċa tal-Fgura gamilt 13-il sena Chairman tal-Kunsill pastorlai Parrokkjali.  Bħala tali nista’ ngpġid li kemm ili noqgħġod f’dan ir-raħl kelli seem f’dak kollu li sar fih, ukoll gġax ħdimt id f’id mal-Kunsill Lokali, mal-Każini tal-Pariti PolitiċI u mal-Każin tal-banda.  Dan kllu gġenni nkun viċin in-nies il-ħin kollu, u gpġasndi s-sodisfazzjon li ħdimt kem għall-ġid spiritwali kif ukoll għal dk tmeporali tan-nie stal-Fgura kollha.  Dan ġie rrikonoxxut din iss-ena, fit-28 ta’ Ottubru 2007, meta ngħatjat ‘Ġieħ Il-Fgura’.

Ili ħafna okkupat ukoll bil-passataemp tiegħI, li hu l-kitba.  Fl-1983 dħalt membru fl-Gaħqda Poeti Maltin, u mill-ewwel ħatruni Segretarju..  Dħalt għal dinil-kariga b’saħħti kollha u, flimkine mal-Kumitat, ħdimt ħafna bie xl-Gaħqda Poeti Maltin żviluppat fl-Gaħqda letterarja l-aktar attiva ta’ llum.  Din il-kariga ġabitli ukoll rsdposnabbiltajiet oħra, bħalma huma r-riċensjonijiet bl;a għad li gpġamilt, u s-saġġI kritiċI u t-traduzzjonijiet li ppubb,ikajt.  Għal qalbi ħafmna t-traduzzjoni ta’ Novelli ta’ Francis Ebejer għat-Tlajn, li ġe wippubblikati fl-Italja.  Għal xi żmien ukoll kont impjegat part time ma’ aġenzija tar-reklamar biex nagħmel xogħlijiet ta’ pubbliċità bit-Taljan.

Fl-1995 saret sejħa għal Assistenti kapjijiet ta’ l-iskejjel.  Jien applikajt u ngħażilt kemm għall iskejjek primarji (ikklassifikajt fis-16-il post), ki fukol għal dakw sekondarji (fil-31 post).  L-ewwel vaknza li nħolqot kienet fis-settur primarju, u nbagħtuni fl-Iskola Pirmarja ‘B’ ta’ Ħaż-Żabbar.

Iżda fl-istess ħin bagħat għalija l-President tal-Konfederazzjoni tal-Għaqdiet tal-Ħaddiema Maltin (C.M.T.U.), u qalli li mal-Konfederazzjoni kien hemm vakanza ta’ Segretarju Ġenerali.  Kemm domt fl-Iskejjel jien kont dejjem Delegat ta’ l-M.U.T., u għamilt 14-il sena fil-Kunsill ta’ l-Istess Union, u okkupajt diversi karigi.  Għalhekk, il-post interessani, u on secondment sirt Segretarju Ġenerali tas-C.M.T.U., u domt sakemm iritirjat bil-pensjoni.   Hemm kont immexxi 11-il Trade Union, b’kuntatti kontinwi ma’ kull Dipartiment tal-Gvern, ma’ Isituzzjonijiet Għolja bħall-Ambaxxati u Kummissarjati, u mal-Pajjiżi kollha li, bħas-C.M.T.U. huma affilajti mal-Konfederazzjoni tal-Għaqdiet tal-Ħaddiema Ewropej (E.T.U.C.) u mal-Konfederazzjoni Dinjija tax-Xogħol (W.C.L.).  Ħdimt ħafna ukoll, ma’ mijiet ta’ nies oħrajn, fit-tħejjijiet biex Malta ssir Stat Membru ta’ l-Unjoni Ewropea.  Meta Malta saret Pajjiż Membru ta’ l-U.E., jien kont ukoll rappreżentant Malti għall-Għaqdiet tal-Ħaddiema f’diversi Istituzzjonijiet Ewropej.



M.         Fis-sena 2004 int irtirajt minn dan kollu.  Għidilna fiex int involut illum.

T.                Fl-2004 jien irtirajt bħala Assistent Kap ta’ Skola u Segretarju Ġenerali tas-C.M.T.U.  Meta ngħid ‘iritirajt’ nikkwalifika li ma rtirajtx għal kollox, minħabba li għadni nżomm xi attivitajiet li kont involut fihom meta kont fis-C.M.T.U. u oħrajn li kont nagħmel wara l-ħin tax-xogħol.

Illum jien Membru tal-Bord tal-Gvernaturi taċ-Ċentru Malti għall-Medjazzjoni; Membru tal-Panel tat-Tribunal Industrijali; Membru tal-Bord tad-Dixxiplina ta’ diversi Kumpaniji, fosthom l-APS Bank, il-Melita Cable plc, il-Malta International Airport; jien ukoll Chairman tal-Bord tad-Dixxiplina tal-Malta Shipyards Ltd.

Fix-xena letterarja jien is-Segretarju tal-Għaqda Poeti Maltin; Membru ta’ l-Akkademja tal-Malti; Membru tal-Għaqda tal-Malti (Università); Accademico di Merito fl-Accademia Internazionale Iblea di Lettere, Scienze ed Arte, ta’ Sqallija.

Jien Membru tal-Bord Editorjali ta’ VERSI (ir-rivista tal-Għ.P.M.); Membru tal-Bord Editorjali u Editur Letterarju ta’ FLIMKIEN, maħruġa mill-Kulleġġ tal-Kappillani tad-Djoċesi Maltija; Editur Eżekuttiv ta’ THE TEACHER, ir-rivsta għall-Għalliema tal-Malta Union of Teachers; Membru tal-Bord Editorjali (mis-sena d-dieħla Editur) ta’ SAGĦTAR, ir-rivista għat-tfal ta’ l-iskejjel; Korrispondent regolari tal-gazzetta “Leħen Is-Sewwa”; kittieb u reċensjonista.

Fil-Parroċċa tal-Fgura il-mara tiegħi u jien immexxu l-Kummissjoni Parrokkjali Familja, nagħtu Korsijiet ta’ Tħejjija għaż-Żwieġ, u nwasslu l-Katekeżi tal-Magħmudija lill-ġenituri u ‘l-parrinijiet tat-trabi li jkunu se jitgħammdu.  Min-naħa tagħha l-mara tiegħi hi Membru ta’ wieħed mill-Praesidia tal-Fgura tal-Leġjun ta’ Marija, u President tal-Kurja ta’ l-istess Għaqda, li tinkludi fiha Praesidia ta’ Ħaż-Żabbar, Wied Il-Għajn, Bormla, il-Fgura,  u l-Marsa.

M.               Kemm hi importanti l-letteratura b’mod ġenerali, u l-poeżija b’mod partikolari, fid-dinja llum?

T.            L-importanza tal-letteratura ġejja mill-fatt li hi riflessjoni tal-ħajja.  Il-ħajja ta’ kull żmien, inkluż dak ta’ llum, hi rrakkuntata kollha kemm hi fil-letteratura.  Il-kittieb hu dak li għandu l-ħila jiġbor fi ktieb l-esperjenzi tal-ħajja li jgħaddi minnhom kulħadd, iżda li mhux kulħadd għandu l-ħila li jikteb dwarhom.  Veru li l-fatti rrakkuntati jkunu mħalltin mal-fantasija u l-personaliżmi tal-kittieb, iżda dan hu l-valur miżjud tal-letteratura, għax dan hu li jagħmel ir-rakkont interessanti għall-qarrej, u jagħtih il-livell letterarju li jkollu.

Għall-bniedem, ir-realtà, bit-tensjoni u t-tbatija tagħha, hi dejjem kerha.  Ġieli jinstemgħu espessjonijiet bħal: “Aħjar ma twelidt xejn”.  Biex ikun jista’ jgħix u jegħleb id-depressjoni tal-ħajja, il-bniedem għandu bżonn ‘joħlom’.  U hawn hu fejn l-importanza tan-novelli, tar-rumanzi, tal-poeżija u tal-letteratura kollha kemm hi tikber, għax il-kittieb u l-poeta, bil-proża jew bil-poeżija, huma kapaċi joħolqu dinjiet li fihom kemm il-kittieb kif ukoll il-qarrej isibu l-wens li jkunu jeħtieġu f’ħafna ċirkostanzi tal-ħajja.

Il-letteratura tajba, kemm proża kif ukoll poeżija, titlaq mill-partikolari u twassal għall-universali.  Il-kittieb jgħaddi minn ċerta tensjoni u ċerta tbatija biex jixħet fuq il-karta dak li jħoss hu f’qalbu, u din it-tensjoni u din it-tbatija jkunu jinħassu ukoll mill-qarrej jew mis-semmiegħ.  Iżda l-qarrej u s-semmiegħ ikollhom sehem ukoll mis-sodisfazzjon li jħossu l-kittieb u l-poeta mix-xogħol artistiku tagħhom, għax dan is-sodisfazzjon hu irradjat ukoll lejn il-qarrej u s-semmiegħ.

M.               Taħseb li t-teknoloġija ta’ l-informatika u l-poeżija jistgħu jmorru id f’id?

T.            Illum qegħdin ngħixu f’soċjetà mibnija fuq it-tħaddim tat-teknoloġija tal-informatika, u l-kittieba ta’ llum ġa ma jgħaddux mingħajr l-użu ta’ din it-teknoloġija.  Lill-kittieb din it-teknoloġija tgħinu ħafna, għax tagħtih aċċess akbar għax-xejriet moderni tal-letteratura dinjija, tħaffiflu x-xogħol, u tkabbarlu ukoll is-suq.  It-teknoloġija ta’ l-informatika tgħin ukoll lill-qarrejja, għax tagħmel il-letteraura aktar aċċessibbli u, f’ċerti każi, bi prezz orħos.

M.               Int u l-Għaqda Poeti Maltin; xi tgħid fuq is-sabiħ ta’ din ir-relazzjoni?

T.                  L-Għaqda Poeti Maltin twaqqfet fl-1975, u jien dħalt Membru fiha fl-1983. Dan ifisser li kulma tlift kienu 7 snin, li fihom l-Għaqda kienet għadha qegħda tasserixxi ruħha fix-xena letterarja Maltija.

Kemm ili fl-Għaqda tajtha ħafna; ebda Għaqda ma timxi mingħajr Segretarju tajjeb.  Jien ippruvajt inkun Segretarju tajjeb billi f'ħajti, mindu sirt Membru, lill-Għaqda u lill-attivitajiet tagħha tajthom dejjem l-ogħla priorità.

L-Għaqda pattietli bil-kbir għal kull sagrifiċċju li għamilt.  L-ewwelnett ngħodd bħala teżor kbir il-ħbiberija li għamilt ma’ nies, Maltin u barranin, li għandom interess fil-poeżija bħalma għandi jien.

L-Għaqda għenietni nħobb iktar il-poeżija, u dan għeni niżviluppa l-prodott artistiku tiegħi u, b’hekk, kiber ukoll is-sodisfazzjon li nieħu meta nikteb il-poeżija, u naqraha fil-pubbliku jew naraha ppubblikata.


Il-ħeġġa tiegħi għax-xogħol fl-Għaqda Poeti Maltin ma naqset qatt.  Kont inħoss sodisfazzjon kbir meta l-President Fundatur tal-Għaqda, Mons. Dr. Amante Buontempo, kien jgħidli: “Il-ġejjieni tal-Għaqda hu f’idejk!”

GRAZZI CHARLES U STRIEĦ FIS-SLIEM.

No comments: