1.
Din mhix
l-ewwel pubblikazzjoni tiegħek f’rabta mal-poeżija. X’ġie qabel u x’hemm ġdid
f’Meta Tkellimni hi...
L-ewwel
pubblikazzjoni tiegħi kienet Arpeġġi fl-2003, liema ġabra tatni ħafna
sodisfazzjon personali u mmotivatni ferm biex nissokta fit-triq tal-kitba.
Imbagħad ġiet Sfumature, ktejjeb ta’ tmintax-il poeżija bit-Taljan, kif ukoll
Naqraw u Nirrimaw li tikkonsisti f’sett ta’ sitt kotba għat-tfal. Għalkemm dawn
huma ppreżentati bħala stejjer qosra, permezz ta’ eżerċizzju ċkejken, minnhom
jinstiltu poeżiji. Għalhekk minn dan il-lat għandhom rabta mal-poeżija wkoll.
F’Meta Tkellimni Hi hemm taħlita tal-‘jien’ u tal-‘ħaddieħor’ għax waqtiet
noħroġ minni nnifsi biex nilbes lil għajri. Fiha nara sfida lill-qarrej, u ħakma ikbar tal-lingwa għax wara kollox
il-kittieb jitjieb u jissajjar
biż-żmien.
2.
Min hija
“hi” tat-titlu ta’ din il-ġabra ġdida?
Ma hi ħadd
għajr il-Muża, il-vuċi nterna li magħha
tiddjaloga biex tagħraf tlaħħam il-ħsieb.
3.
Liema huma
dawk il-waqtiet, esperjenzi u ħwejjeġ li ispirawk f’din il-pubblikazzjoni
ġdida?
Minħabba li
ebda bniedem ma’ jgħix maqtugħ għalih waħdu bħalkieku kien gżira, ċerti
ġrajjiet li jseħħu madwarna jħallu effett fuqi bħal ma jħallu fuq l-oħrajn. Jiena nħobb il-bonordni
f’kollox u l-irregolarità ddejjaqni. Għalhekk
il-maġġoranza tal-poeżiji sew jekk miktuba fl-ewwel persuna kemm jekk
fit-tielet ġew ispirati minn realtajiet jew kwadri kultant anormali fil-ħajja
ta’ bnedmin oħra u mid-deġenerazzjoni dejjem tikber tal-valuri.
4.
Kemm huma
importanti għalik il-metrika u l-prosodija tradizzjonali? Hemm ukoll elementi
li jorbtu l-poeżija tiegħek mal-modern bħal rimi ġewwiena,
l-alliterazzjonijiet, ċerti xbihat ċerebrali. Xi tgħid dwar dan il-kompromess
bejn imgħoddi u preżent fil-versi tiegħek?
Mill-bidu
nett bdejt nuża’ ż-żewġ forom (vers ħieles u l-metrika u prosodija
tradizzjonali) bla ebda dominanza ta’
waħda fuq l-oħra. Nikteb kif l-aħjar skont iċ-ċirkustanzi. Filwaqt li trid
timxi maż-żmien, fl-istess ħin ma nħossx li jagħmel tajjeb li twarrab għal
kollox bħala skaduta l-poeżija klassika u tradizzjonali. Poeżija Maltija u
barranija baqgħet valida u popolari mal-qarrej sal-lum u għadha tkun studjata
b’mod regolari. Il-poeżija klassika tinħtieġ iktar ħakma tal-kelma u f’dan
is-sens inqisha speċjali u tirrifletti tajjeb fuq il-kittieb. Min-naħa l-oħra
l-elementi li semmejt iktar ‘il fuq (tixbih, alliterazzjonijiet etc) jagħmluk kontemporanju biżżejjed biex tpoġġi spalla
ma’ spalla ma’ ħaddieħor illum. Għalhekk inħobb inżomm dal-kompromess.
5. Għal min taħseb jappellaw il-versi tiegħek?
Jappellaw għal min tassew iħobb jaqra
l-poeżija għall-valur tagħha, għal min japprezza r-ritmu u l-metafora u ma
jsibhiex diffiċli li jagħmel sforz biex jaqra
bejn il-vrus biex jislet il-messaġġ. Meta toħroġ ktieb dejjem hemm l-element
tas-sogru fih. Dak hu li jagħmel pubblikazzjoni avventura fiha nfisha.
6.
Min jaqra
l-poeżiji ta’ Therese Pace jeħtieġ dizzjunarju (l-aktar il-ġenerazzjonijiet
żgħażagħ) għax fihom hemm l-użu tal-Malti semitiku xi drabi arkajku, drabi oħra
element qawwi tal-Malti li ġej mit-Taljan, anki erudit. Xi tgħid dwar dan?
Jekk dal-kliem jinsab fid-dizzjunarju Malti,
qiegħed hemm biex jintuża u mhux biex jitwarrab u jintesa. X’għandu ħażin dan
il-kliem li jaqblilna nsibu sostitut għalih? Ma ridtx li jkolli ġabra poetika
li tiftiehem faċilment a spejjeż tal-lingwa. Naf li ssugrajt imma ridt inwelled
mill-ġdid ftit vokabularju meqjuż mejjet kif għamlu t-Taljani rashom fuq
għonqhom meta għadhom kif nedew konkors fejn fih taw numru ta’ kliem li qed
jintesa’ u ġiegħlu l-konkorrenti
jużaw minnu fil-poeżiji li daħħlu
għall-konkors.
7.
Anki fuq
livell ta’ xbieha l-versi tiegħek mhumiex dejjem ċari jew sempliċi. Dan tqisu
bħala preġju (fis-sens li jippreżenta sfida għall-qarrej) jew difett (għax
jistgħu jgħajjew lil dak li jkun)?
Għandu ftit
mit-tnejn. Hu preġju fis-sens li qed toffri prodott mhux tas-soltu u jista’
jkun difett għax ma jiftiehemx sewwa mill-qarrej medju li forsi jaqta’ qalbu li
jifhem u allura jwarrab il-ktieb. Imma ngħid jien, għaliex għandna dejjem
nagħżlu l-ħajja faċli meta bi ftit iktar sforz nistgħu nipproduċu u napprezzaw letteratura
safja. Hemm espressjoni Ingliża li tgħid no pains no gains li jien inżommha
bħala motto. Fil-fehma tiegħi l-iskop tal-ktieb jintlaħaq meta jirnexxilu jagħnik billi jgħallmek
xi ħaġa ġdida.
8.
L-erotiżmu,
l-għatx għall-ġustizzja, is-sagru u l-profan huma biss xi wħud mill-elementi
tematiċi li niltaqgħu magħhom f’Meta
Titkellem Hi... Temmen li inti bħala poeta mara ttrattajt xejriet bħal dawn
b’sensittività jew minn
perspettiva differenti milli kieku kont poeta raġel? Kif tirreaġixxi għal dan?
Jien u nikteb, f’moħħi dejjem kien hemm prinċipalment
ir-rispett uman. Ippermettili nirrepeti dak
li għidt iktar ‘il fuq. F’numru kbir mill-poeżiji f’din il-ġabra ma nkunx
nirrifletti esperjenzi personali imma nipprova npoġġi quddiem il-qarrej ċerti sitwazzjonijiet
tal-ħajja u permezz tal-immaġinazzjoni nixħet dawl fuq realtajiet li l-bniedem sfortunatament qed isib
ruħu fihom u li kuljum naqraw jew nisimgħu bihom, realtajiet ħafna drabi mhux
mixtieqa li jġibu sofferenza lil dak li jkun involut fihom, eżempju d-diżappunt, l-oppressjoni, is-separazzjoni,
l-abbandun, il-laxkezza, iċ-ċħid tad-dritt li wieħed jgħix ħajtu kif irid u
ħafna oħrajn. Hekk Alarju, C.V., Kontinwità, Extra u Fdal ta’ Missier jagħtuna stampa tad-delużjoni li jsofru xi wħud, Reċidiv u Logħba jiftħulna għajnejna
għall-oppressjoni f’ċerti pajjiżi u l-konsegwenzi tagħha, filwaqt li F’Kantiku,
Wara l-Bibien Magħluqa u Lampieri tal-Maqdes stħajjilt kif igħix vittma tal-vizzji li jxejnu d-dinjità tal-bniedem. Min-naħa
l-oħra Sanction Letter, Matriċi, Zokkra tal-Kubu u Agape II ilkoll huma għajta favur il-ħajja, u favur l-imġieba korretta
tal-bniedem. Fittixt li nkun sensittiva ma’ min jinsab ibati għax oppress u
inqas sensittiva ma’ min jimponi u joppressa irrispettivament minn jekk jien
jew huma konniex mara jew raġel.
9.
Fil-poeżija
Zokkra tal-Kubu ssemmi “il-gost u
t-turment”. F’Perfett ma kontx hemm
dik li tista’ tkun awtodefinizzjoni
fil-vers “jien, artist maħtuf fl-azzjoni”. Xi tgħid dwar dawn iż-żewġ
referenzi testwali f’rabta mal-poeżija u miegħek bħala poetessa?
Il-gost u t-turment huma ż-żewġ elementi
prinċipali u/jew rivali li jaħkmu l-menti u l-fiżiku tal-bniedem. Jistgħu jkunu
komplementari u jistgħu jitwaħħdu biex il-bniedem jimponi lilu nnifsu fuq
ħaddieħor. Fit-tieni kwotazzjoni kont
qed nirreferi għall-perfezzjoni li l-bniedem dejjem ifittex li jasal għaliha fil-ħajja
u li x’aktarx jinħasad minn din id-dinja
waqt li jkun għadu jfittixha għax hija diffiċli. Il-perfezzjoni mhijiex xi
ħaġa fiżika imma ambizzjoni, karatteristika
li ħafna drabi ġġiegħlek tbati. Kollha huma elementi qawwija fil-poeżija imma
f’dal-kuntest mhux relatati ma’ xulxin.
10.
Min jaqra
dawn il-versi tiegħek jifhem mill-ewwel li inti msajra sewwa fis-sengħa
tal-kitba, imma anki tal-poeżija. Minn fejn ġej dan kollu?
Minn imħabba
ġenwina lejn il-poeżija sa miċ-ċokon kif ukoll minn ħafna u ħafna qari ta’
Malti, sew ta’ proża kif ukoll ta’ poeżija ta’ kittieba klassiċi u kontemporanji
nfluwenti li antiċipa l-bidu tal-kitba tiegħi.
11.
Inti fost dawk il-poeti moderni li għażlu
jiktbu versi mirqumin u neqsin minn
lingwaġġ oxxen, sensazzjonalist u li jdarras bla ebda skop ulterjuri. Xi tgħid
dwar din l-għażla tiegħek?
Mhux fija
li noħloq sensazzjoni, anzi nagħżel li noqgħod lura, inżomm profil baxx. M’għandi ebda
tragward speċjali f’moħħi li nixtieq
nilħaq. Fil-kitba nfittex li ngħid
dak li għandi ngħid b’mod meqjus u xieraq, xi kultant ukoll sottil, biex nilħaq
l-għan tiegħi. Dan għax qiegħed fis-sistema tiegħi u jiġini naturali.
12.
Naf li inti tikteb ukoll versi bl-Ingliż u
bit-Taljan. X’vantaġġi hemm wara dan? Hemm min jgħid li huwa apprezzat bħala
poeta aktar barra minn Malta milli f’pajjiżu? X’inhi l-esperjenza tiegħek f’dan
ir-rigward?
Jista’ jkun
li hemm jew kien hemm min jiġi apprezzat l-iktar barra minn pajjiżu u naf li
kien hemm, skont kemm u fejn fittex li jindiehes jew skont taħt liema stilla
jkun twieled. Iktar nemmen li wieħed ma jkunx infiltra ċ-ċirku “tal-kbar” jew
“tal-proġettati” jew għax ma seħħlux jew għax għażel li jżomm profil baxx milli
ma safax apprezzat, għax it-tajjeb jitkellem għalih innifsu imma mhux kulħadd jagħżel
li jagħtih għarfien. Jien kelli mumenti fejn ġejt apprezzata sew Malta kif
ukoll barra minn Malta. Meta kien jistħoqqli l-Premju tal-Ktieb għall-ġabra
poetika tiegħi Arpeġġi hawn Malta
ħadtu allavolja ma kien għadni ngħix fl-anonimat u meta kien ħaqqni nirbaħ
konkors barra minn Malta rbaħtu wkoll. Imbagħad ikun hemm fatturi oħra li
jidħlu fil-kredu u li mhux dejjem ikollok kontroll fuqhom bħal opportunitajiet,
ċirkustanzi tal-ħajja etc.
13.
Kemm hu apprezzat il-poeta f’pajjiżna?
X’jista’ jsir biex il-poeta u l-poeżija
jingħataw spinta ’l quddiem f’pajjiżna?
Kull meta
kien hemm bżonn li tinħasad ras dejjem kienet dik tal-poeżija li ħallset
il-prezz l-ewwel. Ħafna drabi titqies bħala żejda jew bla siwi. Jingħaddu
l-poeti li sabu l-ispazju li fittxew u tqiegħdu fuq il-pedestall li jixirqilhom.
Dan jista’ jkun riżultat ta’ ħafna fatturi fosthom ta’ preferenza, simpatija,
nuqqas ta’ riżorsi jew ta’ apatija inġenerali lejn l-arti poetika. Biex il-poeżija tingħata
spinta ‘l quddiem irid jinħoloq kulleġġ tal-poeżija u jsiru ħafna sessjonijiet
ta’ kitba spiss li jkunu miftuħa għal kulħadd kif isir barra minn xtutna.
14.
Xi tgħid dwar l-impenn tiegħek fi ħdan
l-Għaqda Poeti Maltin?
L-Għaqda
Poeti Maltin hija spalla għall-poeti aspiranti għax isservihom ta’ vetrina fejn
jesponu l-kitba tagħhom għall-apprezzament u l-kritika kostruttiva. Lili
għenitni nsib saqajja malajr fi ħdanha u għenitni ħafna wkoll
fil-pubblikazzjonijiet tiegħi. Bħala membru
dejjem fittixt li nkun attiva kemm fil-parteċipazzjoni fil-lejliet
letterarji li jinżammu kif ukoll fil-kompetizzjoni annwali. Kull fejn sifirt
virtwalment jew realment dejjem ġarrejtha miegħi. Fejn stajt għamilt
suġġerimenti biex nara l-Għaqda tikber u
tisseddaq.
15.
X’tagħmel Therese Pace meta ma tkunx
okkupata bil-poeżija u l-kitba? Proġetti għall-ġejjieni?
Bla dubju
tkun qed taqra, tfittex l-opportunitajiet, tistabilixxi u żżomm il-kuntatti fl-istess ħin li tissokta tgħix il-ħajja
normali ta’ omm. Dwar proġetti-hemm qafas ta’
xi ħaġa imma xejn li hu fi stadju avvanzat.
Patrick Sammut (Jannar 2012)
No comments:
Post a Comment