Il-poeżija ta Emmanuel Cachia

Dan tal-lum huwa eżempju ta' bniedem li jikteb il-poeżija fuq kollox bħala passatemp iktar milli għall-pubblikazzjoni. Dawn ta' Emmanuel Cachia huma poeżiji li drabi dehru fil-paġni letterarji ta' gazzetti lokali. Bħal Emmanuel Cachia hawn bosta li jiktbu l-versi biex ħafna drabi jħalluhom magħluqin fil-kexxun. Kemm huwa aħjar li joħorġu għad-dawl ix-xogħol tagħhom, dejjem bl-idea li jistgħu dejjem iktar itejbuh? 

                                                                                                                

Nota Bijografika:

Emmanuel Cachia għandu 48 sena. Imwieled l-Isla u jgħix f’Ħ'Attard. Huwa miżżewweġ lil Marisa u għandu tifel ta' 16-il-sena, Ryan. Jaħdem bħala Principal – Knowledge Services fil-Bank Ċentrali ta' Malta. Huwa dilettant ta' dak kollu li għandu x'jaqsam mal-Isla u supporter kbir tat-timijiet tal-Manchester United u tal-Cagliari. Iġemma’ l-ingravati u statwi tal-allat Griegi u Rumani. Iħobb jaqra, l-arti u t-teatru. Jidher li hu bniedem ferħan u pożittiv imma bħal bosta minna jgħaddi minn perjodi spissi ta' delużjoni u vojt ġewwieni. Terapija biex jimla dan il-vojt hija l-istudju tal-psikoloġija u tal-filosofija, u l-poeżija.

Il-poeżija tiegħu:

L-14-il poeżija huma kollha msejsin fuq metrika u prosodija tradizzjonali. L-għażla tal-poeta tmur fuq il-kwartina b’rima mqabbża, mela ABĊB. Il-versi jvarjaw fit-tul, imma huma kollha versi sempliċi: senarji, settenarji, ottonarji u novenarji. Jinħass li r-ritmu tal-ottonarju huwa anki dak tal-marċ (ara Back to Innocence – Poeżija tal-Milied) u l-passi jew daqqiet tiegħu huma b’saħħithom tant li jibqgħu jidwu f’moħħ dak li jkun.

Mill-ewwel Emmanuel Cachia juri wkoll familjarità mal-opri tal-arti f’rabta mal-pittura u l-fotografija. Dan billi ma’ kull poeżija jorbot immaġni partikulari li b’xi mod jew ieħor tirrifletti l-kontenut tal-poeżija jew parti minnha. Poeti u pitturi minn kull epoka u minn pajjiżi differenti jispiraw ruħhom mill-istess ħwejjeġ li ilhom madwarna sa mill-bidu nett. Dan jinħass f’Qamar fejn il-poeta solitarju jsib kenn u kumpanija anki fil-ħlejjaq naturali. Huwa jaqsam mal-qamar ġrajjiet personali, imma anki umani u għalhekk universali. Hawnhekk imgħoddi, preżent u ġejjieni jitwaħħdu f’sensibbltà unika li hija maħkuma minn din il-preżenza li tnissel sentimenti u tifkiriet ta’ mħabba fil-poeta. Eros (imħabba) u Thanatos (mewt) isiru ħaġa waħda, bħalma jsiru waħda s-sens tal-ħtija fuq naħa u x-xewqa fuq in-naħa l-oħra.

Hemm imbagħad waqt meta l-poeta jispira ruħu wkoll mill-qasam tal-mużika kontemporanja: dan narawh fil-poeżija El Tango di Roxanne, ispirata mill-kanzunetta tal-grupp Police, Roxanne. Quddiem il-prostituta Roxanne l-poeta jħoss li jixtieq iqabbadha t-triq it-tajba: dik li joffrilha ħajja mill-ġdid u mkenna mid-dnub.

Jinħass mill-ewwel li Cachia huwa bniedem sensittiv u li japprezza s-sabiħ filwaqt li jitnikket bil-ħażin u bl-ikrah. Spiss jinħass li l-poeżija sservi bħala duwa kontra l-uġigħ u s-solitudni tal-poeta. F’Invierno hemm sens ta’ vojt ġewwieni li ġej mill-fatt li l-“int” tbiegħed mill-“jien”. Huwa sens li jitwassal permezz ta’ referenzi għal sensazzjonijiet bħalma huma r-“riħ” u l-“kesħa”, imma anki bis-saħħa tal-istaġun xitwi.

Spiss Cachia jitlaq mill-ambjent naturali u mill-istaġuni biex wara jgħaddi għall-ħsus personali u ġewwiena. Dan jagħmlu wkoll f’Ħarifa fejn l-ilwien naturali (il-griż, l-isfar) jirriflettu burdati ġewwiena. Il-ħarifa ġġib magħha ċ-ċpar u b’hekk bidla fil-burdata ta’ dak li jkun. Huma f’waqtiet ta’ “ċpar” jew ta’ diffikultà meta l-poeta jirrikorri għall-fidi (“Mulej, int għadek tħobbni?/ Fil-każ, ħenn ftit għalija.”) Il-ħajja hija ppreżentata bħala ċirku, mela tintrabat ma’ sens ta’ diqa u monotonija. Il-poeta jħossu barrani u forsi għalhekk, soluzzjoni għal dan kollu tista’ tkun il-mewt (“Inħossni f’dinja żejjed,/ Qed naħli biss iż-żmien,/ Mhux ħlief mifni bid-dwejjaq,/ Forsi... l-aħjar it-tmiem.”)

Il-faxxinu tal-ambjent naturali fuq il-poeta narawh ukoll f’Baħar (B’dedika lil M). Hawn Cachia jaħrab mill-għagħa biex isib ftit kwiet ħdejn il-baħar. Nassistu għat-twaħħid finali tal-poeta mal-baħar. Anki hawn element naturali (il-baħar) jirrifletti l-burdati differenti tal-bniedem. Il-baħar jinftiehem ukoll bħala dak l-ispazju li jesa’ s-sigrieti u l-ħtijiet tal-poeta, imma anki bħala terapija kontra l-problemi tal-preżent. L-ottonarju b’xi mod jew ieħor jirrifletti r-ritmu ħafif tal-istess mewġiet.

Il-mewt, jew aħjar is-suwiċidju, jissemmew f’Tislima lil Gary Speed (Manager tat-Tim Nazzjonali tal-futbol ta’ Wales 1969-2011). Hija poeżija marbuta ma’ żmien u persuna partikolari, mela mar-realtà. Anki l-bniedem tal-ikbar suċċessi għandu l-waqtiet ta’ wġigħ u ta’ kriżi tiegħu, u dawn kapaċi jwassluh għal soluzzjonijiet estremi.

Il-versi tat-twemmin jidhru f’Il-Madonna u Ommi. Cachia jindirizza lill-Madonna, omm Kristu tarbija. Jagħmlilha wkoll għadd ta’ mistoqsijiet proprju f’Jum il-Milied. Aktar tard tidħol il-figura tal-omm bijoloġika li tibqa’ toffri kenn lill-iben anki meta jikber jew tiġi nieqsa minn din id-dinja. F’versi bħal dawn Cachia jesprimi ċ-ċokon tiegħu. F’waqtiet ta’ “toqol” jirrikorri għax-xewqa t’ommu, dik li jiftakar fil-Madonna u jirrikorri għall-fidi. Il-figura tal-omm li toffri kenn lil binha tidher ukoll f’Baħar (B’Dedika lil M): hawn il-poeta jsib il-kenn anki fl-imgħoddi jew fit-tifkira tat-tfulija: “Kemm nixtieq inniżżel sieqi,/ u nċafċaf ftit bħal dari,/ waqt li ommi trossni magħha,/ b’idha l-oħra tmelles xagħri.” Versi ta’ twemmin oħra huma Il-Grampun: hemm ix-xbihat tal-grampun (dak li miegħu tqabbad ħwejjeġ differenti) u tal-istilla (simbolu tad-dawl, rigal dirett minn Alla). Il-poeta hawn jammetti li kien hemm waqtiet meta “Għall-istilla li bagħat Alla,/ Jiena bqajt indifferenti” u “Il-grampun li mlejtu b’kollox,/ Ħlief bl-imħabba tal-Mulej.”

Fuq bażi ta’ xbihat u lessiku Cachia jagħżel li jkun sempliċi u dirett. Hemm biss il-piż tas-sinċerità u tal-umiltà, tal-bniedem li jagħraf fuq kollox id-dgħjufijiet tiegħu bħala tali.

Il-Milied jerġa’ jissemma f’Back to Innocence – Poeżija tal-Milied, imma fuq kollox dawn huma versi ta’ natura soċjali għax jikxfu n-nuqqasijiet tas-soċjetà moderna u materjalista (jissemmew ix-xalar, il-ġirja għar-rigali, id-droga, ix-xorb u l-“Inċidenti tal-karozzi”). Cachia jqiegħed f’kuntrast il-preżent korrott (l-ewwel parti tal-poeżija) mal-imgħoddi innoċenti (it-tieni parti). Għalhekk din il-poeżija tieħu l-għamla ta’ talba biex il-bniedem jerġa’ lura għall-oriġni sempliċi, mhux mittiefsa minn “niket żejjed” u mix-“xjaten ġewwa l-menti”.

Quddiem ħajja li m’għandha xejn mill-ideali, Cachia jiftaħ il-poeżija Kieku l-Ħajja Kienet bl-ipotetiku. Huwa jistħajjel jew jixtieq ħajja ideali fejn jaħkmu l- hena, l-imħabba, il-ħbiberija, u l-bilanċ f’dak kollu li jsir u nagħmlu. Alla hu preżenti anki hawnhekk: l-utopija hi frott Alla, imma hu l-bniedem stess li biegħed lilu nnifsu minn stat ideali bħal dan.

Cachia ma jibżax ikun introspettiv u jikteb versi qrara. Hekk jagħmel f’Forsi Dementia? Naraw mill-ġdid ir-relazzjoni bejn il-“jien” u l-“int”. Mhux kollox sejjer sewwa, anzi l-“jien” bħal lest li jġorr it-toqol tal-ħtija ta’ dak li mar żmerċ. Hemm l-idea tal-ħajja anki bħala illużjoni; dik li jekk tidher kif verament hija tista’ taqsam qalb il-poeta. Allavolja hi poeżija dwar l-imħabba u t-tradiment, il-firda, l-uġigħ. Ir-ripetizzjoni insistenti fuq il-kelma “Allavolja” trid twassal lill-qarrej il-fatt li t-tifkira tal-persuna maħbuba tippersisti f’moħħ min qed jikteb.

L-“int” f’O Kemm Hu Sabiħ jista’ jkun kemm preżenza femminili daqskemm Alla. Żgur li l-“int” hawn inissel fil-poeta sens ta’ kenn, armonija, hena, serħan u ċertezza. Dawn ta’ Cachia huma versi pożittivi, imnissla minn min hu mġarrab u b’hekk jaf japprezza tassew it-tajjeb u s-sabiħ tal-ħajja.

F’48 sena Cachia jfakkar li t-tiftixa tal-“jien” tibqa’ għaddejja minkejja li l-bniedem ikun laħaq l-età tal-maturità. Il-bniedem għaref huwa dak li jaf li l-proċess tat-tagħlim ma jispiċċa qatt, u li jagħraf in–nuqqasijiet tiegħu. Mill-ġdid għalhekk għandna l-awtodikjarazzjoni tal-umiltà: “Għad jibqa’ biss il-kliem,/ Ta’ raġel mill-komuni”. Huma wkoll versi eżistenzjali: il-vjaġġ tal-ħajja xi darba jintemm u jibqgħu biss it-tifkiriet tat-tiġrib permezz tal-poeżija. Il-poeta jikteb għalih, imma fl-aħħar mill-aħħar bis-saħħa tal-poeżija jaqsam tiġribu mal-qarrejja. Anki f’Allavolja l-kitba tinftiehem bħala serħan imma wkoll bħala dikjarazzjoni ta’ fatt jew stat ġewwieni.

Dawk ta’ Emmanuel Cachia huma versi ħfief, sbieħ, sempliċi, li jitwieldu f’qiegħ qalbu sensittiva għall-aħħar. Għandhom ħafna mill-poeżija Romantika tal-ewwel nofs tas-seklu 20, imma fihom tinħass ukoll ċerta sensittività li tintrabat ma’ żminijiet aktar reċenti. F’waqtiet ta’ kriżi l-poeżija sservi bħala tieqa li meta tinfetaħ tħalli dak kollu li jtaqqal lill-poeta minn ġewwa joħroġ barra u b’hekk jistrieħ. Huma versi personali li fl-aħħar mill-aħħar jilħqu l-universali ladarba mhumiex biss riflessjoni ta’ dak li għadda u għaddej minnu Emmanuel Cachia, imma mera ta’ dak li ngħaddu minnu jew għad inġarrbu lkoll kemm aħna bħala bnedmin tad-demm u l-laħam xi darba jew oħra.

(April 2012)

Żewġ poeżiji ta’ Emmanuel Cachia:

 Il-Madonna u Ommi

Meta l-ewwel weġgħa?

Kien jagħtik bis-sieq?

Kien jitqalleb f’ġufek?

Kellek ħin tistrieħ?

X’deherlek meta rajtu?

Min jaf kemm thennejt!

B’dak li qallek l-anġlu

Kien dak li stennejt?

Meta sqejtu b’sidrek?

B’ħarqa madwar dahru?

Meta kien jitbekka?

Meta mellist xahru?

Meta rajt il-kewkba

Smajt tal-anġlu l-kant?

Meta kont issaħħnu

Madwar dak il-mant?

Meta qallek mamma

Ħassejt xi skoss ġo qalbek?

Meta ġew ir-rgħajja

Moħħok sewwa qallek?

Int lil min kont titlob?

Qatt ma naqsek xejn?

Dejjem sibt tweġiba

X’ħin fittixt fl-għajnejn?

Int li safja w pura

Kemm tfakkarni f’ommi

Kemm inħossni rridha

Biex ġo ġufha żżommni!

Jiena biċċa bniedem,

Mhux bħal Ibnek, Alla!

Veru għandi ismu,

Imma s’hemm... Imnalla!

Taf li anke ommi,

Kellha d-dinja bija,

Mimmi kont t’għajnejha,

Sa ma kont tarbija.

Forsi, anzi nemmen,

Ommi qiegħda ħdejk,

Trid li meta mtaqqal,

Nafda jien f’idejk.

Issa aħjar niskot,

U nisma’ x’jgħid is-skiet,

Is-skiet li għandu leħnu,

Illum, Jum il-Milied.

Tislima lil Gary Speed

Manager tat-Tim Nazzjonali tal-futbol ta’ Wales (1969-2011)

Min jaf x’ġegħlek tagħmilha?

Raġuni għala xbajt

X’kellek qiegħed inawrek

Tisbit tar-ras mal-ħajt.

Suċċessi wieħed f’wieħed,

Dhert kont tant maħbub,

Bil-logħob qisu maġija,

Min jaf kemm ferraħt qlub.

Ħabel dawwartu m’għonqok,

L-uġigħ int ma flaħtux,

Forsi ħadd ma fehmek

Fhimt li Alla trux.

Minn qalbi xtaqt infakkrek,

Avolja nafek ftit,

Strieħ int fejn qiegħed,

Tislima xtaqt nagħtik.