Presentazione del libro di Paola Mara De Maestri - CON GLI OCCHI DEL CUORE

Durante questa attivita` parlero` in breve di punti di contatto tra la poesia di Paola Mara De Maestri e la poesia maltese del secolo 20. Questo dal punto di vista tematico, figurativo e lessicale.

A blog worth looking at

Lea Hogg's http://goodfoodeveryday.wordpress.com

Also about a translation of Maya Angelou's CAGED BIRD into Maltese.

Also: http://goodfoodeveryday.wordpress.com/2014/11/12/using-filo/

and http://littlerock.com.mt/culture/l-ghasfur-fil-gagga-jghanni-l-hip-hop/#sthash.N6p9G4xJ.dpbs

2 poems by Teresinka Pereira

BIRTHDAY

2014

          Teresinka Pereira

Many spring seasons

have passed with their

threats of allergy.

Many illusions

have also passed

with their impossible

promises.

However, I am still writing

and each word seems

as new as the spring!

Tomorrow will start

a new season.

FULL MOON

       Teresinka Pereira

We are poor human beings

who depend on nature

from which we came

and are an integral part.

We are fragile

in the immense universe.

We look at the full moon

for inspiration as poets

and we have to surrender

to the harmful vibrations

and emotional torments

it brings, hoping that

they will pass away

like the moon

in front of the sun.

We all will pass away

as do good or bad weather.

TRIFOLJU TA' LWIEN - Ġabra poetika mill-pinna ta' Mario Attard, Patrick Sammut u Frank Zammit

Sa mill-bidu taċ-ċiviltà miktuba l-Poeżija ilha tidher bħala kategorija tal-ispirtu tal-bniedem. Il-Poeżija hi parti min-natura umana qabel ma hi sempliċi forma ta’ espressjoni tiegħu. Kemm bil-fomm u kemm bil-kitba dan il-ġeneru sar fenomenu ewlieni f’oqsma reliġjużi u kulturali ta’ kull xeħta. Il-kontenuti ftit jew wisq baqgħu l-istess; huma sewwasew dawk it-temi, mudelli arketipiċi li jitilgħu fil-wiċċ mill-qiegħ fejn jinħażnu minn ġenerazzjoni għal oħra, bħala maħżen tal-memorja kollettiva, biex jagħtu forma lill-inesprimibbli. Kull epoka għandha x-xejriet partikolari biex jitfisser bil-kelma poetika kulma hu kostanti, residenti għal dejjem fir-ruħ tal-bniedem. L-isfida tal-bniedem minn żmien għal ieħor hi, mela, li jsib mezzi differenti kif jisħaq bil-modi moderni tiegħu kulma hu ’l fuq mil-liġijiet tat-tibdil storiku.

     F’dan l-isfond tista’ tiftiehem is-sħubija bejn it-tliet poeti ta’ din il-ġabra, Mario Attard, Patrick Sammut u Frank Zammit, it-tlieta wlied tipiċi tal-kultura ta’ pajjiżhom, u t-tlieta interpreti  tar-realtà bejn tmiem is-seklu għoxrin u s-seklu l-ġdid. F’dan id-dawl jista’ jingħaraf il-karattru distintiv ta’ kull wieħed waqt li tidher ukoll ir-rabta sostanzjali li sseħibhom flimkien, fi trio li għandu minn kor daqskemm għandu minn solisti. 

(Mid-Daħla Kritika tal-Prof. Oliver Friggieri)

...MAQFUL FIL-ĦABS TA' ĠBINI... - bijografija tal-poeta Carmel Attard

·       Din hi l-ġrajja tal-poeta Carmel Attard li l-Letteratura Maltija għadha ma sabitlux in-niċċa li tixraqlu. Attard għadda ħajja mimlija tbatija mentali minħabba saħħtu, u minħabba stigma soċjali kiefra.

·       Din hi l-ġrajja ta’ bniedem-poeżija, ġwejjed u qalbieni, li ried jgħix hieni f’soċjetà li m’aċċettatux dejjem kif kien u fuq kollox ma ħallitux isib l-imħabba bl-għażliet intimi li ried jagħmel.

F’din il-bijografija, l-ħabib tiegħu Paul P. Borg jimxi miegħu sa mit-tfulija fil-bitħa tal-Mużew, u jikxef għall-ewwel darba l-umanità fid-dramm tal-ħajja f’Sant Anton, f’tifel ta’ tmien snin, fis-salott id-dar, fit-toroq tal-Qawra u ta’ Ħal Balzan, fl-isptar Monte Carmeli...

Paul P. Borg b'hekk juri kif sieħbu Carmel Attard, il-poeżija mhux kitibha, imma għexha b’intensità kbira .

MINN FOMM IL-KITTIEB - Vol. 1, Horizons, 2014.

Għadu kemm ħareġ ktieb ġdid ta’ Patrick Sammut, MINN FOMM IL-KITTIEB – L-EWWEL VOLUM – INTERVISTI MA’ GĦADD TA’ KITTIEBA U POETI MIX-XENA LOKALI, Pubblikazzjoni Horizons, 2014. 

F’dan l-ewwel volum il-qarrej jiltaqa’ wiċċ imb wiċċ ma’ 52 kittieb u poeta Malti, parti kbira minnhom għadhom jiktbu fil-preżent. Kif bdew jiktbu? Fejn għexu fl-imgħoddi, x’jiftakru minn dan, x’ħalla l-ikbar marka fuqhom, u fejn jgħixu llum? Min huma dawk il-kittieba li qed jiktbu lil hinn minn xtutna? Liema huma l-ħwejjeġ li jispirawhom biex jiktbu? X’jagħmlu bħala xogħol u kif jgħaddu l-ħin ħieles tagħhom? X’jaħsbu dwar kwistjonijiet kontemporanji partikolari? L-intervistatur fi djalogu informali mal-intervistat jikxef dan kollu. L-intervistatur wiċċ imb wiċċ ma’ kittieba stabbiliti u oħrajn inqas magħrufin, kittieba żgħażagħ, oħrajn li m’għadhomx magħna.

Il-kittieba u poeti intervistati f’dan l-ewwel volum huma: Pawlu Aquilina, Antion F. Attard, Joe M. Attard, Mario Attard, Emmanuel Attard Cassar, Joe Axiaq, Carmel Azzopardi, Mario Azzopardi, Jonathan Balzan, Rena Balzan, Joe Bartolo, Charles Bezzina, Ġorġ Borg, Paul P. Borg, Roderick Bovingdon, Charles Briffa, Lina Brockdorff, Rev. Mons. Amante Buontempo, Amanda Busuttil, Stephen Cachia, Joe Camilleri, Peter A. Caruana, Charles Casha, Manuel Casha, Manwel Cassar, Carmel G. Cauchi, Ġużè Chetcuti, Fr Paul Chetcuti S.J., Fr Anthony Chircop O.F.M., Ġanninu Cremona, Ileana Curmi dwar missierha Giovanni Curmi, Tony C. Cutajar, Charles Dalli, Lou Drofenik, Godwin Ellul, Leanne Ellul, Noel Fabri, Anthony Farrugia, Stefano Farrugia, Victor Fenech, Charles Flores, Joe Friggieri, Oliver Friggieri, Francis Galea, Anton Grasso, Alfred Grech, Lino Grech, Raymond Grech, Sergio Grech, Maria Grech Ganado, Adrian Grima u Mario Griscti.

MINN FOMM IL-KITTIEB – L-EWWEL VOLUM – INTERVISTI MA’ GĦADD TA’ KITTIEBA U POETI MIX-XENA LOKALI għandu daħla mill-pinna ta’ Tarcisio Zarb u jinkludi fih ritratti ta’ għadd ta’ poeżiji miktubin bl-id minn numru ta’ kittieba intervistati. Jinbiegħ għall-prezz ta’ 13-il ewro mill-ħwienet tal-kotba lokali.

Ktieb ġdid mill-pinna tal-mibki FRANS SAMMUT

Poetry and music - the last frontier

SADNESS
       IN THE WORLD
            

Our throats shout
with fear of plagues,
of wars,
of religions.
But it has been always
like that.
What changed are the news
on TV, on Ipad, from mouth to mouth,
which go from one end to the other
of the continents
and spike in our minds.
Is there a way
to restore joy
in this world?

Teresinka Pereira

SILENCE

About six miles from Maastricht, in the Netherlands, lie buried 8,301 American soldiers who died in "Operation Market Garden" in the battles to liberate Holland in the fall winter of 1944-.

Every one of the men buried in the cemetery, as well as those in the Canadian and British military cemeteries, has been adopted by a Dutch family who mind the grave, decorate it, and keep alive the memory of the soldier they have adopted.   It is even the custom to keep a portrait of "their" American soldier in a place of honor in their home.    Annually, on "Liberation Day," memorial services are held for "the men who died to liberate Holland." The day concludes with a concert.  The final piece is always "Il Silenzio," a memorial piece commissioned by the Dutch and first played in 1965 on the 20th anniversary of Holland's liberation. It has been the concluding piece of the memorial concert ever since.
 

This year the soloist was a 13-year-old Dutch girl, Melissa Venema, backed by André Rieu and his orchestra (the Royal Orchestra of the Netherlands). This beautiful concert piece is based upon the original version of taps and was composed by Italian composer Nino Rossi.

Watch at full screen.
 
http://www.flixxy.com/trumpet-solo-melissa-venema.htm 

Faraxa Publishing at Gozo Book Fair

A poem of hope by Teresinka Pereira

Difficult times for humankind. However, Teresinka Pereira sends us a positive message through poetry during October, the Month dedicated to Poetry.

BROTHERHOOD

In the darkness of destiny

I am looking for a quest.

In my verses, trip into a puzzle,

I try to be humble, and give

the perfect love

raising my hands

to reach everyone...

Here I come, with all poets,

looking for a time to make peace:

our verses will erase the borders

and will enter the countries,

like the sea when if passes through

obstacles to reach the sand...

We come with hopes and raise

our voices beyond the bells

in the celebration day:

we want to answer with words of hope

for universal brotherhood

and we will wish peace

for the whole world.

Teresinka Pereira

Laqgħa mal-kittieba Yana Psaila fir-Razzett tal-Markiz fil-Mosta.

A poem and best wishes for the autumn from Greek poet, Zacharoula Gaitanaki

  MY COUNTRY  GREECE

My country, I want to sing

your beauties, your picturesque islands and seas.

In the clear blue waters the life giving sun

is for everybody laughter, joy and friend.

In each holy stone of yours and every shrine,

History stopped to relax a while.

In stone mule paths and in white country chapels

in small harbors sheltered from wind, in heavenly places…

Wherever I look around, I see you everywhere

and with deep emotion, my Greece, I fill with tears.

My unique country, give me your inspiration

to say hymns for you to the end of the world.

ZACHAROULA GAITANAKI, IWA

       ZONI Dimou Megalopolis  *  220-22  * Arcadia  * Greece

                              e-mail: zgaitanaki@yahoo.gr

IL-ĦSIEB TAL-MATERNITA’ FIL-POEZIJA TA’ DUN KARM minn Alfred Massa

Ix-xahar ta' Ottubru jintrabat mal-Poeta Nazzjonali Dun Karm Psaila. Dan huwa artiklu li parti minnu jidher fuq ir-rivista letterarja IL-PONT ta' Ottubru 2014.

L-omm hija l-egħżeż persuna li jista’ jkollu l-bniedem.  Dan għax l-imħabba tagħha tiżboq kull imħabba oħra li teżisti fid-dinja.  Għalhekk, ir-rabta bejn l-omm u wliedha dejjem serviet bħala eżempju ta’ l-akbar għaqda.  Mhux ta’ b’xejn, mela, li l-maternita’ sabet post prominenti f’diversi fergħat artistiċi  -  inkluża, naturalment, il-Poeżija.

Dun Karm Psaila (1871-1961), il-Poeta Nazzjonali tagħna, dan fehmu tajjeb u tah prominenza liema bħalha fil-poeżiji li ħallielna.  Għalih kienu jeżistu tliet ommijiet:  l-omm naturali, l-omm patrijottika u l-omm tas-sema. Naturalment, dwar dan is-suġġett tista’ tinkiteb teżi sħiħa, iżda f’dan il-ħin (l-ispazju) limitat ser nipprova nagħti biss ħjiel ċkejken tiegħu.

Omm Naturali:

Dun Karm kellu rabta speċjali m’ ommu.  Wieħed ma jridx jinsa l-fatt li hu kien saċerdot.  Ma kellux mara ma’ min jaqsam ħajtu.  Għalhekk, lil ommu Lunzjat, kif jgħid wisq tajjeb il-Prof. Ġuże’ Aquilina, “il-poeta qatt ma nesa lanqas fi xjuħitu”. (“Antoloġija”: A.C. Aquilina, 1969).

L-imħabba li Dun Karm kellu lejn ommu ħarġet f’diversi poeżiji li kiteb.  Lil missieru Filippu qajla semmieh, ħlief fil-poeżija Żjara lil Ġesù.  Kitiblu wkoll sunett bit-Taljan A Mio Padre Morto.  Sunett sabiħ, iżda ma damx ma ntesa għall-importanza li tgawdi l-imħabba, li kellu lejn ommu.

Din l-imħabba materna kultant il-poeta wrieha b’mod ċar u espliċitu, u kultant għaġinha ma’ mħabba ġenerika li wieħed isib bejn l-omm u wliedha.  Insemmi b’eżempju poeżiji bħal Il-Wegħda, Is-Salib, Biki ta’ Omm, Univers Ieħor u oħrajn.  Imbagħad f’poeżiji oħra, Dun Karm kien aktar miftuħ u dirett bħalma nsibu f’ Il-Jien u lil Hinn Minnu, Waħdi, Żjara lil Ġesù, Int ma Tarġax u Il-Kelma t’ Ommi.

Iżda forsi l-aktar versi qawwija li jikxfu x’kienet tfisser ommu għalih, Dun Karm nisiġhom lejn tmiem it-tieni strofa tal-poeżija Żjara lil Ġesù.

                                    “                                  ftakart fik u donni

                                    ħassejt li ma kellix iżjed x’nambiha

                                    din il-ħajja li tajtni hekk għażiża,

                                    la darba ma kont nista’, ferħ jew niket,

                                    taqsamha miegħi; u taħt l-art ħanina

                                    fit-tgħanniqa tal-mewt xtaqt norqod miegħek.”

Omm Patrijottika

Il-poeti romantiċi kienu jħobbu jippersonifikaw; u Dun Karm ma kienx xi eċċezzjoni.  Mhux biss, imma f’diversi xogħlijiet huwa immaġina lil art twelidu “mara għaqlija” (Liema?).  Fuq kollox, immaġinaha diversi drabi “omm” bħalma sejħilha fl-Innu-Talba li ħallielna biex ikun parti mill-identita’ dejjiema tagħna: “L-Omm li tatna isimha”.

Dan kollu għax il-poeta kien jemmen bis-sħiħ li m’hemmx imħabba isħaħ u aqwa minn dik li tgħaqqad l-omm  ma’ wliedha.  U l-imħabba ta’ Dun Karm lejn Malta daqstant kienet kbira !  Ħabbha fi żmien meta bosta minn ħutu l-Maltin kienu “rieqda ġo sodda barranija” (R. Briffa: Jum ir-Rebħ).  Iżda hu ma staħax, ma baqax lura milli stqarr pubblikament imħabbtu lejn din l-omm patrijottika:

                                    “Iżda daqsek lil ħadd O Malta tiegħi

                                    għax int biss ommi, int tajtni l-isem

                                    u għadmek għadmi u demmek jiġri miegħi.”

Din l-istqarrija ta’ mħabba fis-sunett Lil Malta tirbombja f’poeżiji oħra; hekk kif jirbombjaw frażijiet bħal: “Malta tiegħi”, “Malta tagħna”, “maħbuba Malta tiegħi”, “art ħanina”, u oħrajn.  Min-naħa l-oħra, minħabba li l-poeta ħabbha tabilħaqq lil art twelidu, huwa ma naqasx li jwiddibha biex ma titbiegħedx mit-triq tas-sewwa kif għamel fil-poeżiji  Biki ta’ Omm u Lil Malta tal-lum u ta’ għada. 

Omm tas-Sema:

Naturalment, kemm bħala kattoliku u wisq aktar bħala qassis, Dun Karm ma setax jonqos li ma jħobbx b’imħabba speċjali lill-Madonna.  Għalih Marija kienet it-tieni ommu tiegħu, jekk mhux l-ewwel.

Il-poeżiji Marjani ta’ Dun Karm huma diversi.  Il-Prof. Ġuże’ Aquilina jgħid li, “Il-poeta tal-Madonna fil-letteratura Maltija jibqa’ Cuschieri, b’dawk il-versi tan-nar u mħabba, naturali ħafna mingħand Karmelitan, iżda bis-sunett Mater Purissima Dun Karm laħaq, u forsi għadda lil Cuschieri” (“Antoloġija”: A.C. Aquilina, 1969).  Dan is-sunett Aquilina jsejjaħlu “ġawhra tal-letteratura tagħna”.

Ma’ dan is-sunett jiena nżid tnejn oħra: Bjuda u Id-Duluri.  Wieħed jista’ bir-raġun kollu jistqarr li f’poeżiji bħal dawn il-poeta wera tabilħaqq il-kobor ta’ Marija, effett tal-Maternita’ divina tagħha.  Għax kollox hu frott tal-fatt li l-Madonna hija omm Alla.  Għalhekk hija daqstant sabiħa, setgħana, ħanina; għax hi omm il-Feddej.  Hawn jinħass jonfoħ ir-riħ tal-misteru ta’ l-Inkarnazzjoni, li jispikka b’mod tassew eċċellenti fl-aħħar terzina tas-sunett Bjuda:

                                    “U ħlomt ħolma tal-ġenna  -  dehra ġdida !

                                    Rajtek tkebbeb, bħal star tfajla Lhudija

                                    Li kienet xebba u kellha ’l binha f’idha.”

Iżda Dun Karm ried ipoġġi quddiemna lill-Madonna bħala omm tagħna wkoll.  Ommna li tħobbna.  Għalhekk isejħilha “Int, omm li taf tagħder” (Mater Purissima); “Int Omm minn tagħna” (Id-Duluri); “Xemx ħanina” (Angelus); “Int l-omm l-aktar sabiħa” (Il-Għanja ta’ Mejju).  Il-poeta għandu sejħat oħrajn lil Marija imxerrdin f’diversi poeżiji.

L-imħabba ta’ Dun Karm lejn il-Madonna twaħħdet miegħu sewwa.  Hu kellu fiduċja fiha daqskemm kellu f’Binha Ġesu’.  Għalhekk bħalma Anastasju Cuschieri O.C. fil-poeżija Fis-Santwarju tal-Madonna tal-Karmnu talab lil Marija tersaq lejn soddtu fis-siegħa ta’ mewtu, naraw li Dun Karm esprima l-istess ħsieb fil-poeżija Lil Ommi Marija:

 “Deh, meta tersaq l-aħħar

                                    Siegħa tal-ħajja tiegħi,

                                    Nixtieq ingħannqek miegħi

                                    Ngħajjatlek ‘Ommi’ u mmut.”

Din ix-xewqa takkompanja oħra bħalha li tinsab lejn tmiem il-poeżija Saffika Il-Vjatku.  Hawn il-poeta sejjaħ lil Ġesu’ biex imur ukoll iżuru fl-aħħar mumenti  ta’ ħajtu:

                                    “L-aħħar Ħabib, ejja ġo sidri, u qiegħed

                                    Qalbek fuq qalbi u minn kull dnub saffiha;

                                    Miegħek mgħannaq, Ġesu’ naqbad bla biża’

                                                                  it-triq ta’ dejjem.”

Għeluq:

~ertament li hemm ħafna aktar xi tgħid dwar il-ħsieb tal-maternita’ fil-poeżija dunkarmjana, iżda minħabba limitazzjoni ta’ spazju (tal-ħin), ma stajtx nelabora iżjed.  B’danakollu, inħoss li s-sustanza tinħass sewwa.  Dun Karm ħares dejjem lejn il-Madonna bħala omm. U jekk omm ma tgħallimx lil uliedha, x’omm tkun? Għalhekk, huwa qiesha wkoll bħala għalliema  -  OMM u GĦALLIEMA, kif isejħilha fil-poeżija Sedes Sapienziae:

                                    “Miġburin hawn madwarek, Madonna,

                                    Bħalma darba kien jagħmel Ġesu’,

                                    F’din l-iskola ta’ mħabbtek għidilna

                                    It-tagħlim ta’ dan Ibnek x’inhu.”

F’Kitba oħra, jien sejjaħt lil Ħal Tarxien Ir-Raħal ta’ Marija u l-Oratorjo li ktibt għammidtu bl-isem ta’ Ħal Tarxien, Iben Marija.  Dan għax nemmen bis-sħiħ fir-rabta li teżisti bejn dan ir-raħal u l-Madonna.  Araw kemm statwi, kemm artali, għandna fil-knisja tagħna li jfakkruna f’Ommna Marija!  Araw kemm għandna nisa u tfajliet li jġibu l-isem ħelu tagħha!  Araw kemm statwetti maġenb il-bibien ta’ djarna, kemm niċeċ jinsabu mxerrdsin mar-raħal li jikxfu l-għożża li għandna lejn din Ommna tas-Sema!  Il-Banda tagħna stess iġġib l-isem ħlejju ta’ Marija Annunzjata!

Kollox juri l-imħabba li ta’ qabilna kellhom lejn Marija; imħabba li żergħuha fi qlubna u jalla li aħna ngħadduha lil ta’ warajna.  Għax dejjem qisna lil din il-mara bħala omma ħanina, omm twajba, omm mitlufa wara wliedha.  Hekk għamel Dun Karm Psaila fil-versi tiegħu; hekk għandna nagħmlu aħna fil-ħajja tagħna ta’ kuljum.

INTERVISTAT MANUEL CASHA DWAR IS-CD Maltese Traditional Melodies (2013)

Twieled il-Birgu . Trabba l-Kalkara u emigra lejn l-Awstralja meta kellu 18-il sena fl-1963. Attenda l-Kulleġġ De La Salle f’Malta u Taylors College u Swinburne College of Technology fl-Awstralja. Segwa korsijiet oħrajn fil-kitba kreattiva, il-kitba tal-iskripts u l-kitba għat-teatru. Ippubblika l-ewwel ktieb tal-poeżiji tiegħu flimkien ma’ Joe Axiaq u Philip Camilleri bl-isem ta’ Bejn Vjagg u Ieħor. Il-poeżiji tiegħu dehru wkoll f’Irjieħ u Frott Ieħor. Daqq f’diversi gruppi ta’ mużika popolari bejn is-snin sittin u tmenin. Ipproduċa għadd ta’ albums mużikali għal artisti Maltin f’Melbourne u kiteb bosta kanzunetti għal artisti Maltin lokali. L-album tiegħu NEON hu magħruf qatigħ fost il-Maltin li jgħixu barra minn Malta. L-album tiegħu TILA li ħareġ flimkien mal-għannej popolari Frans Baldacchino “il-Budaj” kien l-ewwel inizjattiva komuni bejn Malta u l-Awstralja , fejn Manuel ħoloq u rrekordja  l-arranġamenti u Frans kanta l-lirika tiegħu flimkien mal-mużika. Manuel għadda dawn l-aħħar tletin sena jirriċerka dwar il-mużika indiġena tal-Għana u l-Prejjem, u ħareġ l-aħħar CD tiegħu Maltese Traditional Melodies fl-2013. Manuel ilu impenjat fi programmi tal-ilsien Malti fuq bosta radjijiet fl-Awstralja  għal dawn l-aħħar erbgħin sena.

 1.  X’ispirak biex tagħmel din il-ġabra ta’ biċċiet mużikali tradizzjonali?

Ili ngħix fl-Awstralja mis-sena 1963. Matul dan iż-żmien  kont involut fix-xena popolari lokali Awstraljana. Meta waqaft, ikkonċentrajt fuq il-Mużika Tradizzjonali Maltija.

L-ispirazzjoni li niġbor u nesprimi dawn it-temi Maltin kien mezz kif nuri, kif inwassal il-messaġġ tal-mużika Maltija f’dan il-kontinent. Imma mhux speċifikament għall-Maltin biss, għax il-wirt kulturali Malti, partikolarment il-mużika tradizzjonali tal-Għana u l-Prejjem, huwa mezz kif aħna l-Maltin nuru li aħna għandna x'noffru kulturalment u mhux biss hekk, imma l-mużika tradizzjonali tagħna fformat parti mill-iżvilupp tal-ħajja ta’ dan il-pajjiż mindu nfetħet l-emigrazzjoni mill-Ewropa wara t-Tieni Gwerra Dinjija.  Aħna l-Maltin wasalna hawn bl-eluf wara li nfetħet l-emigrazzjoni għall-Awstralja u huwa importanti li nuru l-karattru kulturali tagħna flimkien ma’ nazzjonijiet oħra li ssetiljaw hawnhekk bħalna.

F'dak iż-żmien, it-taħlita multikulturali bdiet tħalli l-influwenzi tagħha għax bdew jidhru bosta tipi ta’ mużika minn kull naħa tal-Ewropa u aħna l-Maltin konna niffurmaw parti minn dan l-iżvilupp li llum biddel il-fibra tan-nazzjon Awstraljan. Imma għalkemm dawk id-dilettanti li kienu jħobbu l-kitarri Maltin flimkien mal-Għana Malti baqgħu jipprattikaw il-mużika li kienu jgħożżu fil-privazija tad-djar tagħhom, ma rnexxilniex noħorġu fil-beraħ u nuru l-wirt tagħna bħalma kienu qed jagħmlu nazzjonijiet oħra. Matul iż-żmien sar progress u llum anki għandna clubs fejn tista’ tmur tisma’ l-kitarri u l-għana imma nħoss li fix-xena mużikali popolari qatt ma rnexxielna nifirħu b'rixna, meta għanda tradizzjoni rikka u ta’ min jiftaħar biha.  

Kulma ppruvajt nagħmel fis-CD "Maltese Traditional Melodies"  huwa li nesprimi il-melodiji antiki li jeżistu fit-tradizzjoni Maltija tal-Għana u l-Prejjem u nippreżentahom f’dan il-kontinent b'mod li nispera li jappella mhux biss għalina l-Maltin imma għan-nazzjonijiet l-oħra li jħobbu l-mużika ġeneralment.

2.   Għal min hija mmirata din it-tip ta’ mużika fejn tlaqqa’ l-melodija u l-akustika? Kif tintlaqa’ mill-kbar u miż-żgħażagħ?

  Il-mużika fis-CD "Maltese Traditional Melodies" hija mmirata għal kull minn iħobb l-mużika u partikolarment il-ħoss xi ftit aktar universali u poplari tal-kitarri. Però ta’ min jgħid li dawk li jħobbu l-mużika tradizzjonali Maltija x'aktarx jindentifikaw mal-melodiji aktar, għax wara kollox apparti minn żewġ kompożizzjonijiet li għamilt bħala dedikazzjoni, il-kontenut huwa kollu ibbażat fuq melodiji fokloristiċi Maltin  partikolarment tal-Ghana u l-Prejjem. Numru ta’ Cd's jinsabu għand nies Awstraljani u nazzjonalitajiet oħra diversi għax wara kollox fit-temi tradizzjonali tagħna l-Maltin hemm influwenzi Ewropej u anki tal-Lvant Nofsani. Hawnhekk fl-Awstralja t-taħlita multikulturali hija qawwija għalhekk ma niskantax li l-appell huwa aktar universali.

Is-CD għaddejtha lill-kbar u liż-żgħażagħ. Nemmen li l-effett ta’ dawn il-melodiji fuq il-ġenerazzjojiet huwa differenti. Il-kbar japprezzaw ċerti kwalitajiet nostalġiċi li x’aktarx ifakkruhom fi żmienhom f’Malta;  allura hawn tidħol in-nostalġija, imma għaż-żagħżagħ din il-mużika toħodhom lejn l-għeruq tagħhom. Hawnhekk hawn numru ta’ kitarristi primi li twieldu f’dan il-kontinent u jħabbtuha mal-aħjar daqqaqa li kellna f’Malta. Bosta minn dawn huma wlied l-għannejja u l-kitarristi, imma dawn twieldu hawnhekk u l-influwenzi tagħhom huma tassew differenti minn dawk ta’ missirijiethom.

Lil dawn għaddejtilhom CD u għalkemm jien ikkonċentrajt li noħroġ il-qalba tal-melodiji tat-temi tal-prejjem Maltin, dawn iż-żgħażagħ kapaċi jimprovizzaw l-isbaħ prejjem li jinvolvu ċerti passaġġi tradizzjonali kumplessi. L-influwenzi ta’ dawn iż-żgħażagħ kienu influwenzati minn daqqaqa bħal Karmnu Kardona 'it-Tapp", Indri Brincat "il-Pupa", Lippu Gauci 'tal-Imqabba' u oħrajn.

Il-melodiji li użajt f’“Maltese Traditional Melodies” huma bbażati fuq id-daqq ta’ kitarristi leġġendarji li dejjem ammirajt, partikolarmet Indri Brincat "il-Pupa", imma kemm stajt ippruvajt noħroġ il-melodija għalkemm hemm ukoll xi improviżazzjoni ħafifa wkoll. Dawn m'humiex melodiji li kkomponejt jien, imma huma melodiji tradizzjonali Maltin li huma wirt kulturali tagħna. Naturalment l-arranġamenti li għamilt jesprimu d-daqq kif inħossu jien.

Rigward il-komunità Maltija ġenerali is-CD intlaqa’ tajjeb.

3.   Dik li għażilt hi mużika li tiġġenera sens qawwi ta’ nostalġija. Taħseb li hi apprezzata iktar l-Awstralja u barra minn Malta, jew Malta? Għaliex?

 Jista’ jkun li l-melodiji jiġġeneraw sens ta’ nostalġija għax jippreżentaw id-daqq nazzjonali tagħna. Nemmen li kull Malti, dilettant jew le tal-mużika tradizzjonali Maltija, iħoss ċertu tqanqil meta jisma’ l-melodija tar-"re minore", li fuqu jitkanta "l-Għana tal-Fatt". Ħafna Maltin jiftakru l-faxxikli li kienu jiġu ppubblikati fl-imgħoddi bir-rakkonti u l-fatti ta’ "L-Għarusa tal-Mosta", "Toni Bajjada" "L-Assedju l-Kbir", eċċ. Din kienet il-pop mużik ta’ dak iż-żmien. U hawn ta’ min ifakkar li l-ewwel diski li saru kienu diski tal-Ghana li kienu l-aktar mitluba f’dak iż-żmien.

Nemmen li d-daqq Malti huwa apprezzat ugwalmet, sewwa f’Malta kif ukoll barra minn Malta fejn jgħixu l-emigranti. Naturalment meta Malti jaghmel żmien ’il bogħod minn Art Twielidu t-tifsira ta’ affarijiet Maltin  issir aktar sinifikanti għalih/għaliha, imma nemmen li f’Malta l-imħabba lejn id-daqq Malti fost id-dilletanti u l-poplu ġenerali għadhom qawwija. Għalkemm għadha teżisiti ċerta stigma fis-soċjetà Maltija kontra l-Għana Malti, nemmen li l-melodiji tradizzjonali Maltin baqgħu l-aktar rappreżentattivi tal-poplu Malti. Eżempju ta’ dan kien ix-xogħol tal-maestru Charles Camilleri li ħa s-sugu tal-melodiji Maltin u pproduċihom b'temi klassiċi li sal-lum għadhom magħduda bħala kapolavur.

Ma ninsewx ukoll l-ewwel CD tal-Għana li sar f’Malta kien ta’ grupp ta’ għannejja u kitarristi Maltin, Frans Baldacchino 'il-budaj', Manwel Parnis, John Saliba 'ta’ Birżebbuġa', Karmnu Bonnici ‘il-baħri'. Dawn kienu taw numru ta’ preżentazzjonijiet f’Pariġi.

4.     Minn xiex inhu magħmul dan is-cd? Iddeskrivi fil-qosor il-biċċiet li għażilt.

Dan is-CD "Maltese Traditional Melodies" huwa ġabra ta’ bċejjeċ ta’ melodiji tradizzjonali Maltin, partikolarment meħuda mill-qasam tal-muzika tradizzjonali tal-Prejjem Maltin. Fl-espressjoni ta’ kif daqqejthom hemm numru ta’ elementi moderni, skont l-influwenzi tal-qasam ta’ minn fejn ġejt jien bħala mużiċista. Imma rigward il-melodiji Maltin, dawn huma dominanti fuq kull stil u jżommu id-dinjità tagħhom f’diversi esperessjoni u stil.

            1. FA TAN-NOFS TON: Din hija melodija li hija użata biex fuqha jitkantaw fatti u poeżiji. Anki dawk li m'humiex dilettanti tal-Għana Malti jagħrfu din il-melodija mal-ewwel noti tagħha.

            2.  RE MINORE "TAL-FATT": Din hija melodija li fuqha jitkantaw il-fatti bħal ngħidu aħna "L-Għarusa tal-Mosta". Wieħed mill-aħjar protagonisti ta’ dan l-għana kien Manwel Cilia li għad hawn records tiegħu fil-ħwienet tad-diski.

            3.  EJJA WENZU: Din hija dedika għall-għannej/kittieb/poeta/awtur Frans Baldacchino "Il-Budaj" li kien ġenju fil-qasam tal-mużika Maltija. Frans kien ħoloq karattru li kien jużah fuq il-programmi tiegħu fuq ir-radju li kien semmieh "Wenzu". Għal ċertu żmien Frans 'il-Budaj"tant kien jippreżentah b'sens realistiku li l-udjenza kienu jaħsbu li kien bniedem veru.

            Kif jaf kulħadd illum, Wenzu kien karattru fittizzju li kien ħoloq Frans 'il-Budaj". Matul iż-żmien ħloqt din il-biċċa mużika bi stil Bluegrass bħala tislima għal Wenzu. Frans il-Budaj kien ħabib u kollega. Il-memorja tiegħu tgħix miegħi għal tul ħajti.

            4.   "LANCA ĠEJJA U OĦRA SEJRA" hija melodija li llum tifforma parti mill-folkor Malti avolja    għandha influwenzi Ewropej.

            5.   PINTO LANE hija stil Country and Western u kienet it-triq li kien jgħix fiha l-kitarrist prim leggendarju Indri Brincat 'il-Pupa". Indri kien l-ispirazzjoni tiegħi għall-mużika tradizzjonali Maltija. L-ewwel darba li smajtu kelli biss seba’ snin. Wara numru ta’ snin kont iltqajt miegħu u intervistajtu għal bosta sigħat.  Indri kien l-idolu tiegħi fid-daqq tradizzjonali Malti. Kull meta kont inżur Malta kont immur bosta drabi Pinto lane fejn kien jgħix u jaħdem Indri Brincat 'il-Pupa".

            6.   LIL BAMBINU  take 1: Din hija dedika għal Mikiel Abela 'il-Bambinu" li tant ta kontribuzzjoni qawwija lill-Għana Malti permezz tal-Għana u l-Fatti tiegħu. "Il-Bambinu" kien ħare bosta diski li għadhom fl-idejn sal-lum.

            7.   L-GĦANJA TAS-SUFFARA  ħadet isimha minn għanja politika li kienet ħarġet kmieni fis-snin sittin fl-eqqel tal-battalja Politiko-Religjuża ta’ dak iż-żmien. Il-melodija kienet diġà dehret     fuq diska ta’ Manwel Mercieca 'is-Simmenza" li kien jisimha "Tifħir lil Malta" imma darba reġgħet ħarġet b’suġġett politiku fis-snin sittin, fejn l-għannej magħruf bħala "il-Papa" għanniha b'tema politika, l-għanja baqgħet magħrufa bħala "l-Għanja tas-suffara".

            8.   IL-ĦANUT TA' DWINU: Din il-għanja meħuda mit-tema prinċipali ta’  kummiedja mużikali li kont ktibt ghall-Maltese Performing Arts Association hawn f’Melbourne. Din ġiet ippreżentata fil-Lithaunean Theatre f’Melbourne għall-ewwel darba u kienet ta’ suċċess. Aktar tard kienet reġgħet saret fil-Maltese Cultural Centre , f’Albion, għal darb'oħra b’suċċess u attendenza massima.

            9.   IŻ-ŻEJTUN: Iż-Żejtun huwa magħruf bħala l-qalba tal-Għana Malti. Dan ir-raħal ipproduċa ħafna mill-aħjar għannejja u kitarristi leġġendarji. Din hija dedika speċjali għal dan ir-raħal.

            10.   GADANZI: Gadanzi hija interpretazzjoni ta’ varjazzjonijiet fuq il-kadenzi li jintużaw fl-Għana Malti. Dawn huma kollha bbażati fuq kadenzi li smajt jindaqqu fiż-żmien li ili nirriċerka l-Għana Malti.

            11.   GĦANA BLUES: Dan hu esperiment ieħor kif il-prejjem jistgħu jintużaw f’tempi oħra barranin. F’dan il-każ esperimentajt bil-mużika Blues li hija influwenza Amerikana.

            12.   IL-BAMBINU take 2: Din hija dedika għal Mikiel Abela 'il-Bambinu" li tant ta kuntribuzzjoni qawwija lill-Għana Malti permezz tal-Għana u l-Fatti tiegħu. "Il-Bambinu" kien ħareġ bosta diski li għadhom fl-idejn sal-lum. Il-melodija hija ibbażata fuq waħda mill-melodiji  li kien jgħanni bihom.

            13.   Din hija bħal overture li tiġbor afna mill-melodiji li jinstemgħu f’dan is-CD u tirriflettihom f’ġabra ta’ temi li jagħlqu x-xogħol.

            14.   Din hija melodija b'kitarra waħda, klassika, li hija tislima speċjali għal Indri Brincat "il-Pupa" li miet fl-2010 u  li kien l-ispirazzjoni sa minn tfuliti għall-ġibda tiegħi lejn il-kitarra. Indri kien għallimni ħafna fuq il-teknika tad-daqq tal-Prejjem u s-sistema tal-Għana Malti. Huwa kien bniedem li kien ilu jdoqq u jakkumpanja l-għannejja sa minn tfulitu. Indri kien ġeneruż sal-aħħar miegħi u kien għajnuna kbira fir-riċerka tiegħi fl-Għana Malti.

5.    Kif tlaqqa’ l-mużika u l-poeżija flimkien?

Il-muċika, il-lirika u l-vers huma bħal ħoloq ta' katina b’konnessjoni mal-emozzjoni u l-ispirazzjoni u kollha marbuta ma’ ċerta spiritwalità u riflessjoni. Jekk tagħfas il-korda tar-"re minore" fis-silenzju tal-lejl, diġà għandek mitt riflessjoni li jgħaddu minn moħħok li huma ispirati mill-ħoss tal-korda minura.

Niftakar meta kont nippreżenta l-programmi tar-radju mal-qatt minsi Dr Ġużè Abela, fil-bidu tax-xandir bil-Malti f'Melbourne, huwa kien talabni biex nagħmillu sfond bil-kitarra għall-poeżiji tiegħu. Kien irrikordjahomli fi studio u smajthom darba mingħajr ma ħdimt fuqhom. Meta ġejt biex nagħmillu sfond bil-kitarra, tfajthom dirett u daħħalt ċerti noti skont kif beda jolqotni l-vers tiegħu. Dan ir-rikording għadu jintuża sal-lum fuq stazzjonijiet varji bil-Malti hawnhekk. Kull nota ta’ sfond li daqqejt kienet ispirata mil-lirika li bdejt nisma’ ta' Ġużè Abela. Il-vers u l-mużika kienu katina fl-espessjoni tal-versi.

6.  Għadek tikteb poeżiji u f’liema okkażjonijiet?

 Iva, għadni nikteb poeżija imma ma tantx għadni naqra x-xoghol tiegħi fil-pubbliku. Kultant xi waħda jew tnejn mill-poeżiji tiegħi jiġu ppubblikati f’xi ġurnal f’Malta imma b’anqas frekwenza minħabba l-fatt li l-mużika ilha ftit tiddomina l-proġetti tiegħi dan l-aħħar.

Dan iż-żmien ftit anqas prolifiku u aktar insib ruħi nnizżżel ħsibijiet a la Stream of Conciouseness.

7. Proġetti għall-ġejjieni?

Il-proġetti tiegħi ma jiqfux. Waqt li għadni kif ħriġt is-CD “Maltese Traditional Melodies” li ħadli parti kbira mill-ħin tiegħi,  bħalissa qed naħdem fuq ktieb fuq Il-Muzika Tradizzjonali Maltija tal- Għana u l-Prejjem. Dan nispera li joħroġ is-sena d-dieħla.

Nixtieq li niġbor għażla ta’ poeżiji  tiegħi minn dawn l-aħħar erba’ diċennji u nippubblikahom. Għandi wkoll dramm ġdid bl-Ingliż li jittratta fuq il-ġenerzzjoni tieghi tas-sittinijiet hawnhekk fl-Awstralja, li konna affettwati bil-gwerra tal-Vietnam. Xi wħud minn sħabi għajtulhom bil-lieva u anki servew f’din il-Gwerra. Il-play ġdida tiegħi Hello Goodbye tittratta fuq dawk iż-żminijiet. Il-play l-oħra The Last Days li kont ktibt ġiet ippreżentata minn STAG Theatre xi tliet snin ilu. Din kienet tirrifletti l-ħajja tal-emigrant li wara diċennji jgħix’ il bogħod minn art twelidu, darba jitlef is-sieħba tiegħu jiddeċiedi li jerġa’ lura f’art twelidu u jerġa’ jipprova jkompli l-ħajja li ħalla warajh 50 sena ilu. Naturalment il-konflitti huma bosta.

Matul iż-żmien li ili involut fil-komunità Maltija ktibt u rrekordjajt bosta songs bil-Malti għal artisti differenti. Kelli proġett f’moħħi fejn dawn nikwalizzahom u noħroġhom fuq double CD. Insomma xogħol u ideat għal proġetti huma bosta imma l-ħin u ż-żmiem jikkmandaw.

Patrick Sammut (Lulju 2014)